Ахсаан аллыптаах дойдутугар айан
план-конспект занятия по математике (средняя группа)

Ахсаан аллыптаах дойдутугар айан

(орто белеххе ахсаан дьарыга)

Сыала: сыыппаралары, ахсааны, быьыылары, кэриннэри, еннеру, кун тутулун чинэтии

Соруктара:

        - уерэтэр (ахсааны аа5арга, сыыппаралары билэргэ, быьыылары, кэриннэри тэннээн керен араарарга, кун тутулун уерэтии);

        - сайыннарар (бол5омтону, тулууру, кыьамньылаах буолууну, илии, тарбах былчыннарын сайыннарыы);

        - иитэр (эйэ5эс, сайа5ас, утуе майгылаах буоларга итии).

Туттуллар матырыйаал: сахалыы куукулалар, кытыйалар, сыыппаралар, салама быата.

Тунэтиллэр матырыйаал: кытыйа ойуулара, тимэхтэрдээх синньигэс меьееччуктэр, сыыппаралардаах карточкалар, быьыылар, сыыппаралар, сибэккилэр ойуулара.

Дьарык хаамыыта

О5олор тегуруччу тураллар, оонньуу-хоьоону аа5аллар

Уна диэки керебун,

Ханас диэки керебун,

Оту эмиэ керебун,

Уеьэ куну керебун

Олус-олус учугэй!

Ааны тонсуйаллар, ыалдьыттар киирэллэр.

И: О5олоор, биьиэхэ ыалдьыттар кэллилэр. Сардаана уонна Сарыал. Кыыспыт аата ким диэн эбитий?

О: Сардаана.

И: Маладьыастар! Бары бииргэ этиэ5ин эрэ, Сардаана. Онтон уолбут аата?

О: Сарыал.

И: Маладьыастар! Бары бииргэ этиэ5ин эрэ, Сарыал. Кинилэр биьиэхэ сибэкки илдьэ кэлэн истэхтэринэ улахан тыал туьэн сибэккибит эминньэхтэрин еннере симэлийэн хаалбыттар. Онон, кинилэргэ биьиги кемебут наада буолбут. О5олоор, эьиги сардааналаах Сарыалга кемелеьуеххутун ба5ара5ыт дуо?

О: Ба5арабыт!

И: Оччотугар бары миэстэлэрбитигэр баран олоруо5ун.

О5олор баран олороллор

И: Дьарык иннинээ5и быраабылабытын бары хатылыа5ын эрэ.

Илиилэрбит сараннаспаттар,

Атахтарбыт тэбиэлэммэттэр,

Харахтарбыт кереллер,

Кулгаахтарбыт истэллэр,

Тебебут толкуйдуур,

Тылбытынан санарабыт.

О5олоор, эьиги санаа5ытыгар маннайгы сорудахпытын ким биьиэхэ этэрэ буолуой? Сарыал дуу, Сардаана дуу?

О: Сардаана.

И: То5о инник дии саныыгыт?

О: То5о диэтэр, кыргыттарга уступайдыахтаахпыт.

И: Маладьыастар. Биьиги кыргыттарга куруутун куус-кеме буола сылдьыахтаахпыт, кинилэргэ кемелеьуехтээхпит, кинилэри кемускуехтээхпит дии. Бастакы соруда5ы миэхэ Сардаана сибигинэйдэ. Маннайгы эминньэхпит енненерун туьугар биьиги иннибитигэр сытар карточкабыт уеьэ эрээтигэр 2 кытыйаны уурабыт. Бары уурдугут?

О: Ууран.

И: Сыыппаранан бэлиэтээн. Аллара эрээккэ 3 кытыйаны уурабыт. Сыыппаранан бэлиэтээн. Барыта холбоон хас кытыйа буолла?

О: 5

И: Маладьыастар. Маннайгы эминньэхпит енненне. Хайдах ен эбитий?

О: Кыьыл.

И: Маладьыастар. Иккис соруда5ы Сарыал миэхэ сибигинэйдэ. Эьиги иннигитигэр от куех еннеех кыракый меьееччуктэр сыталлар. Эьиги олору ылан илиигит имэнинэн меьееччук иьигэр хас тимэх баарын билиэхтээххит.

О5олор эппиэттэрэ

И: Маладьыастар! Иккис эминньэхпит ене хайдах эбитий?

О: От куех

И: Уьус сорудах Сардаана эппитинэн маннык, «Санарбакка кердер». Ол аата, эьиги боппуруоьу бол5ойон истэн баранныт санарбакка эрэ иннигитигэр сытар сыыппаралардаах карточкалары ере уунан кердеруехтээххит.

1. Биьиги хас кулгаахтаахпытый?
2. Куоска хас атахтаа5ый?
3. Халлаанна хас кун баарый?
4. Ыт хас кутуруктаа5ый?
5. Биьиги биир илиибитигэр хас тарбахтаахпытый?

Маладьыастар! Уьус эминньэхпит ене хайдах эбитий?

О: Ара5ас

И: Маладьыастар. Билигин туран сынньаныа5ын.

Физминутка

И: Маладьыастар. Бары теттеру миэстэлэрбитигэр олордубут. Тердус соруда5ы толорорго эьиги быьыылары уонна кэриннэри билэр буолуохтааххыт. Керун эрэ, кумаа5ыга сибэккилэр уруьуйдаммыттар. Хас сибэкки баарый?

О: 3

И: Маладьыастар. Кинилэр хайдахтарый?

О: Улахан, орто уонна кыра.

И: Сеп. Билигин туерт муннугу ылын уонна саамай улахан сибэкки анныгар уурун. Тегурук быьыыны саамай кыра сибэкки анныгар уурун. Орто сибэкки анныгар уурун, ус муннугу. Маладьыастар. Тердус эминньэхпит ене хайдах эбитий?

О: Халлаан куех

И: Маладьыастар. Бэьис бутэьик эминньэ5и еннуургэ маннык гыныахпытын наада. Эьиги иннигитигэр быалар сыталлар. Ылан аттыгытыгар олорор о5ону кытта тэннээн керун эрэ. Хайдахтар эбитий?

О: Уьун-кылгас.

И: Сеп. Бу быаларбытынан биьиги саламаны киэргэтэн Сардааналаах Сарыалга бэлэхтиэхпит. Миэхэ билигин кэлэллэр уьун быалаах о5олор…. Кэлэллэр кылгас быалаах о5олор.

Саламаны киэргэтии

И: Маладьыастар бу саламаны биьиги ыалдьыттарбытыгар бэлэх уунабыт. Бутэьик бэьис эминньэхпит ене хайдах эбитий?

О: Розовай.

И: Маладьыастар. Сибэкки бары эминньэхтэрэ енненнулэр. Сардааналаах Сарыалга кемелестубут. Онтон о5олоор, эьиги кун тутулун билэ5ит дуу?

О: Билэбит.

И: Оччотугар таайын, бу хаьан буоларын. Биьиги хаьан утуйан туран, суунан-тараанан уьуйааммытыгар кэлэбитий?

О: Сарсыарда

И: Хаьан минньигэстик эбиэттиибитий?

О: Кунус

И: Хаьан биьигини тереппуттэрбит уьуйаантан кэлэн ылалларый?

О: Киэьэ

И: Онтон биьиги хаьан утуйабытый?

О: Туун.

И: Маладьыастар. Онтон билигин ханнык кун тутулай?

О: Сарсыарда

И: Сарсыарда. Биьиги дьарыкпыт тумуктэнэн эрэр, онтон Сардааналаах Сарыал оскуола5а уруоктара са5аланна. Кинилэр эьиги билиигитин олуьун биьирээтилэр, уердулэр, хай5аатылар. Кинилэргэ махтаныа5ын уонна керсуеххэ диэри диэ5ин.