Ада-иелерге сумелер
консультация на тему

Ада-иелерге  сумелер

Уругну эки кижи кылдыр кижизидеринин элээн каш аргалары

        Уругларны кижизидеринге хамаарыштыр амгы уеде  орус  база тыва дылдарда хой  литература унуп  турар.Тыва дылда  анаа  хамаарышкан  литература  эвээш.  Ынчангаш  бистин  салгалывыс келир уеде чонувустун толептиг  хамаатыларын   кижизидеринге  каш  арга-сумени ада –иелерге, башкыларга сумелеп тур мен.

1. Уругну мындыг хуулгаазын  состерге оорединер: «Четтирдим», «Ажырбас», Буруулуг болдум». Уругнун дилегерин дурген болгаш  чазык кууседир  болзунарза,кижизидилге уезинде шын болур ужурлуг.
2. Уругну чемгерерде ынак ойнаарактарын кады олуртуп алыр, ол уеде уругнун чемге хоону бедик болгаш хун чурумунун аайы –биле чемненеп оорени бээр. Кадык, шыырак, чараш аян-хевирлиг  кижи болуп озуп келир .
3. Бичиизинден эгелеп уругларны  бажында  азырап турар дириг амытаннарнын  ажылынга киириштирер, оон туннелинде  куш-ажылга бердинген кижи болуп озуп келир.
4. Бичии кижинин ойнаар уезин хун чурумун езугаар тодарадып бээр болгаш уенин дорт( 4) хевиринде уруг албан ойнаар: хар, чаашкын чаап турда, оьт-сиген  унуп, чечектелип, кат-чимис быжып, бурулер саргарып  турда хой ойнаар болза эки. Ылангыя хар чаап турда чаш хар биле янзы –буру хевирлерни тудуп ойнаар болза  эки.
5. Улустун эки кылган чуулдерни уругга мактап чугаалап каап турар.
6. Удударынын мурнунда 5-10 минута иштинде даштыгаа албан агаарладыр болгаш уйгу мурнунда хой аар чем чивес, чиик азы эвээш чем чиир ужурлуг.
7. Удуур мурнунда «Бо хун сенээ кандыг хун эртти-эки бе, азы берге бе»- деп айтырар.
8. Биче сеткилдиг сагыш-човаачал кылдыр кижизидер.
9. Уруг бодун билип алырда, оон арын-шырайынын, аажы чанынын оскерлирин ада-иези ургулчу чугаалап берип турар.
10. Уруг кандыг –бир эки чуве кылып каан болза сеткилин оортуп мактаар.
11. Бичии кижини кажан-даа мегелеп болбас.
12. Бичии уругга хол дээп болбас.