Башкирская сказка
материал

Экологик әкиәт-инсценировка өлкән йәштәге мәктәпкәсә йәштәге балалар өсөн " Урманда Көҙ»

Маҡсат: спектаклдә ҡатнашыу аша кимәлде күтәреү өсөн шарттар булдырыу мәктәпкәсә йәштәге өлкән балаларҙың экологик мәҙәниәте. Бурыстар: тере йән эйәләренең тәбиғәт менән рациональ үҙ – ара тәьҫир итешеүе тураһындағы күҙаллауҙарҙы киңәйтеү һәм аныҡлау тәбиғәт мөхитендә рөхсәт ителгән һәм рөхсәт ителмәгән ғәмәлдәр; - һәр баланың артистик һәләттәрен үҫтереү; тәбиғәттә экологик яҡтан маҡсатҡа ярашлы тәртип тәрбиәләү.

Актерҙар: Әкиәтсе өлкән, Алып Барыусы, Ҡыҙыл Эшләпә, Бүре, Тамсы, Ҡуян, Аҡҡош балалар.

 Әкиәтсе: Хөрмәтле тамашасылар! Әкиәтте ҡарарға, беҙҙең, теләмәйһегеҙме? Әкиәттәр донъяла күп. Шунда уҡ уҡымаҫһың. Әммә донъяла беҙҙең кеүек кешене таба алмайһың! Был әкиәт еңел түгел. Тәбиғәт тураһында бына нимә!

Ҡыҙ: беҙгә донъяла мөғжизәһеҙ Йәшәргә Ярамай, Улар беҙҙе бөтә ерҙә лә осрата. Көҙгө, тылсымлы, әкиәт урманы, беҙҙе үҙенә ҡунаҡҡа саҡыра.

(Музыкаға Ҡыҙыл Эшләпә: урманда Ни тиклем шәп! Ниндәй матурлыҡ! Ҡоштар йырламаһа ла, ҡояш та сағыу балҡый! Мин өләсәйем янына ашығам. Уға бәлеш алып киләм. Һәм урманда күргәндәремдең барыһына ла шатмын. Мин ҡыйыу рәүештә һуҡмаҡ буйлап барам. Бер кем дә минән ҡурҡмай. Һәм яратҡан йырымды һәр ваҡыт һәр ерҙә йырлайым. (Ҡыҙыл Башлыҡ йырлай) Ҡояш балҡый, болонда балҡый. Мин ҡояшҡа япраҡ буйлап йүгерәм, Көҙгө япраҡтар мине шатландыра, урманда нисек күңелле, Һәр ерҙә матурлыҡ! Ҡыҙыл Эшләпә: Эй, һауа торошо мыжый!!!! Болот яҡынлаша. Ҡайын аҫтына баҫырға көҙгө ямғырҙы көтөргә кәрәк.

 1-се Тамсы: беҙ көҙгө тамсылар йүгерәбеҙ, йүгерәбеҙ, йүгерәбеҙ. Ҡыйыҡтарҙа һәм быялаларҙа шаҡыйбыҙ, шаҡыйбыҙ, шаҡыйбыҙ.

 2-се Тамсы: сәйәхәткә сыҡҡанда зонтик алырға онотмағыҙ. Һауа торошо-йылдың ошо миҙгелендә! (ҡасып китәләр

 Бүре: ниһайәт, мин килдем. Бында ял итеү бик яҡшы.

1-се Ҡуян: Ах урманда көҙгө ҡояш нурҙарын тотоу беҙгә ни тиклем рәхәт! Беҙ йүгерергә һәм йүгерергә, бер-беребеҙ менән йәшеренеп уйнарға яратабыҙ. 2-се Ҡуян: Шаяртыу, көлөү, көлөү, һәм бер ҡасан да төшөнкөлөккә бирелмәү. 3-сө Ҡуян: эй, бәлә, тиҙерәк ҡотҡарығыҙ! Докторҙы бында саҡырығыҙ. Мин нимәгәлер аяҡ баҫтым. эй! Аяғым ярлы.

 («Ҡыҙыл Эшләпә»Инә) Ҡыҙыл Эшләпә: Хәйерле көн хайуандар, һөйкөмлө ҡуяндар. Ниңә күсереп алмайһығыҙ? Нимә тураһында илайһығыҙ?

 1-се Ҡуян: беҙ аяҡтарыбыҙҙы консерва банкаларына тейҙерәбеҙ.

 3-сө Ҡуян: кемдер бында быяланы ватҡан. Аяғына ул бәрелә. Ҡыҙыл Эшләпә: Ах, бик әшәке! Ах, ни тиклем насар! Кемдер бик яуыз моғайын, бында урманда булғандыр, бөтә ерҙә сүп-сар таратҡандыр. Ҡуяндарҙы табипҡа алып барасаҡбыҙ. Ә һуңынан бергә алып китәсәкбеҙ. Ҡыҙыл Эшләпә ҡуянды алып китә («Аҡҡоштар " Йүгерә)

1-се Аҡҡош: Нимә ул, аңламайыммы? Юҡ, урманда бәшмәк юҡ! Ә! Дуҫым! Һин бер генә бәшмәкте лә таптыңмы? 2-се Аҡҡош: Юҡ, минең буш кузовым бар.

1-се Аҡҡош: Нимә эшләргә? Нисек булырға? Ҡайҙа ашайбыҙ? Грибһыҙ беҙ бик ябыҡ, сөнки улар беҙҙең яратҡан ризығыбыҙ! (Аҡҡоштар ҡалҡан артынан ҡаса. Бүре уяна, тороп ҡала.)

 Бүре: О, бер аҙ йоҡлап киттем! Кем бында урманда йөрөгән? Йоҡларға ҡамасауланымы? Ҡыҙ рухы еҫе һиҙәм! Тештәрем, тештәрем, бөтә ҡыҙҙарҙы ашарға теләйем. Миңә ҡыҙҙар арыны! Көс аҙ, тауышы нескә. Һәм бөтә ерҙә лә танау ҡыҫыла, тормош бирмәйҙәр. Тештәрем, тештәрем, бөтә ҡыҙҙарҙы ашарға теләйем. (Ҡыҙыл Эшләпә ҡыйыу рәүештә инә)

 Ҡыҙыл Эшләпә: тештәреңдән ҡурҡмайым! Яҡшыраҡ яуап бир, бүре, кем урманда булған, һәм бөтә ерҙә сүп-сар таратҡан? Бында һәм унда бәшмәктәрҙе йолҡоп алған? Бүре: мин урманда булдым. Ҡыуаҡ аҫтында ял итә.

Ҡыҙыл Эшләпә: бүре Оялмайынса, көҙгө Урман шул тиклем яҡшы, ә һин уны һаҡлай алмайһың. (Аҡҡоштар йүгереп сығып, хор менән һөйләшә) - Урманда һәр кемдең ял итеүе ҡыуаныслы, әммә сүп-сарҙы йыйып алырға онотмағыҙ! (Бөтә геройҙар ҙа бергәләп күңелле музыкаға бүрегә сүп-сарҙы йыйыштырырға ярҙам итә) .Артабан бөтә артистар тамашасыларға ҡарай теҙелә.

Бүре: (ғәфү үтенә): һеҙ мине ғәфү итегеҙ! Мин быны яуызлыҡтан эшләмәнем. Тик мин белмәй инем, дуҫтар, урманда нимә урларға ярамай!

 1-се Ҡуян: Тәбиғәтте яратасаҡбыҙ, тәбиғәт менән татыу йәшәйәсәкбеҙ! Барыһы ла: (бергә): һәм шул саҡта йылдың теләһә ҡайһы ваҡытында беҙҙе тәбиғәт шатландырасаҡ!

Бөтәһе бергә йырлай Йыр:

1. Урмандар, баҡсалар һәм йылғалар сәскә атһын өсөн,
2.  Бөтә тере нәмәне һаҡла, һин был донъяла.
3. Йыр: һин тәбиғәтте яратаһың, һәр үләнде. Ҡоштар менән дуҫлашайыҡ, былинканы һаҡлағыҙ.

 2. Сүп-сар, дуҫ, ҡалдырма, урманда яланға. Йылғаларҙы бысратмағыҙ, һуғышты быялаға иғлан итербеҙ.

 Йыр: өйгә ҡаҙ алып ҡайтма, күбәләккә теймә. Балалар, иҫегеҙҙә тотоғоҙ, улар бик күп түгел. (БАШ ЭЙЕҮ) Әкиәтсе: был әкиәттән Өйрәнергә мөмкин, ул бит аҡыл менән тулы, уның геройҙары үҙенсәлекле ҡағиҙәләргә өйрәтә, һәм уларҙы тәбиғәткә изгелек б