"Аулак өй"
материал (средняя группа)

“Татарстан республикасы Саба муниципаль районы ш.т.б. Байлар Сабасы гомуми үсеш бирүче төрдәге

 Саба 2 нче “Әллүки” балалар бакчасы” мәктәпкәчә белем муниципаль бюджет учреждениесе

8. Мартка “Аулак өй” дип аталган бәйрәм кичәсе конспекты

(уртанчылар төркеме балалары белән)

Әзерләделәр һәм алып бардылар:

“Әллүки” балалар бакчасы тәрбиячесе

Сайфутдинова Гөлшат Зөфәр кызы кызы,

музыка җитәкчесе — Валеева Лилия Ильдар кызы.

Январь, 2019 ел

“Әбием сандыгы”

(Милли бәйрәм өчен сценарий)

Максат:

1. Татар халкының онытыла барган изге бәйрәмнәрен, гореф – гадәтләрен хәтердә яңарту һәм саклау, элекке чорның матурлыгын күрсәтү;

2. Балаларда татар халкының җырлы – биюле уеннарына, авыз иҗатына мәхәббәт уяту;

3. Сәнгатьле сөйләм телен үстерү.

4. Татар халкына ихтирам, горурлык хисләре тәрбияләү.

Җиһазлау: Китап күргәзмәсе  “Халкыбызның күңел бизәкләре”; сандык һәм сандык эчендә - чиккән сөлгеләр, ашъяулык, калфак, түбәтәйләр, күлмәк, җәймә, кулъяулык, шәл, читек.

Катнашалар: 2 сыйныф укучылары. 

Плакат: “Үткәнен оныткан халыкның киләчәге юк”

 Энҗе:

Халкыбызның йолаларын

Искә төшерик әле,

Күңелле итеп бүген

“Аулак өй “үткәрик әле.

Ганиева:

Бизәк төшкән итекләрне

Читекләр дип йөрткәннәр

Аларны татар кызлары

Бәйрәмнәрдә кигәннәр

Элен:

Алъяпкычымның бизәге

Әллә кайдан күренә

Аллы-гөлле чәчәк төйшкән

Килешәдер үземә

Диана:

Күмәк юию, уен-көлке

Була кичке уенда

Кызлар, егетләр җыела

Кичен аулак өендә.

Әни:(кунакка бару өчен киенгән) Кызым, без кодаларга кунакка барабыз.Әтиең ат җигә.Әбиең мунча керә.Чыккач мәтрүшкәләр салып чәй эчертерсең.Без,алла боерса,иртәгә кичкә кайтып җитәрбез.Әйбәт кенә торыгыз,яме.

Камилә: Әнием,син бер дә борчылма.Мин инде җиткән кыз.Бар эшне дә беләм.

Әни: Шулай,кызым,шулай.Тик алай да да тәртипле була күрегез.Аулак өйгә иптәш кызларың килми калмас.Әбиеңә дә күз-колак бул.

Камилә: Борчылма,әнием.Без кызлар белән чигү чигеп кенә утырабыз.

Әни: Ярар,кызым,үзегез карагыз инде.Ходай сезгә әдәплелек бирсен.Аллага тапшырып кузгалыйк без. Юл кешесенең юлда булуы хәерле.Биссмиләһи,тәвәкәлтү галләләһ.Вәлә хәүлә вәлә куәттә иллә билләһ...

Камилә: Исән-сау йөреп кайтыгыз,әнием,хәерле юллар.

Камилә   әнисен озата.

Камилә : Кызлар, бүген бездә аулак өй! Ишетмичә калмагыз! (кызлар керә).

Кызлар керәләр.  Исәнме, Камилә. Нигә чакырдың?

Камилә: Кызлар, минем әтием белән әнием кунакка киттеләр, бездә бүген аулак өй! Әйдәгез, рәхәтләнеп кич утырабыз!

Кызлар: Әйдәгез!

(кызлар урындыкларга утыраларматур музыка астында чигү чигәләр)

             Мирасов:

             Әйдә барыйк,кызлар карыйк,

              Бәйләү бәйләгәннәрен.

              Аяз көнне яшен суксын,

              Егет сөймәгәннәрен.

Егетләр, әйдә кызлар янына киттек. Бүген Камиләләрдә аулак өй!

Кызлар бию башкара

Бию беткәч:

Ганиева: Кызлар, егетләр белә микән сездә аулак өй икәнен? Анда кунак егеттә килгән ди бит әле Хәлилләргә!

Камилә: Белмәсләр ул ут  күзләр.Әле бая кызлар чакырырга барганда Мәлик “Аулак өйгә без дә киләбез” дип артымнан кычкырып калды..

(ишек шакыйлар, бию астына малайлар керәләр. Бер рәткә тезелеп басалар).

Камилә: Әнә үзләре дә килеп җитте!

Элен: нишлибез инде хәзер, нишлибез?

Кызлар: кертмибез, кире кайтып китсеннәр.

Элен: Кермәсеннәр, кирәкләре бер тиен.

Азалия: Әйе,әйе кирәкләре юк.

Ганиева: И кызлар, кертик инде, кунак егете дә бар бит...

Дилә:  Алар килсә күңелле дә була  ул. Такмаклар әйтешербез. Бүләкләр дә алып килерләр.

Камилә: Я ярар, безнең биремнәрне үтәсәләр кертермен.

Булат: Кызлар-йолдызлар, былбыл кошлар, аулак өйгә кертегез әле.

Ильдан: Кертегез инде Без почмакта гына утырып торырбыз.Азиза, ач инде.

Азиза: Ач булсаң,ашап кил.

Хәлил:Кертмәсәгез,ялынмыйбыз. Түбән очка китәбез.Анда да аулак өй.

Энҗе : Барыгыз,бар. Анда сезне күптән көтәләр инде.

Хасанова: Каз тәпие бәлеше пешереп...

Әмилә:

Түбән оч егетләренең

Билендә сары каеш.

Бу авылда без генә дип

Йөриләр, понимаешь.

(кызлар көлешәләр)

Егетләр җырлый: Без андый малай түгел,

                                 Без мондый малай түгел.

                                 Кая барсак та батарбыз.

                                 Күгәргән калай түгел.

Кызлар җырлый:  Ишек алды ак балчык,

                               Ак балчыктан атлап чык.

                              Сез дә әллә кемнәр түгел,

                              Бераз гына мактанчык.

 Егетләр җырлый:  Биек тауның башларында,

                                 Йөри болан баласы.

                                Чәчен тарап үрә белми,

                                Шуны мактый апасы.

Кызлар җырлый:  Аклы күлмәк әрәм була

                                 Кия белмәгәннәргә.

                                Бик исебез китми әле

                                Сөя белмәгәннәргә.

Мәлик: Кызлар, сезгә монда кунак кызы килгән, аны булса да кертегез инде!

Кызлар: кунак кызы керсен Биеп күрсәтсен!

(1 малай – Мәлик кыз булып киенеп керә һәм бии. Кызлар “Бас, кызым әпипә!” җырын җырлыйлар)

Кызлар җырлыйлар:

1 куплет:

Бас кызым әпипә

Күз тимәсен үзеңә (2 тапкыр)

Алсу гөлләр үсеп тора синең баскан эзеңә! (2 тапкыр)

2куплет:

(кызлар түгәрәк буенча җитәкләшеп басып җырлыйлар).

Бас, бас әпипә,

Без дә басарбыз әле (2 тапкыр)

Өстәлләргә кызыл җәеп

Туйлар ясарбыз әле! (2 тапкыр)

(“Һай!”, - дип кычкырып малайлар керә. Кызлар малайлар каршына тезелеп басалар).

Ишанов:  исәнмесез, саумысез!

Ильдан:Нигә кәҗә саумыйсыз?

Мәлик: Әтәчегез күкәй салган нигә чгып алмыйсыз?

Әмилә: Сәләм, сәләм, әпсәләм! Бездән сезгә әпсәләм! Сездән, бездән тиештер бит?

Малайлар бергә: Сәләм!!!

Кызлар бергә: шуннан?

Малайлар бергә: утырган да шуган.

Кызлар бергә: шуннан?

Хәлил: егетләр, ярдәм итегез миңа!

(Кызлар, малайлар такмак җырлашалар)

Кызлар:

 Әнә килә автомобиль

 Төягәннәр калайлар

Безнең авыл малайлары

80 яшьлек бабайлар!

Малайлар:

Әнә килә автомобиль

 Төягәннәр капчыклар

Безнең авылның кызлары

80 яшьлек әбиләр!

Ишанов: Сәлам сезләргә, кара күзләргә, нурлы йөзләргә.

Кызлар: Сәламегезне алдык, кесәгә салдык.

Диана: Егетләр, ишек ялыгыз юкмы әллә?  Ишек ялын түләми кертмибез без.

Рәис : Ял?  Ул бездә бар. Мә,ал.

(Егетләр кызларга кәнфитләр, прәннекләр, чикләвекләр өләшеп чыгалар.Кызлар көлешә-көлешә күчтәнәчләрне алалар. Егетләргә рәхмәт әйтәләр).

(кызлар пышылдашалар)

Амира: Бу кәнфит , пряникләр белән генә безне алдалап булмас шул.      Шулай бит, кызлар?

Кызлар: шулай, шулай!

Малайлар:Түлибез, түлибез. (Малайлар кесәләреннән чигешле кулъяулык          чыгарып күрсәтәләр, кызлар алмакчы булалар, малайлар кулъяулыкка         ияреп керәләр).

                Кара — каршы җырлыйлар.

Малайлар: Челтәр элдем читәнгә,

                        Җелфер — җелфер итәргә,

                        Без килмәдек буш китәргә

                        Килдек алып китәргә.

Кызлар: Алын алырсың микән,

                    Гөлен алырсың микән?

                    Урталарга чыгып сайлап

                    Кайсын алырсың микән?

Малайлар: Алларын да алырбыз,

                        Гөлләрен дә алырбыз.

                        Күңелебезгз кем ошаса

                        Шунсын сайлап алырбыз.

Дилә: Дусларым, әйдәгез бер уйнап алабыз!

(Балалар “Түбәтәй” уенын уйныйлар)

1 нче җәза:  Ильдан, Мәлик һәм Хәлил шигырь сөйли:

Ильдан – “Кәләпүшем, кәләпүш”.

Йөзләремә килешәсен

Кайлардан гына белгән,

Туган көнгә дәү әтием

Кәләпүш алып килгән.

Кәләпүшемне кидем мин,

Көзге каршына килдем.

Менә шундый була ул –

Татар малае! - дидем.

Кәләпүшем, кәләпүш,

Энҗе-мәрҗәннәр чиккән.

Чиккән кәләпүш үземә

Бигрәк килешә икән.  Р.Вәлиева

Мәлик:  “Түбәтәй”.

Бәрхетләрдән тегелгән,

Ука белән чигелгән;

Нәкышләре көмешләргә,

Алтыннарга күмелгән.

Балкып тора түбәтәйләр

Энҗе бөртекләр белән.

Алар монда килгән гүя

Чын әкият иленнән.

2 нче җәза:  Азиза, Амира, Азалия шигырь сөйли:

Азалия: “Энҗе-мәрҗән калфагым”.

Дәү әнием энҗе калфак

Бүләк итте үземә,

Энҗе калфак, үзе ап-ак,

Бик килешә йөземә.

Энҗе-мәрҗән калфагыма

Йөрим сөенеп кенә.

Азиза: Сәхнәләргә чыгып җырлыйм,

Калфаклар киеп кенә.

Әй калфагым, калфагым,

Калфаклар кияр чагым.

       Күңелемә ямь бирүче

     Нур булды шул калфагым.

 Амира

Көзгеләргә күзем салсам

Хәйран калам үзем дә:

Җем-җем энҗе-мәрҗәннәрнең

Нуры уйный йөземдә.

Калфагымның матурлыгын

Һәммәсе дә күрсеннәр.

Энҗе калфак кигән кыз ул –

Татар кызы, дисеннәр.  Р.Вәлиева.

Азалия: Дусларым, әйдәгез “Без- безле” уйнап алабыз!

(балалар 4 кә бүленеп басалар, уенның сүзен кабатлыйлар).

Әмилә: Әнә-әнә Адельнең теше күренде. Нинди җәза бирәбез?

Адель: шигырь сөйләсен!

Ике сарык юлга чыккан,

Кулларында чемодан,

Иреннәрен буяганнар,

Ә битләре юмаган!

2 нче җәза: Хасанова шигырь сөйли:

Татар хатын –кызларыбыз

Эшнең серен белгәннәр.

Кич утырып, җырлар җырлап

Оста чигү чиккәннәр.

Бу сөлгеләр, эскәтерләр,

Тамбур белән чигелгән.

Әллә инде өсләренә

Чын чәчәкләр чигелгән.

3 нче җәза: Б.Камиль табышмак әйтә:

7 сөлгем бар, 7се 7 төстә

7сен дә элдем күккә.

Ул нәрсә?

(салават күпере)

Самир: Ә хәзер кызлар берәр уен уйнатсыннар.

Фәридә: Әйдәгез,йөзек салыш уйныйбыз! Йөзек салучыны үзем билгелим!

Санамыш: Әлчи, бәлчи

Әни миңа күлмәк үлчи.

Анда тора бер чыпчык,

Монда тора бер чыпчык.

Артык булсаң очып чык!

Йөзек салыш уены башлана.

(Йөзек Самирда).

Фәридә: Нишләтәбез Самирны?

Балалар: шигырь сөйләсен!

1нче җәза: Самир шигырь сөйли:

                     Онытылган гореф — гадәтләрне

                     Яңартабыз хәзер көннән-көн.

                     Уен йолалары, җыр- биюе,

                    Һәр киләчәк көнне бизәсез.

Бергә: Булдырды, булдырды!

Йөзек Бабнищевта.

Фәридә: Нишләтәбез Камильне?

Балалар: Мәкаль әйтсен!

2нче җәза: Бабнищев:

Егет кешегә җитмеш төрле hөнәр дә аз.

Бергә: тагын!

Эш сөйгәнне – ил сөяр.

Бергә: тагын!

 Калган эшкә кар ява.

Бергә: Булдырды, булдырды!

Йөзек Диләдә:

Фәридә: Нишләтәбез Диләне?

Балалар: Такмак әйтсен!

3нче җәза: Дилә:

 Безнең песи бигрәк уңган,

Табакка су тутыра,

Бозавыбыз мич башында

Оек бәйләп утыра.

Хәлил: Камилә, казларыгыз уң булдымы соң быел?

Кызлар:Быел казлар уңды, бик симез булды.

Камилә:

Каз канаты каурый-каурый,

Сәлам язарга ярый.

Җырламагачта, көлмәгәч,

Бу дөнья нигә ярый?

Кызлар-егетләр бергәләп ”Басма өстендә каз-үрдәк” җырын башкаралар.Егетләр “бак-бак”дип, кызлар”кыйгак-кыйгак”ны аерып кычкырып җырлыйлар.

Йөгерә үрдәк, йөгерә каз
Боты озынга күрә.

Әй, дүдәк, дүдәк, дүдәк,
Басма өстендә каз, үрдәк,
Кыйгак-кыйгак,
Бак, бак, бак, бак,
Басма өстендә каз, үрдәк.

Без кызларны яратабыз
Бите кызылга күрә.

Әй, дүдәк, дүдәк, дүдәк,
Басма өстендә каз, үрдәк,
Кыйгак-кыйгак,
Бак, бак, бак, бак,
Басма өстендә каз, үрдәк.

Йөгерә үрдәк, йөгерә каз,
Кала эзеннән тамга.

Әй, дүдәк, дүдәк, дүдәк,
Басма өстендә каз, үрдәк,
Кыйгак-кыйгак,
Бак, бак, бак, бак,
Басма өстендә каз, үрдәк.

Үтә матурларны сайлап,
Урта матурдан калма.

Әй, дүдәк, дүдәк, дүдәк,
Басма өстендә каз, үрдәк,
Кыйгак-кыйгак,
Бак, бак, бак, бак,
Басма өстендә каз, үрдәк.
Хасанова :Әйдәгез,инде табышмаклы уен уйнап алабыз.Түгәрәкләнеп басыгыз әле.(түгәрәкләнеп басалар).

Хасанова : (кулларын күтәреп) Очты-очты каргалар очты.

Барысы да кулларын күтәрәләр.

Хасанова : Очты-очты арбалар очты.(кулларын өскә күтәрә.Самир да ялгышып кулын күтәрә). Ялгышты,ялгышты. Нишләтәбез Ильмирны?

Бергә: шигырь сөйләсен!

Ильмир:

Ике чеби алып киткән

Безнең чишмә улагын,

Берсен әтәч тотып алып

Борган диләр колагын!

Бергә: Нишләтәбез Самирны?

Элен: биеп күрсәтсен!

Самир:Егетләр, миңа ярдәм итегез әле!

(Егетләр биюе).

Кызлар: Ә хәзер безнең чират!

(Кызлар биюе).

Ильяр:    Бүген ямьле аулак өйдә

                Пешергәннәр коймаклар.

                Тәмле коймаклар шикелле

                Безнең кызлар тыйнаклар.

Камилә: Егетләр, әйдәгез чөйләп алабыз!

Ишанов : Без чәйләп утырмабыз инде кызлар. Мичтәге бәлешегезне култык астына кыстырыйк та без тайыйк.

Егетләр җырлый:   Алай итәргә кирәк,

                                 Болай итәргә кирәк.

                                Хуҗаларга рәхмәт әйтеп

                                Кайтып китәргә кирәк.

Камилә егетләргә бәлеш чыгарып бирә. Егетләр җырлый-җырлый чыгып китәләр.

Ганиева :(шаярып күз яшьләрен сөртә) Бигрәк күңелсез булып калды егетләр киткәч.

Дилә : Аның каравы рәхәтләнеп чәй эчәбез хәзер.

Ганиева Динә: Кызлар,әйдә булышыгыз.(Күңелле музыка башлана.Кызлар чыр-чу килеп өстәл әзерлиләр).

Әмилә : Бигрәк күңелле булды. Рәхмәт инде Камилә.

Камилә : Кисегез бәлешне.(тамашачыларга) Ә сезгә күңелле булдымы, ошадымы аулак өй. Ошаса, иртәгә Фәридәләрдә аулак өй. Тагын килерсез яме.(  Күмәк җыр.”Аулак өй”).

Алып баручы: Аулак өйдә уйнала торган уеннарны, җырлана торган җырларны бер көндә генә башкарып бетереп булмый. Алар безгә гасырлар дәверендә җыелып килгән. Хөрмәтле кунаклар, без дә аларны сакларга, түкми-чәчми киләчәк буыннарга тапшырырга тиеш. Милли бәйрәмнәребез, йолаларыбызны онытмыйбыз икән – милләтебез дә беркайчан югалмас.

Шуның белән безнең Аулак өй кичәсе тәмам, игътибарыгыз өчен рәхмәт!