ТУБИ ДЭЭРЭ МАНДАЖАЛ БАЙГЫШ ТУРЭЛ БУРЯАД ХЭЛЭМНЭЙ!
план-конспект занятия по развитию речи (старшая группа)

  ТУБИ ДЭЭРЭ МАНДАЖАЛ БАЙГЫШ ТУРЭЛ БУРЯАД ХЭЛЭМНЭЙ!

Зорилго:

1.Yхибууд болон гэртэхинэй hайхашаамаар, залуу бyлын зоной hурамаар,  турэл хэлэеэ  сэгнэжэ, саашадань yри хyyгэдтээ дамжуулан, зyбоор хумуужуулжэ ябахынь тула энэ hайндэр гунзэгы удхатайгаар, hайн шанартайгаар бутээхэ.

2.Арадайнгаа алтан абдарhаа эрдэни hайхан уреэлнyyдтэй,  аман yгэтэй,  дуу наадантай танилсуулха, гуйсэдхэжэ hургаха.

Хэшээлэй ябаса:

Хугжэмэй заал шэмэглэгдэнхэй, буряад дуунай  аялга доро буряад  hубсаhаяа умдэhэн хумуужуулэгшэд гаража шулэгуудые уншана.

1.Амар сайн, арюун hайхан нютагни,

Ажалша баатар арадни!

Арсын хангалаар анхилhан

Ая гангата тоонтомни!

2.Урасхал номгон Хэжэнгэ голойнгоо

Уянгата дууень шагнан байхадаа

Сээжэ соомни аялга мундэлнэ

Аалихан досоомни наран жаргана.

(уянгата хугжэм зэдэлнэ)

3.Баяртайб даа буряад хун

Баян дэлгэр эхэ нютагтаа

Буянтай, хэшэгтэй, нэрэ солотой

Бардам жарган ябанаб даа.

4.Турэл хэлэн, турэhэн дайда хоёроо

Туби дээгуур хаанаш яба – мартахагуйб.

Тала дайтаяа, таару хэлэнтэеэ

Таhаршагуй холбоотойбди, мэдэгты.

Хугжэмтэ хэлэеэ хугжоохэеэ оролдоё.

Хусэтэйл энэ хэлэн, зоолэн, уян, тодо!

Нютагайм хубууд басагад, буряад дуугаа дуулажа, уреэл магталаа дабтан, дабтан ябахамнай болтогой!

Сугларhан гэртэхин болон хуугэд  hууриhаа бодожо  угэнь Ц.Галановой,  хугжэмынь Б.Шойдоковой найруулhан  «Хэжэнгын хубууд, басагад» гэжэ дуу дууланад.

1-хи хумуужуулэгшэ:

Хундэтэ манай гэртэхин, хуугэд  арбан сагаан  хургаяа адхан  байжа хатарая, аман соохи зугаагаа хэлсэн байжа наадая!( хамтадаа ёохорложо  нааданад).

2-хи хумуужуулэгшэ:

Муноо Дансаран Доржогутабайн «Ошор эрдэниин ошонууд» гэхэн бутээлhээ  ухибууд эли тодоор, уянгалан уншахань:

1.Эсэгэ – булын тушэлгэ.

2.Эхын энхэрэл – элшэ гэрэл.

3.Гэр булэ – аянда сугларhан булэг.

4.Ури хуугэд – уг залгадаг хуургэ.

5.Хамтын хэрэг – hэшхэлэй шэмэг.

6.Зоори – хусэгдэшэгуй моори.

7.Бэлиг – оюун баялиг.

Зай, нухэдууд, удхыень хоорэлдэе. (гэртэхид,  хумуужуулэгшэд  гун удхыень тайлбарилжа хоорэлдэнэ).

3-хи хумуужуулэгшэ:

Хундэтэ гэртэхин, таабаринуудые хуугэдтэеэ хамта тааябди.

1.Дурбэн хубууд нэгэ малгайтай. (стол)

2.Домбо долоон нухэтэй (толгой)

3.Хондолой дээрээ дэгээтэй, хон-хон абяатай (нохой)

4.Газар доро гахай турэбэ (хартаабха)

5.Хурын уhаар угааhан шэнги, хурса хутагаар мулиhэн шэнги (ундэгэн).

Шогтой хухюутэйгээр таабари таанад.  Ядалсаа hаань, хумуужуулэгшэ шог яагтайгаар харуулна, тайлбарилна.

Наадан «Хамар» - ухибуудэй анхарал хугжоохэ.

Наадан «Бээлэй нюулга» - ехэшуул наадана.

«Жаргал» сэсэрлигэй ажалшан, арадай дуунуудай конкурсада илагша Цыденжапова Д.Ц бугэдэндэ зорюулжа дуугаа дуулахань «Алтан хараасгай», « Отог ноён Шалсаана Буурал Баабайн магтаал».

3-хи хумуужуулэгшэ:

Бидэ муноо ехэ жаргажа, наадажа, дуулажа буряадааран хоорэлдэжэ, зохидоор hайндэрлэжэ зугаалнабди.

Буян хэшэгээ хурылжа

Эрдэни hайхан уреэлыемнэй

Та бугэдэ тогтоогыт!

Хубууд, басагад бодожо айлшадаа, уетэнээ уреэнэд.

1.Ундэр тэнгэриhээ уршоолтэй

Улгэн дэлхэйдээ ургэмжэтэй

Унэр баян, улзы хотог оршуулан

Ута наhатай, удаан жаргажа hуухамнай болтогой!( хамтадаа «болтогой»)

2.Арюун hайхан сэдхэлhээ,  арад  зоноо хундэлжэ, амгалан тайбан hуухамнай болтогой! (хамтадаа «болтогой»).

3.Гай тодхоргуй, убшэн зоболонгуй, эрдэмтэй, бэлигтэй, элшэ арюухан ябахамнай болтогой! (хамтадаа «болтогой»).

4.Туби дээрэ мандажал байгыш,

Турэл буряад хэлэмни!

Тон жаахан хуугэдэй

Турэл буряадаараа дуугархадань

Туйлгуй ехээр баярлахаш даа, турэл хэлэмни!

1-хи хумуужуулэгшэ:

Иимэхэн хунуудэй байhан сагта

Эжэлhээ улэжэ уншэрхэгуймни,

Эхын хэлэнэй байhан сагта

Эрьехэ уетэмнэй таhархагуйл,  турэл хэлэмни!

2-хи хумуужуулэгшэ:

hайн даа ухибууд, турэлхид!  Дахин уулзатараа  баяртай!

«Нютагни» гэhэн дуун тугэсхэл дээрэ зэдэлнэ.