«Туос бастыначаан» остуоруйа
материал (старшая группа)

«Туос бастыначаан» остуоруйа

        Оруоллларга:

Кыыс

Ийэ

Эбээ

Дьуегэлэр

Сибэккилэр

Саьыллар

Чыычаахтар

Эьэлэр

Берелер

Куобахтар

        Олорбута эбитэ уьу тыа са5атыгар ийэтин кытары кэрэчээн кыысчаан о5о (кыыс уонна ийэтэ кестер). Киниэхэ тереебут кунугэр кунду киьитэ – иэйиэхсит эбээтэ туос бастына бэлэхтээбитэ (Кыыс уонна эбээтэ) – музыка тыаьыыр.

Онтон ыла кыыьы дьон-сэргэ бары Туос бастыначаан диэн ааттыыр буолбута.

Арай биирдэ ийэтэ кыыьы ыныран ылан этэр: Тоойуом, Туос Бастыначаан, бу ыа5ыйа5а арыылаах алаадьыны уонна кебуердээх лэппиэскэни эбээ5эр илдьэн биэр.

Кыыс: сеп, ийээ, илдьиэм.

Ийэтэ: Танара сэрэ5и таптыыр! Онно –манна аралдьыйбакка ыллык суолу тутуьан бараар.

Кыыс: сеп, ийээ ейдеетум.

        Кыыс ыа5ыйалаах баран иьэн дьуегэлэрин керсер.

1 дьуегэ – Туос Бэргэьэчээн, утуе кунунэн!

2 дьуегэ – Ханна бардын бу?

Кыыс: эбээбэр кэьии илдьэн иьэбин.

3 дьуегэ –  улэ куобах буолбатах, куотуо суо5а. Туос Бастыначаан, оонньуу тутуеххэ, дьиэрэнкэй тэбиэххэ! (Ункуу)

4 дьуэгэ –  Кыргыттаар, сибэккитэ хомуйуохха.

Кыргыттар сибэккилии бараллар.

Кыыс: ээ, кырдьык да5аны. Бээ, бастынам устуум, манна ууруум (ченечеххе уурар).

Сибэкки, дьуегэлэр ункуулууллэр. Кыыс дьуегэлэрин кытта ункуу кэннэ тахсан бараллар.

Сибэккилэр хоьоон

(сибэккилэр тахсан бараллар). Кыыс киирдэ, ыксаабыт.

Кыыс: Уой, бары ханна бардылар! (кыыс уолуйар). Бастынам уурбут сирбэр суох дии, суппут. Эбээм барахсан хомойоро буолуо. Уйабар уу киирдэ диэбиттии буоллум дии … Хайаан да бастынабын булуом! (Тахсан барар).

        Саьыллар киирэллэр. Ункуу.

1 саьыл –  Уой, керун эрээ … бастына булан ыллым. Сатабыллаах саьыл са5алаах диэн маны этэллэр!

2 саьыл –  Хайаа, наьаа учугэй дии … оруобуна миэхэ септеех эбит, а5ал миэхэ!

3 саьыл –  Куескун эрдэттэн ерунумэ, миэхэ ордук барсар. А5ал!

4 саьыл – Ыстаабыккын эрэнимэ, ыйыстыбыккын эрэн! Бары мээрэйдээн керуеххэ! (тахсан бараллар).

        Кыыс ытыы-ытыы киирэн ченечеххе олорор. Ол бириэмэ5э куобахтар киирэн ункуулууллэр.

1 куобах –  хайаа, керун эрэ кыыс!

2 куобах –  уой, кыысчаан, то5о ытаатын?

Кыыс: кун туллара, куьэнэ быстара кэллэ (ытыыр). Эбээм барахсан бэлэхтээбит бастынатын сутэрдим.

3 куобах –  ытаама, кыысчаан, сыыьар сыыстаа5ар элбэх, эйиэхэ кемелеьуехпут.

4 куобах – оннук, кыра да куус, улахан кедьуус!

5 куобах –  атас туьугар, атах тостор! Кердуу бардыбыт! (тахсан бараллар).

        Кыыс ченечеххе олорор, эьэлэр киирэн ункуулууллэр.

1 эьэ –  хайаа, бу ким манна уутаа5ар чуумпутук, оттоо5ор намыьахтык ытыы олорор?

Кыыс: ийэм тылын истибэккэ, аралдьыйаммын туос бастынабын сутэрдим (ытыыр).

2 эьэ –  оо, ытаама, биир бэйэн биэс буолуон суо5а. Биьиги кемелеьуехпут.

3 эьэ –  оо, дьэ, суеьу куруелээ5э, киьи тебелее5е учугэй.

4 эьэ –  эр бэрдэ сэрэ5инэн, эьэ тыныра5ынан. Биьиги эйиэхэ булан биэриэхпит.

5  эьэ –  Онноо5ор туу сурэхтээх. Биьиги эйиэхэ кемелеьуехпут.

6 эьэ –  Тенкейдеххунэ эрэ тэллэй иьиккэ киирэр, отонноотоххо оноойук туолар. Кердуу бардыбыт! (тахсан бараллар).

Кыыс олорор: бастынам хайа харах кербетех, хапта5ай кулгаах истибэтэх сиригэр тиийдэ буолла (ере тыынар).

Берелер киирэллэр.

1 бере –  Керун эрэ уолаттар, о5о олорор.

2 бере –  Албыннаан хата илдьэ барыахха. Ас халлаантан туспэт!

3 бере –  Албын киьи ус кулуктээх! Оннук гыныахха.

4 бере –  Эрдэ турбут чыычаах тумсун соттор, хойут турбут чыычаах хара5ын хастар! Бардыбыт!

        Кыыска чугасыыллар.

1 бере – кыысчаан, туох буоллун?

Кыыс: бастынабын сутэрдим.

2 бере – ээ, биьи кербуппууут …

3 бере – биьигинниин барыс! Биьиги сытар ына5ы туруорбат берелербут (ункуу).

Кыыьы илдьэ бараллар.

Саьыллар киирэллэр.

1 саьыл (бастынаны тута сылдьар): Дьол хара5а суох, хата бастыналанным.

2 саьыл: киьиргээннин кирсин быстаарай. Миэхэ ордук барсар. А5ал!

3 саьыл: Силбин быьа ыйыстарым кэллэ. Миэхэ ордук барсар, мин бастынам!

4 саьыл: То5о эьиги эрэ ылыахтааххытый? Сэнээбиккитин сэттэ5итин ылаайа5ыт, мин бастынам! (былдьаьаллар, бастынаны ченечеххе уураллар).

        Ол бириэмэ5э ччыычаахтар киирэн бастынаны илдьэ бараллар.

1 саьыл: уой, бастынам ханна баарый?

Бары: суох дии … кердуу бардыбыт (суурэн бараллар).

1 бере кыыьы кытта сиэттиьэн киирэллэр.

Кыыс: Уой, сурэ5им айахпынан тахсаары гынна. Ийэм сэрэхтээх буол диэбитэ. Бере5е этэр – кэбис, мин дьиэлиим, ийэм кууттэ5э буолуо.

Бере: ьа – ьаа … оро5ун булбатах кутуйах курдук буолума, бардыюыт! (тардыалаьаллар, ол бириэмэ5э кыыллар киирэн быыьыыллар, берену уурэллэр, кыыьы уоскуталлар).

Ол бириэмэ5э чыычаахтар киирэн бастыналаах ункуулууллэр.

1 чыычаах: биьиги эьиэхэ илии тутуурдаах, еттук харалаах кэллибит!

2 чыычаах: сылдьыбыт сыыьы, кердеебут кеьуйэ кемуьу булар.

3 чыычаах: дьол хара5а суох диэбитим, бастына5ын буллубут!

        Кыыс уерэр, бастынатын кэтэр. Эбээтэ киирэр.

Эбээтэ: Тоойуом, Туос Бэргэьэчээн эн ийэн тылын истибэтэ5ин … арба5астаах да абыраабыт, бытырыыстаах да быыьаабат буола сыспыт. Билбэт дьону кытта кэпсэппэт буол, куьа5анныын до5ордоспут куьа5анна тисксэр.

        Ийэтэ: Оьол турует терде – обот соллон. Сорох дьон – урдэ уус бэргэьэ, анна адьыр уу буолаллар.

Кыыс: Сеп, ийээ, мин барытын ейдеетум. До5отторбор барыларыгар улахан махтал. Ким элбэх до5ордоох – ол дьоллоох.

Бары: Норуот кууьэ – кемуел кууьэ!

Осуохай, поклон.

Бол5омто5ут иhин баhыыбаларын!