Конспект занятия "Удабас бисте байрам" (Скоро у нас праздник)
план-конспект занятия (средняя группа)

                                                    Jартамал сöс.

        Мениҥ ижимде огош   болчомдорды  алтай тилине темиктирерине  ле эбиреде  jÿрӱмге таскадарына «Кÿнеш» деп адалган хрестоматия сӱрекей jаан болужын jетирет.

   Jарлу алтай поэт Паслей Самыктыҥ мындый чӱмдемелдери башка-башка бöлӱктерге кийдирилген:

• Бакалунын бакалары  (Тилим  эрте темиксин)  стр. 43;
• Койонок  (Менин наjыларым-ар –бÿткенде) стр.71;
• Jаҥы jылдыҥ кожоҥы (Биjелу, ойын-каткылу байрамдар  ) стр.84;
• Кӱн кожоҥ (Биjелу, ойын-каткылу байрамдар) стр.86;
• Jас келген (Jаскы,jайгы байрамдар) стр.87;
• Эркелей энезин мактаганы (Менин сÿӱген билем, айылым) стр.145;
• Кара суучактыҥ кожоҥы (Ар-бÿткенде мениҥ  наjыларым) стр.190;
• Jалку киске ле омок чычканак (Ар-бÿткенде мениҥ наjыларым);стр.190;
• Тöрöлим  (Мениҥ  тöрöлим, эл-jоным)  стр303;
• Алтайдыҥ  jаражы артсын (Мениҥ  тöрöлим, эл-jоным) стр 304;
• Совет косманавттар учкан  (Мен jаан телекейде) стр.304.

         Поэттиҥ чÿмдемелдерин ӱредÿде (занятиеде), ойындарда, соот-jыргалдарда (развлечение), байрамдарда тузаланып, олор jилбилӱ öтсин деп ИКТ-ныҥ эп-аргаларын элбеде тузаланадым.

   Темдектезе,  Jаны jылды уткыйтан байрамга белетенер алдында «Jаҥы jылдыҥ кожоҥы» деп ÿлгерле таныжадыс. Бу ӱредÿ (занятие) ажыра öдöт (занятиениҥ конспеги тöмöн берилген).

Тема:  Удабас бисте байрам.

Амадузы:      П.Самыктыҥ «Jаҥы jылдыҥ кожоҥы» деп ÿлгериле таныжары.

а) Баланыҥ бу байрам керегинде билгирлерин элбедери;

б) кöну куучын-эрмегин темиктирери, сагышты (память), аjарынкай (внимание) болорын  бийиктедери, сöзлигин байыдары;

в)  тындуларды jураган jолдыктар ажыра олордын кыймыгыла, тыш бÿдӱмиле, кылык-jаҥыла,  ӱниле таныжып, ар-бÿткенди, аҥ-кушты сӱÿрине тазыктырары;

г) сӱÿнчилу кӱÿн-санаа сыйлаары, каткы чыгарары.

    Ӧдöри:

I.Занятиеге кийдирери  (Вводная часть)

   – Балдар, бÿгӱн не керегинде куучындажарысты билерге,   табышкакты таап ийигер.

-Jаанды-jашты сÿӱндирген, jажыл чибичектÿ байрам.

- Эйе, чын Jаҥы jыл.

II. Тöс бöлӱги. (Основная часть)

-   Jаҥы jылдыҥ байрамы керегинде кöп ӱлгерлер бичилген. А бу ÿлгерди jарлу алтай поэт Паслей Самык бичиген. Бис бичиичиниҥ кöп ÿлгерлериле танышканыс. Бÿгӱн  «Jаҥы jылдыҥ кожоҥы» деп ÿлгерди угалы. (Таскадаачы ÿлгерди бӱткÿлинче кычырар).

                                            Бӱгÿн бисте Jаҥы jыл, Jаҥы jыл,

        Соок-Таадак jедип келт, jедип келт.

  Сыйлар биске jетирген, jетирген,

                                            Сӱÿмjи биске экелген, экелген.

    Колдорыстаҥ тудужып, тудужып,

     Кöдӱребис ойнооктор, ойнооктор.

                                           Кожо jӱрген аҥдарга, аҥдарга

     Кожоҥысты айдаактар, айдаактар.

                                           Кӱреҥ  тонду сен айу, сен айу,

                                           Кӱреҥ  тоныҥ jып jылу,jып jылу.

          Бийик мöшко сен чыксаҥ, сен чыксаҥ,

 Биске кузук сен ӱссеҥ, сен ӱссеҥ.

Суркураган тийиҥеш, тийиҥеш,

    Тату эмил биске черт, биске черт,

      Торко öлöҥ биске керт, биске керт.

 Кылчыр кöсту койонок, койонок,

                                           Котту бойыҥ  биjеле, биjеле.

Сöзликле иш.

• Эмил (кузуктыҥ ичи) (кöргӱзер).
• Коотту (сӱӱнчилу, ойын-jыргалду, шулмус койонок) (jартаар).

Экинчи катап кычырар, кажы ла тöрт jолдыкка слайдтар  кöргӱзер).

Jакылталарла иш.

• Канча бала кӱреелей туруп ойноды, тоолоп беригер. Бу уулчак не болуп  кубулып алган? А кызычак?
• Айу кышкыда уйуктап jат, jе байрамда ойгонып калган. Айу канча кузук ӱзӱп алды? Эҥ jаан кузукты кöргӱзип бер, эҥ кичинегин.
• Мöштиҥ öҥи кандый? Мöш агашты мактап айдып ийигер (jараш, jажыл, байбак, бöкö, баатыр ошкош, jалакай, койу будактарлу)…
• Мöш агашты слер кайдаҥ  кöргöнöр?

Балдардын каруузы: (Себинин боочызынан, олон эдип турган кобыдан…).

Тийиҥешке бодолго (задача) бодоорго болужалы.

• Тийиҥеште беш кузук болгон, экӱзин нöкöрине берген, бойында канча кузук артты?
• Тöрт кузукты таап алган, экинчи мöштöҥ база бешти таап алды. Бастыра канча кузук тапты?

Амыраары (физкультминутка).

- Койонокло кожо биjелеп ийектер. Ончогор айдып jадыс. (койонокторды öткöнöр)

Кылчыр кöсту койонок,койонок,

Коотту бойыҥ биjеле,биjеле .

Колло иштенери.

- Эмди бу столдорго öдӱп отурактар. Тийиҥеш биске эмилдер берип ийген эмтир. Улус эмилдеҥ ӱс эдип jат, кремдер, эмдер база эдилет.

- Бис бу jаткан ак чаазындарга эмилди балчарып кöрöктöр, не чыгар эмеш. ---- Чын,  чаазын ӱстеле берди, эмил ӱстӱ эмтир. (Исследовательская деятельность детей).

- А бу чиби агаштарды байрамга jарандырып ийер керек. (Белен, jуралып калган чибичектерлӱ чаазындарды  кажы ла балага ӱлеер. Балдар оны ойынчыктарла кееркедип, jурап jат).

База катап ӱлгерди кычырып берер.

Тӱп шӱӱлте.

- Бис бӱгӱн кемниҥ ӱлгерин уктыс? Оны кем бичиген?

- Айуныҥ тоны кандый  öҥдӱ?

- Тийиҥеш нени чертти,база нени кертти?

- Кылчыр кöстӱ койонок нени этти?

- Кандый байрам керегинде куучын болды?

- Бу байрам jылдыҥ кандый öйинде болот?

- Эмди кандый jыл öдӱп jат?

Jакшы ижигер учун быйан слерге, кару балдар. Меге бӱгӱн  слер сӱреен jарадар. Jуруктарысты илип салактар, айла эҥирде ада-энелерис кöрӱп сӱӱнгилезин.

                                    Слайдтарга jартамал.

Бу ӱредӱ-занятиениҥ презентациязы Е.Н.Тобоеваныҥ "Росточек программадагы) «Мен jаан телекейде» деген бöлӱгине тайанып тургузылган. Ондо айдылган jаан алтамдарды оҥдоорына кееркедим чӱмдемел болушка келет. Бистиҥ учуралда П. Самыктыҥ «Jаҥы jылдыҥ кожоҥдоры» деп ӱлгер.

Баштапкы слайд. Чибичек (табышкак ажыра баланы санандырар, сагышты тазыктырар).

Экинчи слайд. Бичиичинин фото jуругы. (Балдар бичиичини билерин, таныырын кичеер).

Ӱчинчи слайд.  Jаҥы jылдыҥ байрамы.

(Баланы jарашты оҥдоорына, биjелӱ, ойын-каткылу байрамдар барын билерине, jанында балдарла, jуук улузыла колбу тударына ӱредер, эбелин (впечатление) байыдар).

Тöртинчи слайд. Айу.

(Бала айу деп тындуны кӱрӱп, оны jураган jолдыктар ажыра кыймыгын, тыш-бӱдӱмин, кылык-jаныҥ ондойт. Баланыҥ санаа алынарын (воображение) тазыктырар.

Бежинчи слайд. Кузуктар.

(Тоолорына, jаан ла кичинек деп оҥдомолдорды ылгаарына, öҥдöрди билерине ӱредер).

Алтынчы слайд.  Тийиҥеш.  

(Бала алтай тилиниҥ табыштарын чокым-jарт, кöну айдып билзин деп кичеер, сöзлигин байыдар, элбедер. Бодолголорды бодоорына ӱредер).

Баланы амырадар (физминутка). Кӱӱ тургузар.

 (Су-кадыгына аjару эдер, сӱӱнчилу кӱӱн-санаа сыйлаар, каткы чыгарар).

 Практический бöлӱги.

 Бала jӱрӱмге jаҥыс ла ойын ажыра эмес, jе jуранары, колло кееркедери (лепка, аппликация) ажыра келерин jеткилдеп, чибичекти jарандырып jурадар, эмилдеҥ ӱс чыгарар. Бу иштер аҥылу столдордо öдöр. (Продуктивная и исследовательская деятельность детей).

Jетинчи слайд. Ар-бӱткен.

(Бала ар-бӱткен мениҥ наjым деп оҥдоорын jеткилдеер, аҥ-кужын сӱӱрине таскадаар, ар-бӱткенде jӱргенде бӱдӱретен  ээжилерди эске алындырар).

Сегизинчи слайд. Кӱнеш деп бичиктин кадары.

(Паслей Самыктыҥ «Jаҥы jылдыҥ кожоҥы» деп ӱлгери бу бичикте бичилгенин кöргӱзер).

Тогузынчы слайд. Смайликтер.

(Балдардыҥ ижин баалары, олорды мактаары, оноҥ ары jакшы иштеерине уландырары).