“Көмүс хатырыктаах - собо”.
план-конспект занятия по рисованию (подготовительная группа) по теме

Ньурба улууһун үөрэҕириитин салаата

“Көмүс хатырыктаах - собо”.

Ойуулуур-дьүһүннүүр сатабылы сайыннарыыга оҕону кытта тэрээһин

(6-7 саастаахтарга)

А. Г. Габышев аатынан оҕону

сайыннарар киин иитээччитэ

Ноговицына Марианна Алексеевна

2018 с.

Ойуулуур-дьүһүннүүр сатабылы сайыннарыыга оҕону кытта тэрээһин

“Көмүс хатырыктаах - собо”.

Бэлэмнэнии бөлөх (6-7 саас)

Иитээччи Ноговицына М.А.

Сыала: художнигы, кини үлэтин билиһиннэрии; муҥхалааһыны билиһиннэрии, ойуунан кэпсиир сатабылын, уруһуйдуур дьоҕурун сайыннарыы; оҕо тылын байытыы (муҥхалааһын тэрилин: куйуур, түөрэй, кыл хамыйах, сүүр, анньыы, көмүс хатырыктаах).

Тэрилэ: экран, проектор, флешка, Андрей Васильевич Чикачев балыгын  хартыыналара, А. Вивальди “Времена года” циклыттан “Зима” композицията, дэриэбинэ эр дьонун муҥхалааһынын хаартыскалара, 3 араас кээмэйдээх тыыннаахтыы собо, магнитофон, лиис, киистэ, гуашь, салфетка, уу кутар иһит, клеенка, өрбөх.

Инники үлэ: балык арааһын, собо туһунан сэһэргэһии, художник А. Чикачеву билиһиннэрии, хартыыналарын көрүү, кини выставкатыгар сылдьыы, “Күөгүлээһин” хамсаныылаах оонньуу.

Төрөппүттүүн үлэ: оҕоҕо күөл балыга арааһын, муҥхалааһын туһунан кэпсээһиннэрэ, муҥхаҕа оҕону илдьэ сылдьыылара, муҥхалааһын тэрилин оҥорторуу, собо туһунан планшет, альбом оҥорторуу.

Туһаныллыбыт литература:

1. Федоров И.Г., Васильев П.К. Өбүгэбит олоҕо-дьаһаҕа. Уклад жизни народа саха. Дьокуускай. Бичик.-2012с.- с. 74, 78, 81, 83.
2. Лепчикова Л.П., Татаринова Х.К., Иванова Г.Н. Саха фольклора. Оскуола иннинээҕи саастаах оҕолорго. Дьокуускай.-1993с.- с. 31.
3. Интернет ресурсатыттан:

Чикачев А.В. хартыыналара.

Тэрээһин хаамыыта:

I киирии түһүмэх:

 Иитээччи оҕолору тэрээһиҥҥэ көҕүтэр, экран иннигэр ыҥырар.

1. Иит.: –Оҕолор, мин диэки чугаһааҥ. Таабырын таайсыахпыт. Болҕойуҥ!

-Кынаттаах да көппөт, айахтаах да саҥарбат баар үһү.

О.: - Балык!

Иит.: –Саамай сөп. Бүгүн биһиги биир балыгы уруһуйдуохпут. Уруһуйдуоххутун баҕараҕыт?

О.:- Сөп! Баҕарабыт!

Иит.: –Оччоҕо өссө биир таабырыммын таайан көрүҥ. Таабырыным таайыыта ханнык эрэ балык буолар:

-Быыкайкаан сүөһү сүүс көмүс манньыаты сүгэ сылдьар үһү.

О.: -Собо!

Иит.: - Аптаах экраҥҥа чугаһааҥ эрэ.

2. Иитээччи экраны холбоон хартыынаны көрдөрөр:

Иит.: -Бу – Андрей Васильевич Чикачев Саха сирин биир биллиилээх художнигын “Баҕа санаа” диэн хартыыната.

Ыйытыылар:

-лаапчаана, кутуруга хайдахтарый? (кылгас, чараас, хаптаҕай).

-хайыыта ханан баарый? Хайдаҕый? Хайдах өҥнөөҕүй? (төбөтүн икки өттүнэн, халыҥ, хараҥа)

-харахтара хайдаҕый? (кыралар, төгүрүктэр)

-хатырыктара хайдаҕый? (кытаанах, элбэх, көмүс хатырыктар).

-ханан сырдык өҥнөөҕүй? (аллара өттө).

Иит.: -Уһун унньуктаах тымныы кыһыммыт тиийэн кэллэ. Саха киһитэ кыһыҥҥыга хаһаанан сиир аһын, булдун булунар. Хартыынаҕа кыһын саҕаланыыта эр дьон күөлгэ муҥхалыы сылдьаллара көстөр.

Мууһу уһун уктаах анньыынан дьөлөллөр, ойбон оҥороллор. Кыл хамыйаҕынан кыра мууһу баһаллар. Ойбоҥҥо түөрэйи ууран баран куйуурунан булкуйаллар. Балыгы сүүрүнэн хостоон киэҥ сиргэ куталлар (муҥхалааһын тэриллэрин көрдөрө-көрдөрө).

3. Сынньалаҥ: “Балык айаҕа”.

Иит.: -Оҕолор, балык ууга олорор. Кини саҥа, дорҕоон таһаарар дуу?

О.: -Суох.

Иит.: -Балык курдук дорҕоону таһаарбакка уоспутун хамсатыаҕыҥ (аһаҕас дорҕооннору тыастаахтык таһаарбакка уоһу хамсатыы).

II сүрүн түһүмэх:

Иит.: -Билигин эһиги собону уруһуйдааҥ, кырааскалааҥ, лаапчааннарын, хайыытын, хараҕын, кутуругун, көхсүн эбии уруһуйдаан биэрээриҥ.

Иит.: -Уруһуйдуох иннинэ киистэни сөпкө  тутан уруһуйдуурга эрчиллэбит: киистэ угун үс тарбахпытынан сөпкө тутан ууга угабыт, иһит кытыытыгар уутун ыгабыт, талбыт өҥмүтүн булан киистэ төбөтүнэн сымнаҕастык, даҕайан сотобут, туруору тутан уруһуйдуубут. Собобут сырдык, хараҥа кугас өҥнөөх буолар эбит.  Саҕалаатыбыт.

(иитээччи хас биирдии оҕону кэрийэ сылдьан көхсүн көннөрөр, олоппоһун чугаһатар, киистэни тутарга көмөлөһөр, сүбэлиир. Уруһуй кэмигэр экраҥҥа муҥхалыы сылдьар дьон, оҕолор хаартыскалара барар, А. Вивальди “Времена года” циклыттан “Зима” композициятын магнитофоҥҥа холбуур, остуолга оҕолор үлэлээбитинэн бараллар).

 III. Түмүк түһүмэх:

Иит.: -Ханнык дьыл кэмэ тиийэн кэллэ?

О.: -Кыһын.

Иит.: -Киһи-аймах күөлгэ билигин хайдах балыктыыр эбитий?

О.: -Муҥхалаан.

Иит.: -Ханнык тэриллэри муҥхаҕа тутталларый?

О.: -Куйуур, илим, кыл хамыйах, сүүр.

Иит.: -Ким уруһуйун кэпсиир?

1-2 оҕо тахсан үлэтин туһунан кэпсиир.

Иит.: -Маладьыастар! Балык этин куруук сиир оҕо доруобай буолар. эһиги балык сиир кэмҥитигэр айдаарбакка, ыксаабакка олорон, уҥуоҕун хомуйан, сэрэнэн аһаарыҥ! Уруһуйбутун бөлөхпүтүгэр ханан ыйыыбыт? (уруһуйга тэрээһин түмүктэнэр, оҕо үлэтин хайгыыр, көмөлөһүннэрэн бөлөххө ыйыыр).

Анал тэрээһин технологическай картата