Ак кодан
методическая разработка (3 класс) по теме

Тема:  Л. Толстой «Ак-кодан».

Сорулгазы:   Дириг  амытаннарны,  кышкы  соок  уеде

                              оларга  сагыш  човап, дуза чедирерин

                 кезээде    утпайн  чоруурун,  оларны

                 камнап,  хайгаарарын  билиндирер.

                      Уругларнын  хуузунда  хайгааралынга

                 болгаш  чечен  чугаанын  утказынга

                       даянып,  кыштын онзагай  демдектерин,

                          оон  болуушкунарын  шингээдип алырын

                              чедип  алыр.

             Дириг  амытаннарнын  кышкы  уеде

                    канчаар  амыдырап,  чурттап  чоруурун

           созуглелдин утказын  таварыштыр

билиндирер.

           Медерелдиг, аянныг, шын  номчуурун

                           чедип  алыр.

       Уругларны  боттарыннын   хууда

        болалдарын  илередип  билиринге

                           чанчыктырар.

Дерилгези:      Сюжеттиг  чурук «Аргада  ак  кодан»,

                          ак  болгаш  бора  коданнар  чуруктары,

                          улегер  домактар  бижээн  таблицалар,

                          тест-айтырыглар,  номнар,  ажылчын

                          к ыдырааштар,  ноутбук,   телевизор.

                  Кичээлдин  чорудуу.

1. Билиг  хыналдазы.

а) Аалчылар-биле  мендилежири.
 б)Онаалга  хыналдазы.

(шулукту  3-4  оореникчиден  айтырар).

Шулук  силерге  таарышты  бе?

Шулукте  чуну  диригжидип  турарыл? 
Шулукту  кандыг  аян  биле  чугааладынар?
в)Хар  дугайында  тывызыктар-биле  ажыл.

(ийи  болукке  чарлып  алгаш  тывызыктажыры)

Кайы  болук хой  тывызыктар  билир  эвес.

2.Кичээлдин  темазынче  угланыышкын.
а) Билиин  ханыладып,  бодалдарын  илередири.

Кыштын  келгенинге  ооруп  турар  силер  бе?

Кыштын  келгенин  кижилер  ангы—ангы  бодалдар-биле

уткуп  ап  турар.  

Бодалдарынарны  илередип  чугаалап  корунерем,  уруглар.

 б)Уругларнын  бодалдары.(Чамдык  кижилер  кыштын  дужуп  келгенинге ооруур,сергек  болгаш  хоглуг  апаар, а

чамдыктары  арай  мунгаргай  апаар.)

Чуге  ындыгыл?

1.Хар  чааптарга  арыг-силиг  апаар.  Ол  оорунчуг.

2.Чаап  турар  харны  коорге  дыка  солун,чараш.

3.Улуг  кижилер-даа,  бичии  уруглар-даа  хаактаар,

конькилээр , дагдан  бадып  чунгулаар  ооруур.

4.Бичии  уруглар  хар-биле  дурзулер  тудуп  ойнаар

дээш  амыраар.

в) Чуге  мунгаргай  апаарыл?  Канчаар  бодап  тур

силер?

1.Кижиге, дириг амытаннарга  кыжын  соок  дыка  

берге болур

2.Хун  эвээш  хуннээр,  дораан  карангылай  бээр.

3. Соок  хат-шуурган  база  хадыыр.

4. Дириг амытаннарга  аъш-чем  тып  чиири  берге  

болур.

5. Кижилерге  кыжын  соок  улуг  бергедээшкиннерни  

чедирип  турар.

Башкынын  туннели: Мен  силернин  бодалдарынарга  катчып  тур  мен,  уруглар.

3.Физминутка.  «Харжыгаш». (Экранда).

Харжыгаш,  харжыгаш.

Оожум  бадып  черде  душту

Арга-арыг  ховуларны  

Ак-хар  шыпты,  чаражын.

Арным  орта  душкулээн

 Ак харнын  эчигейин!

1, 2.

3, 4.

4.Кичээлдин  темазын  тодарадыры.

1.Сюжеттиг  чурук  «Аргада  ак  кодан».                 

Самбырада  чуруктарнын  дузазы-биле  кичээлдин  темазын  тодарадып  корунерем,  уруглар.

Ак  кодан  дугайында  билип  алыр  бис.

Башкы :  Бо  кичээлде  Л.  Толстойнун  «Ак  кодан  деп  чечен  чугаазын  номчуур  бис».  

Кандыг  сорулга  салып  алыр  бис.  (Кыштын  келгени –биле  дириг  амытаннарнын  амыдыралынга  кандыг  оскерлиишкиннер  болу  бээрин  билип  алыр  бис. Оларны  кээргеп  камгалап  дузалажыр  бис).  

5.Чаа  тема-биле  ажыл.  

1.  Л. Толстой  «Ак  кодан»  деп  чечен  чугаа- биле  ажыл. 

а) словарь  ажыл.  (Экранда).  (ар.63)

  (башкы  номчааш  тайылбырлаар).

a) Даң агарыксап-эртеңги хая чаа-ла чырып орар.

Арбыдаар-кѳвудээр.

B) Чаглактыг-кыры шывыглыг.

Шаң-тараа шыгжап турар чер.

c) Ыржым-на чуве-
дааш-шимээн чок.

d) Улаачы- шанактыг аъттың тынын туткан кижи.

б) башкынын  номчулгазы.

Чечен  чугаада  чунун  дугайында  чугаалап

турарыл?

в)  уругларнын  иштинде  номчууру.

г) уругларга  номчудары.

д) группалап  ажылдаары.  (Чечен  чугаанын  утказындан  уруглар  бот-боттарынга  айтырыглар

салыр.)

6. Чечен  чугаанын  утказы-биле  ажыл.          

 1.План  ёзугаар  чечен  чугаанын  утказын  дамчыдар. (Экранда).

                               План.

1.Ак  кодан  суур  чанынга  чурттап  турган.

2.Кодан  тараа  складынче  бар  чыткан.

3.Кодан-биле  бичии  ыт.        

4.Тараа  склады.

5.Дан  агарып,  сылдыстар  ховартап  орган.

7.  Чечен  чугаанын  утказынга  туннел.

Кыжын  дириг  амытаннарнын-даа, кижилернин-даа   амыдырал  чуртталгазынга  берге  болур.

Ынчангаш,  оларга  кандыг  дуза  чедирер  силер, уруглар?

8.Кодан  дугайында  тывызыктар.  

Кодан  дугайында  кандыг  тывызыктар  билир силер?

 Даалык - даалык  чоруктуг,

Талдар  карты  чемиштиг.

Доора  майтак  майыктыг ,

Дозур,  далчыр  карактыг.  

Майыы-майыы  майыжаннаан

Башкы  буду  майыжаннаан

Шойуу-шойуушойужаннаан
Сонгу  буду  шойужаннаан.

   Кодан  кандыг ажык  дузалыгыл?

9. Сонуургакпайларга   дыннадыг.( Коданнын  

ог-булезинин болгаш коданнын  дугайында  солун  чуулдер). ( ол дыннадыгны оореникчи кылыр)

Кодан  оске  дириг  амытаннарнын  аразындан  эн-не хой  оолдарлыг  болур  амытан. Ол  чылда  бир  катап оолдаар. Койгундан 4 азы 5 оолдар  торуттуннер.

Олар  авазынын  иштинге  30  хонук  озуп

алгаш,  торуттунуп  келирлер.  Олар  торуттунуп

келирге-ле  сайзырангайы  кончуг  болурлар.  Торуттунуп  келгеш-ле  карактары-биле  чувелерни

коруп  турар  болур. Оларнын  озери  дыка  дурген.

Беш-он  хонгаш-ла  олар  боттары  чем  тып  чип  амыдырап  эгелээр.

     Коданнар уш-дорт  килограмм  дензилиг  болур.

Олар  чугле  сес  чыл  чедир  чурттаар.

   «Ак  кодан»  деп  адын  олар  кыжын   хар  ышкаш  хоюг  ак оннуг  дугунден   ындыг  атты  алган.

Кулактары  дыка  дыыжы. Улустун  чугаазы-биле

алырга ,  кортуу  холчек  дижир. Кортук-даа  болза

ол , кажан  дайзын-биле  сегиржип  алганда,  бодун

камгалап  билир,  сонгу  будунун  дыргактары-биле

чаа-ла  кадап  дужурер.

Карактарын  база  далчыр  деп  чугаалажып  турар.

Карактары  далчыр  деп  кайыын  чуден  дыннаан-

дыр, силер,  уруглар  боданып  корунерем?

 


10.Сонуургакпайларга.  Тест.  ( Экранда )                                    

Дыннадыгга  даянып  алгаш,  тестини  долдурунар.

Харыызын  уругларга номчудар.

Карактары  далчыр  деп  канчап  билип  алдынар?

( Тывызыктан ).

1. Кодан  чуну  чиирил?(помидор, хлеб, тал  карты,)

2 .Кодан  каш  чыл  чурттаарыл? ( 8, 12, 30,  5)

3. Коданнын  ону  кыжын  кандыг  болурул? (кок, кызыл,ак, сарыг).

4. Коданнын ону чайын кандыг болурул? (ногаан, ак, кара, куу).

5. Улустун  чугаазы-биле  коданнын  карактары  кандыгыл?

                       (Кызыл, хурен,  борбак,  далчыр).

6 .Кодан  чылда  каш  катап  торуурул?(4, 6, 1, 2,)
7. Чеже  оолдарлыг  болурул? ( 10, 30,  4, 8.)

11. Кичээлдин  рефлексиязы.

Кичээлде  чуну  билип  алдывыс?

Кыжын  дириг  амытаннарнын  амыдырал  

чуртталгазында  кандыг  оскерлиишкиннер

болуп  турарыл?

Арганын  ак  коданынга  чуну  кузээр силер,уруглар?

11.Онаалга.

Ажылчын  кыдырааштын 19-ку арында  онаалганы

кууседир.