Аулак өй
план-конспект занятия по музыке (подготовительная группа) по теме

Муниципаль мәктәпкәчә белем бирү учреждениесе

«Гомуми үсеш бирүче №7 Актаныш балалар бакчасы”

(Мәктәпкә хәзерлек төркеме белән күңел ачу программасы)

                                                           Музыка җитәкчесе:

                                               Басыйрова Чулпан.

Актаныш 2011

Максат һәм бурычлар:

1. Балаларда туган халкына, туган теленә карата горурлык хисе, мәхәббәт тәрбияләү.
2. Халык иҗаты, аның бай мирасы белән кызыксыну теләге уяту, шул хисне үстерү, тирәнәйтү.
3. Балаларның рухи дөньясын баету, иҗатка омтылышы булган балаларның сәләтен үстерү.
4. Халкыбыз бәйрәмнәрен, йолаларнын, гореф - гадәтләре белән таныштыруны дәвам итү, камилләштерү.
5. Халык җырларын күмәк өйрәтү.
6. Бәет, җишек җырларын аккомпониментсыз, төп тональлекне саклап җырларга өйрәтү.
7. Татар халык бию элементлары белән таныштыруны дәвам итү, бию хәрәкәтләрен өйрәтеп, биюне тигез ритмда башкару.
8. Түгәрәк уеннары, уен эчтәлеге белән тирәнтен танышу.

Авыл өе. Залның ике ягына сәке куелган, өсләренә сугылган палас җәелгән. Лирик, талгын музыка яңгырый. Өйнең бер ягыннан әби белән бабай килеп керәләр.

Әби: Бабай, әйдә кунакка барабыз?

Бабай: Ярар соң, әбием, әйдә!

Әби урамда уйнап йөргән кыз белән малайны чакыра.

Әби: Улым, кызым, керегез әле!

Кыз белән малай йөгереп керәләр.

Бабай: Кызым, улым! Без кунакка барабыз! Тату торыгыз! Тәртипле булыгыз!

Әби: Үзебез генә калдык дип,

          Яшь җилкенчәк җыеп ятмагыз!

Кыз: Ярар, әби. Сау булыгыз!

(Әби белән бабай музыка астында залдан чыгып китәләр).

Кыз: Әйдә, Азамат, син дус малайларныңны чакыр!

Малай: Әйдә, Алия, син иптәш кызларыңа эндәш!

(тамашачыларга борылып басалар, кулга – кул тотышып)

Бергә: Бергәләп күңел ачыйк,

           Аулак өй оештырыйк!

Малай залның бер ягыннан чыгып китә, кыз залның икенче ягындагы өй тәрәзәсенә килеп кызларга эндәшә.

Кыз: Кызлар, керегез!

Музыка астында кызлар өйгә керәләр, ярымтүгәрәк ясап басалар.

1 нче кыз: Исәнмесез, дусларым!

                   Хәерле кичләр булсын!

2 нче кыз: Уен – көлке, җыр – моңнан

                   Күңелләребез тулсын!

3 нче кыз: Бүген сездә аулак өй дип

                   Дусларымнан ишеттем,

                   Йомгагымны чорнарга дип

                   Мин сезгә килеп җиттем.

Хуҗа кыз: Исәнмесез! Хәерле кич!

                   Рәхим итегез түрдән!

Кунак кызлар идәнгә чүгәләп утыралар, кул эшләренә тотыналар.

“Каз канаты” (татар халык җыры) җырын җырлыйлар.

4 нче кыз: Мин кечкенә чакта әнием,

                   Изге теләкләр теләп

                   Тибрәтә иде бишектә

                   Бишек җырлары көйләп

                   Моңаеп утырмагыз,

                   Җырларымны тыңлагыз.

“Бишек җыры” (Г.Тукай сүз.,халык көе) җырлый башлый, кызлар дәвам итәләр.

Җыр бетүгә тәрәзә янынныан егетләр тавышы ишетелә.

Малай: Менә дңуслар серле өй

              Бүген монда аулак өй,

              Ишекне ачтырыр өчен

              Кирәк аңа матур көй.

Малайлар җырлап керәләр. Залның бер ягына кызлар, икенче ягына малайлар тезелеп басалар, кара – каршы җырлыйлар.

 “Челтәр элдем читәнгә” җырлы уены башкарыла               ( тат.х.җ.).

Малай: Исәнмесез, кызлар – йолдызлар!

             Хәерле кич сезгә бу җирдә!

Кыз: Барчагыз яраткан аулак өйгә

         Чакырабыз хәзер сезне дә!

Малайлар кызларны, баш иеп, биергә чакыралар.

Лирик бию “Бормалы су” ( З.Хәбибуллмин көе) башкарыла.

Кызлар биеп бетергәндә малайлар белән парлашып калалар.

Кыз: Таныштык та, дуслаштык та

          Урыннарга утырыйк

          “Йөәек салыш” уенын

           Бергәләп уйнап алыйк!

“Йөзек салыш” уены уйнала.

1 нче отылган бала шигырь сөйли:

Әбием аулак өйләрдә                                

Халык җыры җырлаган

Халык җыры - бай мирас, дип                  

     Бу көнгәчә саклаган!

2 нче отылган бала җыр җырлый:

“Ай, йолдызым” җыры башкарыла (тат.х.җ.).

3 нче отылган бала бәет көйли:

Ә минем әбием калфагын

Аулак өйдә кич утырып,

Бәет сөйләп, мөнәҗәт көйләп,

Асыл җеп белән чиккән.

Көйләп карыйм бер бәет

Әгәр ялгышлык җибәрсәм

Эзләмәгез сез гаеп.

“Сак – сок” бәетеннән өзек көйләү.

1 нче бала: Татар халык иҗатында

                     Кешенең һәр эшенә

                     Әйтеме, мәкале бар.

2 нче бала: Әйтем – сүзнең бизәге,

                     Мәкаль – сүзнең җиләге

                     Әйдәгез әле, дуслар

                     Мәкальләр, әйтемнәрне

                     Искә төшерик әле.

Мәкальләр әйтешү.

1. Кем эшләми, шул ашамый.
2. Егет – йортның терәге, кызлар – йортның бизәге.
3. Җиде тапкыр үлчә, бер тапкыр кис.
4. Олыласаң олыны, олыларлар үзеңне.
5. Ялгыз агачны җил сындыра.
6. Китап – белем чишмәсе.
7. Икмәк – иң зур байлык.
8. Иң татлы тел – туган тел

    Анам сөйли торган тел.

3 нче бала: Һич моңаеп утырмыйк

                    Бер уйнап – җырлап алыйк

                   “Яулык салыш” – кызык уен,

                    Ул сизгерлекне сорый

                    Дуслар ярышкан вакытта

                    Кул чабып тормый булмый.

“Яулык салыш” уены уйнала.

Беренче җәза – тәрбиялек турында шигырь сөйләргә.

Яулык салучы: Бирәбез сиңа җәза

                          Тәрбиялек турында

                          Әниең нәрсә өйрәтте?

                          Сөйләп бир әле безгә!

Җәза үтәүче бала: Кунак булсаң, тыйнак бул син

                                  Олылырга үзең башлап сәлам бир.

                                  Электән иң олы нигъмәт – ипи,

                                  Ипидән өстен бернәрсә юк, ди.

4 нче бала: Әдәплелек, әхлаклелек

                    Тәрбиялек турында

                    Әбинең нигъмәтләрен

                    Тагын кайсыгыз белә?

5 нче бала: Өстәл артында ипле бул,

                    Ипекәй коеп ашама

                   Аягыңны селкетмә!

6 нчы бала: Тәмле пешкән ризыкка

                     Хәер – дога кылмыйча

                    Табыннан торып китмә!

2 нче булып отылган бала иптәшләренә үзе шигъри юллар белән җәза бирә:

Игътибар белән тыңлагыз

Җәзаны үзем бирәм

Матур – матур сүзләрне

Кайсыгыз күбрәк белә.

Түгәрәккә утырган балалар чиратлашып матур – матур сүзләр әйтәләр: алмам, күгәрченем, былбылым, йолдызым, матурым, алтыным, чибәрем, йомшагым һ.б.

3 нче отылган бала: Кунак килсә сый – хөрмәтсез

                                     Камыр – ашсыз булмый бит.

                                     Кем нинди ашамлык белә?

                                     Я, дуслар, әйтеп карыйк

                                     Татар халык ашларын

                                     Без тукталмыйча саныйк.

Балалар халык ашларын әйтешәләр: чәк – чәк. өчпочмак, коймак, тәбикмәк, бәлеш, кыстыбый, кош теое һ.б.

7 нче бала: Таң атар, чыгар кояшы

                    Өйләргә таралышыйк

                    Хуҗаларга рәхмәт әйтеп

                    Дусларым саубуллашыйк!

Ярымтүгәрәк ясап басалар, “Аулак өй” көенә җырлыйлар.

1. Уйнадык та, җырладык та

     Бүген бездә аулак өй,

    Аулак өйдә булмаганнар

    Безнең күңелне аңламый.

2. Татар халык иҗатын

         Милли гореф – гадәтен

         Тугры халык антларга

         Сүз бирәбез сакларга!

Көй уйный. Алга бер бала чыга:

Дуслык җебе өзелмәс ул

Халык моңы бар җирдә

Безнең мондый очрашулар

Истә калсын гомергә.

Балалар залдан татар көенә биеп чыгып китәләр.