Кичээл "Сан ады"
учебно-методический материал по математике (3 класс) на тему

                                  Кичээлдин темазы: Сан ады.

Сорулгазы:Сан адынын утказы болгаш айтырыглары-биле таныштырар.Сан адынын чуве ады-биле холбаазын билиндирер.

Оореникчилернин угаан-медерелин,дыл-домаан сайзырадыр,сос курлавырын байыдар.

Кичээлге бодун шын алдынып ,идепкейлиг болурун чедип алыр.

Арга-методтары: тайылбыр,коргузуг,беседа.

Дерилгези: ноутбук,телевизор,чуруктар,карточкалар.

                                     Кичээлдин чорудуу.

1.Организастыг кезээ.

- Шупту туруп кээр. Экии,уруглар! Богун бистин кичээливисте аалчылар келген,мендилежиптээлинерем!

Алдын Хунум

Ак-кок Дээрим

Авыралдыг башкыларым

Чангысклассчы эжим-оорум

Амыргын-на, амыргын!!!

                                  (олуруп алынар).

- Класстын дежурныйы класста чеже кижи барын, чеже кижи чогун чугаалаптар. Эр-хей,олуруп ал!

2.Катаптаашкын.

-Онаалгазын кижи бурузу кылган бе? Берге болду бе?

-Эрткен кичээлде ооренген темавысты шингээдип алганывысты хынаптаалынарам, уруглар! Ону билип аары-биле дараазында тестини кылыптаалынар!

-Ам шупту ажылдарынарны солчуп алгаш, экранда шын харыылар-биле  дууштуруп боттарынарга демдектерден салыптынарам. Кымда беш, кымда дорт болганыл олар кичээлди эки шингээдип алган деп туннелден ундуруп алыр бис.

(слайд 1)

3.Кичээлдин темазы, сорулгазы.

-Бо чуу деп мындыг   терек апарды,уруглар? Артында-ла саннарлыг де!

-Эки топтап корээлинерем кандыг терек-тир?

                   (алдын)

            - Адырам адырларынче кичээнгейден салыптаалынарам. Каш адырлыг-дыр санаптаалынар!            

-Каш болду?

                 (12)

-Бурулерин чеже дээн-дир?

                  (365)

-Ынчаарга: Алдын теректин адыры он ийи

                    Унген бурулери – уш чус алдан беш дээн.

-Тывызык хевирлиг –дир бе,уруглар?Тыптаалынарам.

                     (12 ай,365 хонук) (слайд 2)

  -Ам бир тывызык бар-дыр.        

                    Дорт алышкы дорт чузун.

                    (чылдын дорт эргилдези)

-Каш алышкы-дыр?

                          (дорт)

-Чеже чузун дээн-дир?

                         (дорт)

                                            (слайд 3)

-  Тывызыктарда чулер бар-дыр?

                                (саннар)

-Богунгу темавыстын адын угаап бодап тываалынарам?

                                                      (Сан ады)

-Эр-хей! Сан адын ооренир бис.

4.Ном-биле ажыл.

-Ам шупту номувустун 99 дугаар арынын ажыдып алыылынар.

Мергежилге 258. Бердингенин номчуптунарам.

           (айтырыг-харыы хевиринге ажылдаар бис)

-  Бирээзи айтырыын номчуур, а оскези долу харыы-биле харыылаар.

-Чуу деп айтырыгларга харыыладын?

-Харыы состер чуну коргузуп турар-дыр?

-Эрес-хейлер!Моон туннээривис болза:Чувелернин санын болгаш дугаарын коргузер,каш? чеже? каш дугаар? кашкы? деп айтырыгларга харыылаттынар чугаа кезээн сан ады дээр. Сан ады домакка чуве ады-биле хереглеттинер.

                                    Чижээ: уш класс,ийи дугаар,чээрби уш кижи.Уш дээрге сан ады,айтырыы каш?класс дээрге чуве ады айтырыы чуу7

5. Каракка сула шимчээшкин

            (Слайд 4)

6.Кыдырааш – биле ажыл:

-Дараазында мергежилге 260-ны бижимел кылыптаалынар.

                                            (самбыраже бир оореникчи чалаар).

-Бердингенин кичээнгейлиг номчуур.

-Чурагай-биле бижээн состерни адааш, ужуктер-биле бижиир.

                                 (слайд 5)

 1941-чылда,1945-чылда,200,1945-чылдан,9 –та.    

-Ам литературлуг номчулга кичээлинче аалдаптаалынар.

               Тыва улустун аас –чогаалынын хевирлерин адаптынарам ,уруглар.

 -Шын-дыр,эр-хейлер!Ам дурген-чугаанын бир хевири узун –тынышка одуруглар аразынга маргыжыптаалынар!Узун тынышта чулер кирип турарыл?

-Бирги одуруг каш болду – бижиир,

ийиги одуруг каш болду-бижиир,

ушку одуруг каш болду-бижиир.

               Туннээшкин: Бирги черни кайы одуруг алган-дыр?

7. Сула шимчээшкин

Бирээ-ийи туруп кээли

Уш-дорт херлип шойлуп костениили

Беш-алды адыш часкап хоглээли

Чеди-сес шала тепсеп тениили

Тос-он ору шурап ойнааалы

Ойнап алгаш олуттарже ораалы!

-Ам дараазында тывызыктарнын бир хевири-саналгалыг тывызыктарга маргыжыптаалынар!

-Чангыс?(чангыс думчук)

-Ийи?(ийи карак)

-Уш?(уш чуул эртемниг оол)

-Дорт?( дорт мочу)

-Беш?(беш салаа)

-Алды?(алды арга)

-Чеди?(чеди хаан)

-Сес?(сес даванныг ээремчик)

-Тос?(тос карак)

-Он?(он сан)          

         -Эр-хейлер!  

(слайд 6)

-Ам,бо чурагай-биле бижээн саннарны ужуктер-биле бижинер!

3-ке 5-ти кадарга 8 болур. 25-тен 15-ти казыырга 10 болур. Чечек 2-ги классты эки дооскан.

Бажынга онаалга: Мергежилге 264 арын 102.

7. Кичээлдин туннели.

-Богун кичээливисте чунун дугайында чугаалажып турдувус? Сан ады деп чул? Кандыг айтырыгларга харыылаттынар? Сан адынын хевирлерин адаптынарам.

- кичээлде тулган эки демдекти ……….

                   Эки ажылдын туннели……..

                    Ортумак билигни………

Дараазында кичээливисте сан адын нептержидип ооренир бис, уруглар.