"Кызыклы сүзләр һәм саннар дөньсында" темасына ачык чара
методическая разработка (1 класс) по теме

Татарстан Республикасы Сарман муниципальрайоны

Күтәмәле төп гомуми белем бирү мәктәбе

Ачык чара

Кызыклы сүзләр һәм саннар дөньясында

Үткәрүче: башлангыч класс укытучысы

Абдуллина Кадрия Галимҗан кызы

2011- 2012 уку елы

Укучы чыгышы:  Ә. Бикчәнтәева. «Апрель ае» шигыре  укыла.

Укытучы чыгышы:  Чыннан да, укучылар, табигатебез яз фасылына атлады. Нинди матур, якты, серле, җылы, рәхәт, сөйкемле ул яз фасылы. Менә без дә бүген язгы табигатьне күзәтергә, белемнне ныгытырга, яңа белемнәр тупларга һәм ярышырга җыелдык. Бу бик тылсымлы да, катлаулы да дөньяныңсерләрен ачу өчен сезнеңтапкырлылыгыз, осталылыгыз кирәк булачак. Бүген бәйгедә 5 төркем көч сынашачак: «Кояшкай», «Тамчыкай», «Чишмәкәй», «Гөлләр» һәм  «Кошчык» .

Жюри әгъзалары белән дә танышып китик.

1 нче бәйге «Зирәкләр һәм тапкырлар» дип атала.

«Кояшкай» төркеменә:

1.     Керпе кыш көне нишли? (Йоклый.)

2.     Нинди кош оя ясамый һәм бала чыгармый? (Күке.)

3.     Яӊгыр яуганда куян нинди куак төбендә утыра? (Юеш.)

«Тамчыкай» төркеменә:     

1.     Нинди агачлар көзен яфракларын коймыйлар? (Ылыслы агачлар.)

2.     Шырпыны нинди агачтан ясыйлар? (Усактан.)

3.     Суда нинди таш булмый? (Коры.)

«Чишмәкәй» төркеменә:

1.     Нәрсә тавышыннан курка? (Әтәч кычкыруыннан.)

2.     Карга үзен «Мин – кош!» - дип аламы? (Юк, чөнки ул сөйләшә белми.)

3.     Куян чапкан чакта ни өчен артына борылып карый? (Артында күзе булмаганга.)

«Гөлләр» төркеменә:

1.     Көн белән төн нигә бетә? ( Н хәрефенә.)

2.     Татарстанныңкайсы шә табада кыздырып булла? (Алабуга.)

3.     Карлыгынны карлыгычка әйләндерү өчен нишләргә? (Н хәрефен ч хәрефенә алыштырырга.)

«Кошчык» төркеменә:

1.     Кабактан кадак ясап буламы? (Була, б хәрефен д хәрефенә алыштырырга.)

2.     Кайсы күл кыргый дуңгыз исемен йөртә? (Кабан күле.)

3.     Бер сүздә 100 ә буламы? (Була, йөзә.)

Музыкаль тәнәфес игълан ителә.

2 нче бәйге «Уйлап тап!»  дип атала.

·        Мин эре, мәһабәт кош. Канатымныңколачы 2 метрга җитә. Мин үземнеңтабышымны һавада югарыда күзләп, канатларымны озак какмый оча алам. (Бөркет.)

·        Мин бик чыдам хайван, тоякларым киңбулып аерылып тора.Шунлыктан мин сазлыклы урыннарда да батмыйм. Минем куе йон белән капланган. Йонныӊкуе булуы мине салкыннан, җилдән саклый. (Болан.)

·        Без төркем-төркем булып, юлларда йөрибез. Авыл өйләренеӊкыекларында гөрләшергә яратабыз. Без һәрвакыт тату яшибез, без тынычлык кошлары. (Күгәрченнәр.)

·        Без яз җитү белән җылы яктан очып кайтабыз. Безне һәркем ярата, көтеп алалар, оялар ясыйлар. Без парлашып шул ояларда бала чыгарабыз, матур итеп сайрыйбыз, сызгыра беләбез. (Сыерчыклар.)

·        Без – тыныч хайваннар. Кыш көне йоклыйбыз. Тычкан тотабыз, кешеләргә ярдәм итәбез. Безнеӊтурында бик күп табышмаклар бар: Энәле бүрек бара…

Булдырсаӊ, тотып кара!

Энәләребез безне дошманнардан саклый. (Керпе.)

Укучы чыгышы: Ш. Галиев. «Курыкма, тимим!» шигыре укыла. Ш. Галиев портреты магнит тактага эленә.

Ә хәзер «Филфорд» бәйгесен үткәрербез.  Сезгә табышмаклар бирелә, ә җавабын хәрефләр җыелмасыннан табарга кирәк.

«Кояшкай» төркеменә:

1.     Тыңлыйлар бу даһины

Түләмичә акчасын.

Төннәр буе сайрый ул –

Бөек моңнар патшасы! ( Сандугач.)     

2.     Бар йөзләгән энәсе,

Әмма тегүче түгел...

«Тамчыкай» төркеменә:     

1.     Тышы – яшел, эче – кызыл,

Җылы якларда үсә.

Бигрәк баллы, бигрәк сусыл! –

Исемен әйт әле, белсәӊ? (Карбыз.)

2.     Озын яшел сөңге тотып,

Үсә җәен түтәлдә,

Ә кыш җиткәч, бик файдалы

Томау белән ютәлдән. (Суган.)             

«Чишмәкәй» төркеменә:     

1.     Зур алтын кыршау тәгәри

Көн саен һава буйлап.

Тупка да бик охшаган ул –

Тик булмый уйнап… (Кояш.)

2.     Кояш- әтәч иртә таңнан

Аларны йөри чүпләп…

Әмма кичкә таба алар

Кабат кабына күпләп! (Йолдызлар.)

«Гөлләр» төркеменә:

1.     Көзен өнгә кереп яткач,

Суыра тәпиен генә.

Кышлар узып, язлар җиткәч,

Чын күңелдән сөенә. (Аю.)

2.     Бу кош карны ярата,

Җәй көне дә сорый: «Кар!» (Карга.)

«Кошчык» төркеменә:

1.     Җәй дә, көз дә, кыш та, яз да

Энәләре ямь-яшел.

Аныңбелән бергәләшеп

Яңа елга керәсең! (Чыршы.)

2.     Меңләгән яшел энәле,

Үсәм мин урманда.

Чыршы белән бутыйлар,

Булмасак туган да. (Нарат.)

Музыкаль тәнәфес игълан ителә.

Алдагы бәйге «Сүзләргә ачкыч табу» дип атала.

1 нче төркемгә:

«Без җитезләр.» -        3,     , 11              10, 12, 24,       , 11, 15, 2,  22.

2 нче төркемгә:

«Без булдырабыз!» -      3,      , 11          3, 25, 15, 6, 35, 22, 1, 3, 35, 11.

3 нче төркемгә:

«Тырышкан табар!» -     24, 35,  22, 35, 32, 14, 1, 17            24, 1, 3, 1, 22.

4 нче төркемгә:

«Без тапкырлар.» -     3,         , 11        24, 1, 21, 14, 35, 22, 15, 1, 22.

5нче төркемгә:

« Табигать дусты бул!» -    24, 1, 3, 12, 5, 1, 24, 36      6, 25, 23, 24, 35       3, 25, 15!

Ә хәзер ял итеп алырбыз. Уен тәртибен аңлатам.

1)    Түгәрәкләнеп басабыз. Тупны иптәшеңә атканда кош исемнәре әйтәбез.

2)    Тупны атканда сүз әйтәбез. Тупны алган кешешул сүзнеңсоңгы хәрефеннән башланган сүз әйтә. Мәсәлән, кыяр – редиска – аш – шалкан…

Алдагы бәйге «Сүз уеннары» дип атала.

1)    Ике сүздән өченче сүз.

А)  Калак+чар    (Акчарлак)                   Г)  Ас+тал      (Атлас)

       Яка+бал      (Ябалак)                           Ук+каз        ( Кузак)

Б)Шәл+ми        (Миләш)                       Д)  Кап+ит     (Китап)

    Ык+тычкан     (Кычыткан)                  Ат+кар     (Тарак)

В)Нил+ тәкә       (Тәлинкә)

     Гата+кар       (Тагарак)

2)    Кайсы сүз артык.

А) Юкә, нарат, каен, тал.

Б) Кедр, чыршы, нарат, юкә.

В) Эремчек, сыр, ит, катык.

Г) Трамвай, автобус, троллейбус, электричка.

Д) Велосипед,автобус, мотоцикл, җиңел машина.

3)    Ничә өчпочмак бар?

4)    Сулдан уңга һәм өстән аска йөреп, А ноктасыннан В ноктасына ничә төрле юл белән барып була?

Алдагы бәйге  «Терек табигать серләре» дип атала.

·        Иңзур балык. (Китсыман акула, озынлыгы 18м., авырлыгы 43т.)

·        Иңозак яшәүче хайван. (Африка филе70-80 ел яши.)

·        Иңзур кош. (Страус. Аныңозынлыгы 2,4 метрга, авырлыгы156 кг.га җитә.)

·        «Күбәләкнеңгомере бер генә көн» дигән сүз дөресме? (Юк. Кайбер күбәләкләр берничә ай яши.)

·        «Крокодиллар елый» дигән сүз дөресме? (Юк. Әмма тозлы суда яшәүче крокодиллар, күз яшен агызып, күзләренә кергән тозны чыгара.)

·        «Кобра еланы фокусчы уйнаткан кубыз көенә бии» дигщн сүз дөресме? (Юк. Кобра еланы көйне ишетергә сәләтле түгел. Кәрзиннән чыгаргач, ул саклану чарасы буларак башын күтәрә, аннан кубыз артыннан шул юнәлештә хәрәкәт итә.)

Укытучы сүзе: Безнең бәйгебез ахырына якынлашты. Ә хәзер нәтиҗә ясау өчен сүзне жюрига бирәбез.