Гом ахуыры конспект " Ирон æвзаг æмæ литературайы барагбон 2021"
план-конспект занятия (старшая группа)

МУНИЦИПАЛОН ПАДДЗАХАДОН РǼВДАУǼНДОН №7

Иронæвзагæмæлитературайыбæрæгбон.

Бацаттæкодта:

иронæвзаджыхъомылгæнæг

Плиты Альбина

Алагир 2021

(Хъуысы ирон мелоди, сывæллæттæ æрбацыдысты агъуыстмæ).

Хъомылгæнæг:Ǣгас цæуыт сывæллæттæ! Фæрнæй дзаг ут нæ зынаргь уазджытæ  æмæуыл рæсугъд бæрæгбæттæ цæуæд! 15 майы Ирыстон бæрæг кæны ирон æвзаг æмæ литературайы бон. Ацы бон у иумæйаг бæрæгбон. 15 май у Къостайы чиныг «Ирон фæндыры» райгуырæн бон. Ирон фæндыры мыхуыры рацыды бон ирон адæмæн сси ирон фарны, æвзаджы, литературайы бæрæгбон. Алы адæймагæн дæр æрдзæй лæвæрд вæййы иу æвзаг, кæцы хуыйны, мадæлон æвзаг. Нæ рагфыдæлтæн мингай азты сæрты рæсугъдæй цы æвзаг æрхæццæ кодтой, уый хъуамæ кæстæртæ дæрдарддæр царды рæсугъдæй хæссой, сæрыстыр дзы уой, æмæ цæстыгагуыйау хъахъхъæной нæ рæсугъд æгъдæуттæ æмæ традицитæ.

Ǣмдзæвгæ « Мадæлон æвзаг» бакæсдзæн Баскаты Арланда.

Сызгъæрин фест, нæ мадæлон æвзаг.

Ирон æвзаг- ныййарæг мадау адджын

Фæлæ йын мах нæхæдæг сыстæм знаг

Ирон лæгæн дзырд нал у кадджын.

Цы ныл æрцыд? Ыскодтой ныл кæлæн?

Ирон уæвын куы нал хæссæм нæ сæрмæ

Ирон æвзагæн нæй уæддæр мæлæн

Нæ Иры хæхтæ, райхъал ут нæ хъæрмæ.

Ирон æвзаджы бон, ацы бон цыма Ирыстоны йæ ирон цæсгом тынг дæр разыны, йæ ирон зæрдæ парахатдæрæй раргом вæййы, ахæм æнкъарæнтæ сæвзæры адæймагмæ. Ирон адæммæ бирæ кадджын бæрæгбæттæ ис. Алы бæрæгбонмæ дæр нæхи фæцæттæ кæнæм зæрдиагæй, фæлæ нын Ирон æвзаджы бон хъуамæ суанæ кадджындæр бæрæгбæттæй иу.

Ǣмдзæвгæ « Иронæвзаг»  бакæсдзæнХъесатыДзерасса.

Ирон æвзаг- хæзнадон

Рæсугъд æмæ хъæздыг

Ирон æвзаг, мæ уарзон

Цæуыл калыс цæссыг?

- Мæн ферох кодтой адæм

Мæ иувæрсты цæуынц.

Сæ цæсты нал дæн кадджын

Былысчъил мыл кæнынц.

Мæ уд дын зæдкуы фестид

Дæ нывонд уа мæ сæр!

Дæ сызгъæринтæ, де взист

Куы скаликкой цæхæр!

Хъомылгæнæг. Нæмадæлонæвзагцæмæйбахъахъхъæнæмуыйбирæаразгæ у бинонтæй. Бинонтæцыæвзагылдзуройсывæллонмæ, сывæллондæруыцыæвзагылдзуры.

Бакæсæмманæгыццылравдыстмæ «Афтекагурын».

Хъомылгæнæг: Зæронд ус рацæуыйæкъухыгæххæтыгæбаз, касыйæмæмæцыдæрагуры.

Зæронд ус: - Мæхадзарыл!Кæмæйагурон? Стæйцыæлхæнын, уыйдæркуынæзонын. Уæдææнæахуырæйæвзæрдæристыис? Цызæгъонмæрæстæгæн. Уæртæуыцылæппуйыкуыафæрсин. Хорзлæппу! Дæ бон хорз!

(Лæппунæхъусы, йæхъустыкъæрмæджытæ, йæкъухы та телефон, афтæмæййæхинымæр кафы йæуæхсджытæй).

Зæронд ус: - Дæумæдзурынлæппу! (æвналыйæм)- Нæмæхъусыс? Ǣвиироннæдæ?

Лæппу:  (исыйæкъæрмæджытæ) – Что, бабуля! Я ироннæжонис (фæстæмæсæбакодтайæкъæрмæджытæ).

Зæронд ус: (гæххæтæм дары)- Мæфыртыфыртрынчын у, æмæхостæмрацыдтæнгорæтмæ. Ǣркæсмаацыгæххæтмææмæмынафтекдæрацамон.

Лæппу:-Бабуля! Я же сказал: Нæжониирон

Зæронд ус: -афтекмынуæддæрацамон.

Лæппу: - Афтек-мафтек, я не понимаю (иннардæмазылдæмæ та кафы).

Зæронд ус: -Айцавæрлæппудæ? Зæрондадæймагдæсæрмæнæхæссысæви?

(сæныхасмæлæппуйымадрауад).

Мад: - цыдæхъæуы, мæнæ ус?

Зæронд ус: -О-о! Мæнæмаиронныхасфехъуыстон. Мæнæацылæппудæлæппу у?

Мад: - Ман у, ман, а что из этого?

Зæронд ус: -Иуныхасæнмындзуаппнæратта, æвæцæгæниронауæцæг не мбары, æвимæхынджылæгкæны?

Мад: -Махæн Вовочка по-осетински нæ понимать кæны. Притом хæдзары все дзурæм по-русски.

Зæронд ус: Ау! Ǣмæхудинагнау? Ахам хæрзкондиронлæппу, æмæйæсæрмæиронаудзурыннæхæссы.

Мад: -Ǣмæирон та кæмхъæуы? Где это надо? МæнæнВовчикМаскуыйыахуыркандзæн.

Зæронд ус: Мæскуыбæргæхорз у, фæлæйæхиæвзаг та. Йæмадæлонæвзагхъуамæма зона?

Мад: Оф! Цыкадджындæмкæсыиронæвзаг. Цынынныууагътойхорзæйнæпредкæтæ?

Зæронд ус: (зæххæрхосталæдзæгæй). Куыдцы? Ǣгъдæуттææмæрæсугъдæвзаг! Дæфыртæндæрдысынадкодтайиронæвзагæмæкæцон у уыйбæрæг нал ис!

Мад: -Мæнæхорз ус, цыдæхъæуымахæй? Нал нæныууадздзынæ абон. Надоела уже! Цыæххуысдæхъæуы? Кæннод мне уже домой пора.

Зæронд ус: - Дæуæймæницыуалхъæуы! Иронæвзаджыфæхъауфæу!

Мад: Не понела!!! Пошли Вовчик! Ацы деревенщина нæцалынмæнæфæнадта, уæдмæ. (лæппуйыкъухылахæцыдæмæфæцæуынц).

(Зæронд ус сæфæстæкæсгæбаззад, йæсæрбатылдтасагъæсхуызæй, стæйуыйдæрацыд).

Хъомылгæнæг: - Алцыдæрмахæннæхицæйаразгæ у. Нæмадæлонæвзагнæиронцардыбындур у. Ǣнæмадæлонæвзагнæцардкъахыр у, нæ уд та тутт. Цалæвзаджы дам зоныс, уаладæймаджы да. Уыйраст у, Мадæлонæвзаг у æппæтысæр. Уый у нæцинтыгуырæннæамæндтырайдайæн.

Сывæллæттæ, ныр та сыстутæмæахъазæм «Куырмарс»-æй.

Аккæ-дыккæдывалыккæ

Зæлгæ-зæгæ – зæлингуырцтæ

Тыхсыбыны –куырæтджынтæ

Ас, бас, цъыкк!

(хъаст 2-3 хатты).

Бæндæнæйхъаст.

Хъомылгæнæг. Ǣмдзæвгæ «Иронæвзаг» бакæсдзæнГогаты Альбина

Иронæвзаг,мæцæстырухс

Нæртонæвзаг, дæуæйдæнбуц

Ǣзрайгуырдтæндæзæрдæйæ

Хæсысмынфарн, ныфсдæтгæйæ.

Иронæвзаг,нæцардыхос

Нæцæугæ Терк, нæлæугæхох.

Фыдæлтывзаг, Къостайывзаг

Иронлæджызæрдæйытаг.

Иронæвзаг, нæцинтыцин

Ирыстонæнйæхурзæрин

Иронæвзаг - нæис, нæ бон

Уæдарфæйагдæбæрæгбон!

Хъомылгæнæг: Сывæллæттæ, ныр та мабазонутацыуыци-уыцитæ.

Нæдæргал у, нæдæр-бæх, афтæмæйфæйлауызæхх. Къахызæхх, тауымæнæу(трактор).

Митыбынракалы, уалдзæгылсæмбæлыфыццаг(малусæг).

Миткæдфестыиууыл дон? (уалдзæджы).

Стыдыууææфсымæры, фæлæкæрæдзийынæуынынц.(цæстытæ).

У йæцыдбæгуылæгау,

Адджынзæрдæйæн –мыдау

Раттыхистартæнæгъдау,

Сомы дзыкæныныййарæг,

Хоны йæйæдзæцц, йæдарæг.

Нæубогъдаби, нæуæрраби

Уыйнæхуртыхур у (Саби).

Тынгхорзсабитæ! Уæдææмбисæндтæдæркуыннæзондзыстут?

1. Нæиудзинадынæхъару. (Альберт Р).
2. Нæиумæйагзæхх, нæ сой у (Зарина М).
3. Не взаг-нæхæзна(Геор).
4. Мадæлонæвзаг-мады ад кæны (Г. Альбина).
5. Фыццагахъуыдыкæн,стæйзæгъ(Бекоев Артур).

Хъомылгæнæг: Нæзынаргъуазджытæ, ныр та сывæллæттæазардзыстыбæрæгбонызарæг.

Хъаст: «Бирæгъæмæхъазтæ»

Хъомылгæнæг: Сывæллæттæ, нæбæрæгбонкæронмææрхæццæ. Мæзæрдæуынзæгъы, рæсугъдцæмæйуат, æнæниз,уæныййарджытыфæндиаг. Нæуазджытæнхорзбонзæгъут. Нæиннæфембæлдмæ.