Улустун аас-чогаалы
материал

Слайд 1

Улегер состе нугул чок Уер сугда балык чок

Слайд 2

Улегер домактар Чоннун кыска болгаш чиге соглээн суртаал домактарын улегер домактар дээр . Улегер домактарда ханы утка оон созунде синникен турар . Олар амыдыралдын дуржулгазынга ундезилеттинген ооредиглиг , кичээндириг азы суртаал аянныг болур.Оларга торээн черинге , чоптуг херекке , хосталгага , куш ажылга ынакшылды , маадырлыг чорукту , эп-найыралды , кижизиг аажы-чанны онзалап хундулеп коргузуп турар . Улегер домактарнын темазы янзы-буру болур .

Слайд 3

Эштигде хөглүг , Эптигде күштүг.

Слайд 4

Эжин электеп болбас , Эдинге менээргенип болбас

Слайд 5

Чоруй чоруй ооренир , Чорук чорааш боданыр .

Слайд 6

Эки аданын оглу сергек , Эки иенин кызы шевер

Слайд 7

Кижини багай дивес , Кидисти чуга дивес .

Слайд 8

Тенек кижи багай , Терек бурузу ажыг . Теведен аът хояр , Тенектен ыт коргар . Ыглаган багай , Ыраажы чараш . Боданган часпас , Боду ушкан ыглавас . Ожеш ооделевес , Оттунчек ооренир . Арнын чуур , Адын бодаар . Эниин алгыртпас , Эжин ыглатпас .

Слайд 9

Ээремнин дуву ырак , Эртемнин дозу ырак

Слайд 10

Чаш малдын оюну чараш , Чаш уругнун чаны чараш .

Слайд 11

Адалыг оол томаанныг , Иелиг кыс шевер . Эки кылган ажыл элеп читпес алдар

Слайд 1

Тывызыктар Тоолдар , тывызыктар , улегер домактар улустун аас-чогаалынга хамааржыр . Аас - чогаалдын бир онзагай хевири тывызык . Ол нарын эвес тургузуглуг болгаш аянныг . Тывызык дээрге кандыг бир чувенин , амытаннын азы болуушкуннун овур-хевирин , ылгавыр демдээн ойзуп соглээш , ону тыварын негээр , колдуунда шулуктээн бичии чогаал болур . Тывызык чоннун ойнап-хоглеп , дыштанырынга , чогаадыкчы мерген угаанын сайзырадырынга дузалыг .

Слайд 2

Эртен дорт буттаар , Дуъште ийи буттаар , Кежээ уш буттаар . ( кижи ) Куй иштинде кулунчак дешкилеп тур. ( дыл )

Слайд 3

Ала аъдым хыл кажаалыг ( карак ) Кара ыдым Хаалга кадарды ( шооча )

Слайд 4

Башкы буду маннаан , сонгу буду шошкаан , ийи кулаа сууреннээн , ишти-баары хылыраан . ( даараныр машина)

Слайд 5

Ийи кижи бараан хараан , ийи кижи дыннаалаан , ийи кижи дураннаан , Дорт кижи малгаш таптаан , бир кижи ымыраа хоюскан , бир кижи олен кескен . ( теве )

Слайд 6

Даалык-даалык чоруктуг , талдар карты чемиштиг , доора майтак майыктыг , дозур , далчыр карактыг . ( кодан )

Слайд 7

Човурээ хааржак , човурээ хааржактын иштинде ыяш хааржак , ыяш хааржактын иштинде саазын хааржак , саазын хааржактын иштинде узум чигир , узум чигирнин иштинде ус. ( тоорук )

Слайд 8

Алдын терек он ийи адырлыг , уш чус алдан беш бурулуг ( чыл , оон айлары , хонуктары )

Слайд 1

Кижизидилгенин тову-ог-буле .

Слайд 2

Орус чоннуӊ чугаазындан « Чүнү тарыыр сен, ону ажаар сен »

Слайд 3

Кижи болуру - чажындан , аът болуру - кулунундан

Слайд 4

В.А. Сухомлинскийниӊ « Өг- бүле амыдыралдыӊ кол сорулгазы болгаш утказы - ажы - төлдуӊ кижизидилгези . Ажы - төл кижизидилгезиниӊ кол школазы - өгнуӊ эр ээзи болгаш херээжен ээзиниӊ , ачазыныӊ биле авазыныӊ бот- боттарынга хамаарылгазы »

Слайд 5

А.Н. Островскийниӊ « Кижизидилге ол дээрге , ажы - төлге эки сөстер чугаалаары , чагып - сургаары эвес , а чүнүӊ- даа мурнунда боду кижизиг чурттаары - дыр. Ажы - төлунге хамаарыштыр бодунуӊ хүлээлгезин шын күүседирин күзээр кижи болза , ол баштай бодунуӊ кижизидилгезинден эгелээр ужурлуг »

Слайд 6

« Уругну кижизидериниң сагыыр чуруму » 1 . Урууң ( оглуӊ ) сен ышкаш азы күзеп турарың ышкаш болур деп манава . Кижизидилге аңаа сен ышкаш болур эвес , а боду боду ышкаш болурунга дузалаар ужурлуг .

Слайд 7

2 . Урууң (оглуӊ ) дээш бүгү-ле кылып турар чүүл дээш өртек-үнезин негеве – аңаа чуртталганы бергениң дээш , ол сеңээ канчаар өөрүп четтиргенин илередирил ? Ол өске кижиге чуртталганы бээр , а ол база өскеге : ол дээрге өөрүп четтириишкинниң эгилде чок хоойлузу-дур .

Слайд 8

3 . Кижизидилге үезинде урууңга (оглуӊга ) бодуңнуң хомудалың дээш кажан-даа өжээн негеве . Ол оон сээң кыраан назыныңда « ажыг хлеб» болбас кылдыр , чүге дизе « чүнү тарыыр сен, ону ажаар сен».

Слайд 9

4 . Урууңнуң ( оглуннун ) бергелеринге хамаарылга чок болба : чуртталганың бергелери кижи бүрүзүнүң күш-шыдалының аайы-биле бердинген болур , ынчангаш ооң бергелери сээңинден дээредевес дээрзинге бүзүрелдиг бол.

Слайд 10

5.Кижизидилге үезинде уруунну ( оглунну ) куду көрбе .

Слайд 11

6. Урууңга ( оглунга ) бир-ле чүүлдү кылып шыдавас болзуңза, бодуңну хилинчектеве , а кажан кылып шыдаар тургаш , кылбас болзуңза , ол ынчан бодуңну хилинчекте .

Слайд 12

7. Уругга ( оглунга ) шупту чүүл күүсеттинмээн болза , ол чогуур ужурлуг деңнелде кылдынмааны ол дээрзин сактып ал.

Слайд 13

8 . Чүгле бодуңнуң төлүңге эвес , өскениң төлүнге база ынак бол.

Слайд 14

9. Бодуңнуң урууңга ( оглунга ) кажан-даа ынак бол: улуг-даа болза , салым-чаяаны , чедиишкини чок-даа болза ; Уруунар ( оглунар ) биле чугаалажып силернин-биле кады чорууру аас-кежик , байырлалың дээрзинге өөрүп чор . Ажы-төлдү бис чүгле кижизидер дээш чаяап бодарадыр эвес , а олар база бисти кижизитсин дээш өстүрер бис. Бодунуң уруунга ( оглунга ) экини күзээр дээш ада-ие үлегерлиг болур ужурлуг . Ол дээрге кижизидилге-дир !

Слайд 15

Кичээнгейлиг дыңнааныңар дээш , четтирдим