Нәр – наадн: «Өмскүлин авъяс»
методическая разработка (3 класс) на тему

Нәр – наадн:    «Өмскүлин авъяс»

Гиичнрин ахлач:  - Эндр мадн золһҗ йовхувидн. Цуг хамг – юман белдҗ аввут?

Хаалһин йөрәл:

Йовҗах хаалһтн өлзәтә болҗ,

Керг үүлтн күцҗ,

Мөрнәннь чикнд нар урһаҗ,

Алтн җола эргүлҗ,

Амулң менд хәрҗ ирх болтн!

(Гиичнрән тосчах герин эзн өвгн эмгн хойр, берәчүд герән ахулад, хот – хоолан белднә).

Герин эзн: - Эндр мана худнр золһҗ ирх. Тигәд, невчк шулудтн. Махан, цәәһән, шикр – балтаһан ширә деер тәвтн.

Көвүн: - Аашна! Мана худнр ирҗ йовцхана! Цугтан һарад тосцхатн.

(Цуһар мендлцхәнә.)

-Яһҗ йовҗ ирүвт? Хаалһтн ямаран?

-Сән! Йир сән!

-Ортн. Герүр орад, зөв эргәд суутн!

(Гиичнр сууцхана).

Герин эзн: - Нә, гиичнрт цәәһән кетн, хотан тәвтн. (Эмгн, берәчүд цә кенә, хот – хоолан тәвәд, цәәһин дееҗ герин эзнд өгнә).

Герин эзнә йөрәл:

-Нә, күрәд ирсн мана худнр

Орчлңгин хормад багтҗ,

Ирсн һазринь бәрц  бәрҗ,

Ут нас эдлҗ, бат кишгтә болҗ,

Кен медәтән күндлҗ,

Кен баһан эрклүлҗ,

Олн –әмтнә нүрт  үзгдҗ,

Эңкр иньгтәһән бата өрк –бүл тогтахинь

Деедс бурхд евәтхә!

Цугтан: - Тиигтхә, йөрәл бүттхә!

Герин эзн: - Хотан эдлтн. Цәәһән ууһтн.

Гиичин ахлач: - Күүнә кеерүл – екелн, келнә кеерүл – үлгүр тигәд, мана худнр, мадн соңсхар бәәнәвидн яһҗ, ямаран үлгүрмүд меддгнь.

(Цугтан элгн – садна тускар үлгүрмүд келнә).

-Гиҗгтә күүкн герин залмҗ.

-Геснд багтсн күн

Герт чигн багтх.

- Садта күн  - салата модн.

-Экин саднд сууһад һар,

Эцкиннь саднд зогсад һар. (…)

Герин эзн: - Йир сәәнә үлгүрмүд меддг бәәҗит.

Гиичнр: - Нә, тиим болхла, мадн бас медхәр бәәнәвидн, йир соньн юмн болҗана, ямаран билг – эрдмтә – гиһәд, миисин шинҗ келҗ өгтн.(нег күн миисин шинҗ келнә)

Гиичин ахлач: - Таасгдва, нә тиигхлә, маднд далын шинҗ келтн.

Герин эзн: - Далын шинҗ цәәлһҗ өгх мини ач көвүн – Мергн.(дал һартан бәрәд үзүлнә)

Гиичнр: -  Нә, йир сән. Мана худнр билгтә бәәҗ.

Герин эзн: - Нә, ода мана гиичнр, ширә эргәд суутн, хальмг йосар болхла ирсн гиичнрт белг нерәддмн, тигәд мадн өмскүл өмкснәвидн.

     Ирсн гиичд өмскүл өгдг йосн бәәнә. Күүкд күнд арчма эд өгдг йоста, уя хувц бас өгнә. Күүкд күнд барун ээм деернь, тәвдмн, өгсн өмскүл (эд болхла) үзүртнь цаһан мөңг боодмн, һурвн дәкҗ саҗад белглдмн.

       Залу күүнд уя хувц эрк биш өгдмн Захта, бол нут ханцта,  түрүн товчинь точлл уга, зүн ээм деернь тәвнә.

Захинь ханцтаһинь өмәрән кеһәд тәвдмн, бас һурвн дәкҗ саҗад.  (өмскүл өмкснә).

Гиичнр: - Әвр сәәхн, ямаран сәәхн эд! Күчтә сәәхн!

Герин эзн: - Өмскүлән йөрәхмн.

- Күндтә гиичнр!

Өмссн өмскүлтн өлзәтә болҗ,

Кезәд чигн иигҗ, нег – негндән золһҗ

Нег – негнәннь менд медлцҗ,

Амн үгән күүндлҗ, ахнр – дүүнрән мартлго,

Элгн – садан тевчҗ,

Ирсн җилдән энүнәсн сән – сәәхн өмскүл өмсҗ,

Эзнь мөңкрҗ,

Эднь элҗ,

Амрч – җирһҗ йовтхитн

Олн Деедс бурхд евәтхә!

Цугтан: - Тиигтхә! Йөрәл шингхттхә!

Герин эзн: - Насна туршарт иигҗ цуглурҗ бәәцхәй!

Гиичнрин ахлач: - Тиигтхә! Нәәрин ахринь сән, насни утнь сән, - гиһәд хәрх цаг өөрдҗ йовна. (цугтан цәәһәр йөрәл тәвнә)

Йөрәл:

Кезә чигн иигҗ

уургта хотарн дееҗ бәрҗ, ханҗ – цадҗ,

Маңна тиньгр, чееҗ у,

Амр – тавар болҗ

Бәәсн – бәәсн һазртан

Ни – негн бәәҗ, җирһҗ йовцхай!

Цугтан: - Тиигтхә! Йөрәл шингхттхә!

Герин эзн: - Ирсн тадн болв чигн,        

Ирүлсн бидн болв чигн,

Эрүл – менд, үр – садан өскҗ,

Сурһулинь сурһҗ, өмнк хаалһинь зааҗ,

Җирһлин җолад орулҗ,

Күүкдиннь барун бийднь багтад,

Көлән амраһад, көлсән  царцаһад суух болый!

Цугтан: - Тиигтхә! Йөрәл шингхттхә!

Герин эзн: - Гиичнрән биилүләд һарһхмн. (Босад биилцхәнә)

Цугтан һарад – босад, гиичнрән йовулна.

- Сән йовтн. Цаһан хаалһар, цаһан саната!

-Сән бәәтн! Байрта харһцхай!

Сабирова Светлана Антоновна,  

эклц келн улсин классин багш

МБОУ «Яшкульская МГ»