Буддачыларның инанулары
план-конспект урока (история, 4 класс) на тему

Дәрес № 17.  Буддачыларның инанулары

Дәреснең максатлары һәм бурычлары:

-укучыларда будда әдәбе һәм кешеләрнең үз-үзләрен тотышлары арасында бәйләнеш урнаштырырга өйрәтү;

- укучыларда аңлы рәвештә узең эшләгән эшләргә җавап бирү тойгысы формалаштыру, әхлак нормалары тәрбияләү;

 -  укучыларны төркемнәрдә эшләргә өйрәтү, фикерли белергә, төркемнең эшен бәяләргә, анализларга, нәтиҗә ясарга өйрәтү; танып – белү эшчәнлеген активлаштыру.

Күрсәтмә әсбаплар: электрон кушымта, предметлы рәсемнәр, сүзлекләр, слайдлар.

Төп терминнар һәм төшенчәләр: карма, тәүбәгә килү.

Эшчәнлек төрләре : әңгәмә, уеннар, төркемнәрдә эш, сөйләмдә катнашу, сүзлек белән эшләү.

Дәрес барышы.

I        Оештыру өлеше   .

II      Белемнәрне актуальләштерү.

1.  “Балыкчы” уены. (сүзлек эше: балыкларга үтелгән тема буенча терминнар беркетелгән. Укучылар балыкларны “тоталар” һәм сүзләрнең мәгънәләрен аңлаталар.

Төшенчәләр : будда, христиан дине, ислам, отшельник, медитация, дерево бодхи, пали, санскрит, «Трипитака», «Ганджур», «Сутра-питака», «Виная-питака», «Абхидхарма-питака».

2.    « Сораулар һәм биремнәр» рубрикасы өстендә эш.

- Буддизмга нигез салучы  булып кем  тора?  

- Буддизмга ышану кайсы илләрдә үсеш алган?   Россиядә кайсы милләт вәкилләре  буддизмга табына?  

III  Яңа  тема.

1. Укытучының «Колесо Сансары» турында аңлатуы. «6 миров «сансары» схемасы буенча эшләү.

(Югары дөнья: аллалар, асурлар, кешеләр. Түбән дөнья: хайваннар, ач әрвахлар, тәмуг)

Буддистлар өйрәтүенчә, өстенлек иткән хисләргә карап, кешеләр үлгәннән соң, шушы 6 төрле дөньяның берсенә эләгәләр (яңадан яшәп китәләр):

 1. Горурлык аллалар дөньясына илтә. Бу затлар үзләрен яхшы хис итәләр, озак яшиләр. Бу дөньяның бер кимчелеге – даимилек юк.  

2. Көнчелек чын аллалар дөньясына илтеп җиткерми. Алар да уңай тереклек илтәләр, ләкин аллалар дөньясында яшәүчеләрдән көнләшәләр. Аларның байлыкларын яулап алырга телиләр, дошман булып яшәүне хуплыйлар.  

 3. Теләк кешеләр дөньясына илтә.  Шуңа да бу төр затлар яшәү белән үлемне, сәламәтлек белән авыртуны дөрес кабул итәләр.

4. Ахмаклык, битарафлык, күрәалмаучанлык хайваннар дөньясына илтә. Хайваннар башка төр хайваннарны ашыйлар яки бүтән хайваннар өчен азык булып торалар.

 5. Хөсетлелек (кара көнчелек) ач әрвахлар дөньясына илтә.  Бу төр затлар аңлатып бетерә алмаслык газап кичерәләр. Алар үзләрен зур корсаклы, бернәрсә дә йота алмас дәрәҗәдәге нечкә муенлы зат  итеп хис итәләр.

 6. Нык ачу, ярсу тәмугка илтә. Бу затлар тагын да ныграк газап кичерәләр. Алар үзләрен тереләй килеш янган яки өшегән итеп хис итәләр, һәм бу бертуктаусыз шулай дәвам итә.  

Физкультминутка.

2.  Рәсем буенча "Колесо Сансары" символы турында аңлату. Үзеңнең юлыңны башла һәм

на стезю учения Будды вступив.

Словно слон тростниковую хижину,

сокрушите Ямараджу - Владыку Смерти.

Тот, кто бдительно охраняет нравственность

 и следует этому учению о подчинении ума,

 сможет оставить круг перерождений

 и прийти к окончанию всех страданий.

С помощью этого символа "Колесо Сансары" можно разъяснять ущербность круга перерождений и благие качества обретения освобождения. Изображение называется "Колесо Сансары", потому что оно ясно учит нас тому, чем является сансара.

3.  Төркемнәрдә эшләү ( һәр төркемгә аерым бирем бирелеп, дәреслек һәм сүзлек буенча эшлиләр)

 1 нче төркем: икенче дөньяда яңадан яшәү турында сөйләргә.

2 нче төркем: каргыш турында сөйләргә.

3 нче төркем:  үкенү, тәүбәгә килү турында сөйләргә

4. Дәфтәрләрдә эшләү (кыскача төшенчәләрне язу).

Асурлар - (санскрит, пали) – һинд мифологиясе персонажлары. Башта алар аллалар белән бертигез дәрәҗәдә күкләрдә яшәгәннәр. Һәрвакыт сүзгә килеп тору нәтиҗәсендә   түбән катламга төшерелгәннәр.

«Карма» - сәбәп һәм нәтиҗә законы.  Һәр кеше үз гамәлләре өчен аллаһ каршында җавап тота. Каждый поступок человека имеет свои последствия: хорошие последствия - добрый поступок, плохие последствия - дурной. Все наши действия - и мысли, и слова, и поступки - чем-то вызваны и имеют определенные следствия. Какие ты сегодня совершал действия? (открыл форточку - проветрил класс, поздоровался с учителем, с одноклассниками - проявил вежливость, заварил чай маме - забота и т.д. Вы назвали причины своих действий. Буддисты убеждены, в мире нет безответных действий. Результат может сказаться сразу или через некоторое время. Порой из-за неправильных действий родителей или других предков страдают их дети и внуки. Если человек живет осознанно, в гармонии с природой, отдельными людьми и человечеством в целом, то своими хорошими мыслями и поступками он накапливает хорошую карму. И наоборот: « Не существует места на земле, или на небе, или под водой, также нет такого в недрах гор, где бы злое действие не принесло страдания породившего его», (из «Дхаммапады»).

Сансара и нирвана – два важных понятия в буддизме. Сансара означает несвободное, обусловленное состояние ума, Нирвана – освобожденное. Можно было бы предположить, что речь идет о двух разных местах или мирах, на самом же деле различается только образ восприятия. Время и место могут быть при этом одними и теми же.

IV   Ныгыту.

1. Буддийская притча (обсуждение).

2. Тренажер «Что посеешь, то и пожнешь».

3. «Кесн гем эзэн темцдг» (Калмыцкая пословица).

(Добрые дела принесут счастье, не благие - страдания)

V  Өйгә эш: 128-133 нче бит, укырга; сорауларга җавап; мәкальләр һәм әйтемнәр. причинно-следственной связи.