Баязит Бикбайҙың "Аҡсәскә" повесына дәрес
план-конспект урока на тему

Баязит Бикбай6ы8 «А7с2ск2» повесына д2рес

Ма7сат.

1)  «А7с2ск2» повесыны8 й0км2тке3ене8 16л2штере1; 2)  тасуири у7ыу к1некм2л2ре 09т0нд2 эшл21; 3) 16ене8 7ыл4ан эшт2ре82 яуаплылы7 той4о3о, 2хла7 т2рби23е бире1.

Йы3азландырыу. Мультимедиа проекторы, интерактив такта, Б.Бикбай портреты, китаптар к1рг26м23е.

Д2рес барышы.

I. Инеш. Проектор аша интерактив та7та4а я6ыл4ан юлдар6ы у7ыу:

   Кеше

   Келел2рг2 к2р2к бул3ын, бер 7ай6а ла арты7 булма3ын.

                                                                                  Р.;арипов

                                   Кеше 0с0н и8 6ур б2хет –

                                   Кешел2рг2 б2хет килтере1.

                                                                                  ;.Х0с2йенов

)с н2м2 тоталыр бе66е:

Ер, тел, иман …

Иман бар6а 7ояш – 7ояш,

"62м – 262м.

Иман – Рух ул, 2 т1гелдер

Бары 262п.

)с кен2 316 7ан4а 3енг2н,

Г1й2 – бете1,

К16 7ара8дай 3а7ла уны,

Ю73а – б0т01.

                                        Х2с2н Назар

№16лек. Бете1 – амулет, оберег, талисман тругольный формы, в который зашивалось изречение из Корана; якобы охронял от болезней, несчастий.

Иман – 1) вера, верование, 2) совесть.

Тасуири у7ыу к1некм2л2ре.

)60кт0 16 аллы ярты тауыш7а у7ыу, унан бер у7ыусыны8 тасуири у7ыуы.

 - Кешене кеше ите1се нинд2й матур сифаттар бар? ("8г2м2.)

 - Тим2к, у7ыусылар, б0г0нг0 д2ресте8 ма7саты нинд2й? (У7ыусылар6ы8 яуабы.)

 - Б0г0н д2рест2 Баязит Бикбай6ы8 «А7с2ск2» повесын у7ырбы6, 7анлы 1937 йылды8 кеше я6мышында са4ылышы, уны8 э6емт2л2ре, кешене би621се матур сифаттар6ы8 роле тура3ында 30йл2шербе6.

II. «А7с2ск2» повесы 09т0нд2 эш.

Тема, проблема.

 - Б.Бикбай6ы8 1962 йылда я64ан «А7с2ск2» повесын у7ып сы7ты4ы6, 292р6е8 я8ылы4ы ним2л2? (Я6ыусы баш7орт 262би2тенд2 бы4аса б0т0нл2й тиерлек я7тыртылма4ан тема4а м0р2ж242т ит2. Заманыбы66ы8 и8 оло фажи42л2рен тыу6ыр4ан ш2хес культы, уны8 э6емт2л2рене8 халы77а, й2м4и2тк2 зыяны ха7ында я6ыу6ы ма7сат итеп 7уйып, бер 4аил2 я6мышыны8 й2м4и2т 7оролошо мен2н б2йл2нешен, нинд2й шарттар6а ла рух ны7лы4ы, кеше булып 7ала беле16е к1р32т2.)

Сюжет, конфликт.

 - "92р нинд2й ва7и4а мен2н башлана?

 - "92р62ге х2л-ва7и4алар 7ай6а бара?

 - Х2л-ва7и4алар6ы8 артабан4ы 19еше кемг2 б2йле, ни 0с0н? (Н24им2не8 ата3ы.)

 - Сюжет 3ы6ы4ы ике й1н2лешт2 19еш ала, 32р й1н2лешк2 а8латма биреге6 (Н24им2 я6мышы, "хм1ш я6мышы).

 - "92р62ге т0п ва7и4а. Х2л ним2 мен2н тамамлана?

Образдар.

 - "92р62ге т0п герой6ар кемд2р?

Н24им2: т09к2 3ылыу, т2би42те мен2н 4орур, я7шы 7ылы7лы, тырыш у7ытыусы, ололар ара3ында ла, у7ыт7ан балалары ара3ында ла х0рм2тле, 6ур й0р2кле, т2р2нд2н уйлай.

 - Н24им2не8 ташлан4ан 7атын булыуы б2хет, я6мыш, м0х2бб2т т0ш0нс23ен2 7арашын нисек 16г2рт2?

 - «А7с2ск2 – инженер… 7апыл Н24им2 1к3еп илар4а кереште…» Ни 0с0н?

 - Н24им2 А7с2ск2г2 ата3ы тура3ында д0р090н 2йтм2не. Ни 0с0н? №е6 нинд2й ба3а бир23еге6?

 - Н24им2 б2хетлеме?

?ул мен2н 3ыпырып ташлап булма9тай ауыр 7ай4ыны Н24им2 и9 киткес сабырлы7, батырлы7 мен2н 7аршы ала. «Халы7 дошманыны8 7ы6ы» ти42н ярлы7ты йыуып ташлап булма9ын, нисек кен2 ауыр бул3а ла, бала3ы ха7ына улар6ы е8ерг2 тейешлеген асы7 а8ла4ан Н24им2 й2ш21 0с0н к0р2ш2. Ауырлы7тар, бала3ына, тормош7а бул4ан м0х2бб2т уны сыны7тыра, алдына килг2н 7аршылы7тар мен2н к0р2ш2рг2 32м улар6ы е8ерг2 0йр0т2. Н24им2 у7ыусыны8 к16 алдына г1з2л кеше, 3о7лан4ыс ш2хес булып килеп ба9а. Ул 16 б2хетен 16е 7ора, ауыр шарттар6а ла кеше булып 7ала ала.

"хм1ш: урта буйлы, мы7ты к2162ле кеше, з28г2р к16ле, 3ир2к 7аштары 09к2р2к 7абарып тора, 7упшы кейенерг2, 7олас й2йеп й2ш2рг2 ярата, та9ма теле, ма7тансы7, буш миск2, 7а7ша4ан 7оршау6ан 4ына тора.

"хм1ште8 бала са4ы тура3ында текстан табып у7ыу;

 - "хм1ште8 й2шлек хыялдары нинд2й?

 - Ни 0с0н 4аил23ен ташлап кит2, бында уны8 нинд2й сифаттары асыла?

 - ;2ли2 мен2н осрашыу эпизодында уны8 нинд2й сифаттары к2рен2?

 - Ни 0с0н ул М2йм1н2, Дари4а мен2н б2хетле 4аил2 7ора алма4ан?

 - Уны8 кил2с2ген нисек к16 алдына килтер23еге6?

 - Бул4ан б2хет3е6лек 0с0н 1кен2ме, й0р2ге 2рнейме?

"хм1ш 7асандыр 4аил23ен ташлап, дан артынан 7ыуып, е8ел тормош э6л2п 7ас7ан т21ге йылдар6а данлы7лы артист булыу тел2ген2 ирешк2нд2й бул3а ла, 16ене8 о9талы4ын камиллаштырыу 09т0нд2 эшл2м21е, ны7лы 4аил2 7ора алмауы, эскелекте, к2йеф-сафа 7ороп е8ел й2ш2рг2 яратыуы ар7а3ында тормош т0пк0л0н2 т2г2р2й, кешелек сиаттарын ю4алта.

А7с2ск2:етенд2й 3ары с2сле, з2п-з28г2р к16ле, сей2л2й б1ртеп тор4ан иренле 7ы6. Ул станоктар т0601 буйынса инженер-технолог.

 - "с23ене8 ата3ы тура3ында4ы 31662рен ни 0с0н тыныс 7абул ит2?

 - Ни 0с0н ул ата3ын э6л2п табыр4а уйлай? Ма7саты нинд2й?

 - ;2ли2 мен2н осрашыу А7с2ск2не8 я6мышына нинд2й йо4онто я3ай?

 - Ни 0с0н А7с2ск2 ата3ын бер 1к ва7ытта тапты ла, ю4алтты ла?

 - А7с2ск2 мен2н Рауилды8 я6мыштарын са4ыштырып нинд2й 3ы4ымта я3ар4а була?

 - А7с2ск2 урынында 3ин ни эшл2р ине8?

 - А7с2ск2 б2хетле 4аил2 7ора алырмы?

Н24им2не8 хыянатсы атай6ан 3 – 4 й2шенд2 тороп 7ал4ан 7ы6ы А7с2ск2 – 16е эрг23енд2, уны8 7ы6ына бер ва7ытта ла 7ай4ы к2р32тм29к2 тырышып, тормош ауырлы7тарынан 7урсалап й2ш21е ар7а3ында, шат, изге к18елле, тормош7а, б2хетк2 ышанып 7ара4ан с2л2м2т рухлы кеше булып 192.

Я6ыусы А7с2ск2не8 тыш7ы матурлы4ын 31р2тл21 мен2н ген2 сикл2нм2й, 292р6е8башынан а6а4ынаса уны8 к18ел к1рк2млеген, йомарт, изге к18елле бала булыуын, ата3ын 3а4ыныуын 32м 41мер буйы к0т01ен тул7ынландыр4ыс итеп 31р2тл2й. А7с2ск2не8 к18елен борсо4ан бер уй – ул ата3ын к1ре1, уны8 мен2н осрашыу тел2ге.

Ата3ын табып та, уны8 б2хет3е6леген к1реп 7ай4ырыуы, унан к18еле 7айтыуы, яр6ам итеп т2, уны ысын кеше д2р2ж23ен2 к1т2р2 алмауы А7с2ск2г2 я8ы 2рне1 килтер2, к18елен й2р2х2тл2й. Хатта б2хетк2 ынтылыу, матур 4аил2 7ороу тел2ген2н 3ыуындыр4андай була. Кил2с2кт2 А7с2ск2 4аил2, эш б2хете табаса7. У4а 2с23ен2н рух ны7лы4ы, а7ыл, иман к1ск2н. Уны изге к18елле кешел2р уратып ал4ан.

;2ли2: изге к18елле хужабик2, 7232рле 3у4ыш ауырлы7тарын 16 и8енд2 таты4ан врач, медицина хе6м2те майоры, сабыр холо7ло, 6ур й0р2кле 2с2, а7ыллы, кешелекле, яр6амсыл, йомарт к18елле 7атын.

Композиция.

 - "92р нинд2й 0л0шт2р62н тора, ни 0с0н? Т0й0нл2не1, кульминация, сиселеш 7ай6а? Пролог, эпилог бармы?

 - №2р 0л0шт2 ним2 м03им?

 - )л0шт2рг2 нинд2й исем бирер ине8?

Жанр.

 - Был нинд2й 292р?

 - "92р6е психологик повесть тип 2йтеп буламы? Яуабы8ды ми9алдар мен2н и9батла.

Идея.

 - "92р62 3ине ны7 тетр2ндерг2н урындар бармы, ни 0с0н?

«Бы97а7лап к06г0 ва7 ям4ыр 3иб2л2й башла4айны. Больница 7аршы3ында4ы ба7сала ултыр4ан й1к2л2р62н япра7тар 7ойола. Япра7тар т0ш2л2р 62 3ал7ын ерг2 лыпашып яталар. Был инде улар6ы8 ер 09т0нд2ге 3у84ы юлдары. Улар4а х26ер й2ш2реп, к0н я7ты3ына кин2неп, донъяны матурлап ултырыу6ар ю7. Й1к2л2р я64а я8ы япра7тар ярыр6ар…»

Т2би42тте8 ошо ми6геле мен2н "хм1ште8 41мер ми6гелен са4ыштырып, автор нинд2й фекер 2йтерг2 тел2й?

- Х26ерге заман ерлегенд2 2хм1шт2р бармы? №ине8 7арашы8 нисек? Ним2 ул 4аил2? Атай6ар 32м балалар проблема3ы.

 - Повесты8 т0п фекере нинд2й? "92р аша Б.Бикбай бе6г2 ним2 2йтерг2 тел2г2н?

"92р6е8 теле.

Автор телен2, персонаж телен2 к162те1.

 - К18ел д2фт2рен2 нинд2й юлдар6ы я6ып алды8?

III. Йом4а7лау.

Интерактив та7тала:

«Бер 7ыйрал4ан тормошто я8ы ямау мен2н ген2 б0т2йтеп булмай».

«Баш7алар тура3ында насар уй6а булыу6ан да ояла белерг2 к2р2к».

«Бала ва7ытта кеше тал сыбы4ы ке1ек була ул: 7ай6а с2нс328 д2 ерег2 19еп кит2».

«"г2р ауырыу эст2н рухи ту4арыла, 3ауы4ыу4а  тырышыу ихтыярын ю4алта ик2н, ш2п табипты8 да тырышлы4ы яр6ам ит2 алмаяса7».

«Кешене х0к0м итер 0с0н, и8 элек 16е8де белерг2 к2р2к».

«Й2шлек – ял7ын, 7артлы7 – а7ыл».

«"с2 – 3ине8 й2не8 д2, 7аны8 да, беренсе таты4ан к1кр2к 30т08 д2, ал4ан 3улышы8 да – б0т23е, б0т23е л2».

«Бер21 16 кешелеген 16е ю4алта ик2н, уны8 0с0н ду9 та, й2ш21 62 ю7».

Кеше нинд2й й2м4и2тт2 й2ш232 л2, нинд2й ген2 х2лд2рг2 7ал3а ла кешелек сифаттарын 3а7лар4а, баш7алар я6мышы 0с0н д2 яуаплылы7 тойор4а, ярат7ан кешел2рен б2хетле итерг2 тейеш.