Бичии болук уругларынга "Чаа чыл" байырлалынын сценарийи
методическая разработка

Бичии болук уругларынга «Чаа чыл» байырлалы

Сорулгазы: Уругларга Чаа-Чыл байырлалын билиндирер. Эвилен-ээлдек, эки чанчылдарга уругларны кижизидер.

Киржикичлери:

Ведущий – Анан-Хереловна

Соок-Ирей – Бижик-Байыровна

Снегурочка – Н.Борисовна

Хар кадай – Борисовна

Дилги – Николаевна

Бору – Рита Сарыг-ооловна

Чорудуу

Чаа чыл байырлалынга хамаарышкан ыры оожум ырлап турар.

Башкарыкчы: Экии, ада-иелер, аалчылар! Кайгамчыктыг байырлал — кел чыдар чаа-чыл байырлалы-биле байыр чедирип тур бис! Силернин чуртталганарга хой-хой оорушкуну кузевишаан, чылдын кайы-даа уезинде силернин бажынынарга кезээде чылыг, чырык агаар болурунун йорээдивис! 

Чаа чыл келди, чаа чыл келди!

Чаштар шупту ооруп туру

Хамык аннар, кижилер-даа

Каткы-хоглуг болу берди!

Уруглар чаа чылдын чараш аялгазынын аайы-биле уруглар чыскаалып алгаш кирип келгеш чартык тогерик кылдыр туруптарлар.

Башкарыкчы:

Шупту манаа чыглып келгеш,

Шупту денге турупкаштын

Чараш ырдан ырлажып

Чаагай чараш байырлаал.

Шивижигеживиске чараш шулуктерден чугаалап берээлинер уруглар.

1 уруг

2 уруг

3 уруг

Уруглар сандайларга оожум олуруптарлар.

Башкарыкчы:

Оожумнанар, оожумнанар

Шимээргевейн дыннанарам

Дааш кел чор, хар дагжап тур

Дидим аалчы келир дээн боор.

(Хар даажы дынналыр, хар кадай хумунга харжыгаштарлыг кирип келир)

Хар кадай: -Экии уруглар, аалчылар

Будун бодум хардан буткен,

Бурун ак-хар кадай – дыр мен

Думчуум безин онза костур

Узун чараш морковьтуг

Соок кышка холчок ынак

Солун кижи Хар кадай мен

Час келзе эрий бээр мен

Ынчангаштын шупту денге

Шивижикти долгадыр

Чиртиледир танцылаал

Хар кадай: Че оолдар мээн-биле кады танцылаптар силер бе?

Оолдар: Ийе

Танцы-сам: «Снеговик» (оолдар)

Хар кадай:

Хар кадай хоглугбей мен

Харын дурген хоглээлинер

Ырлап, самнап, шулуктеп

Ындыналдыр бадыраал

Мээн бичи харжыгаштарым-биле

Ойнаалынар уруглар

Оюн: «Харжыгаштар»

Игра – пляска: «Мы погреемся немножко»

Уруглар сандайларга олуруптар

Хар кадай: Ой-ой изий берди, эрииринден коргуп тур мен

Башкарыкчы: Уруглар, дургеденер хар кадайны урунер, соодунар!

Башкарыкчы: Уруглар, хар кадай эриди, соок сугдан ижиртиилинер.

(стаканга суг бээр)

Хар кадай: Ой, соок сугнун экизин, чаза пактаптайн, аалчыларны оттуруптейн.

(станканга конфетилер уруп каан боор, ону аалчыларже чажар)

Башкарыкчы: Эх,сени тенекпейни, ам сериитени бердин бе?

Хар кадай: Ийе, ийе ам дыка эки апрдым, сериидей бердим.

                   (хар кадай уженгеш чага уштуп экээр)

Хар кадай: Менде чагаа бар. Тывынарам кымдан-дыр!

Арга – эзим кезип

Аннар- менннер оортур

Шоодайында белектиг

Чаа- чылда чедип кээр

Чараш кызыл тоннуг

Харжыгаш деп уруглуг

Кымыл ол тывынарже уруглар

Уруглар: Соок-Ирей

Хар кадай: Шын-дыр эр-хейлер уруглар. Ой-ой, уттупкан-дыр мен, Соок-Ирей чуг-ле чагаа эвес, хуулгаазын хапчыгаш база берип каан. Хуулгаазын хапчыгашка чараш состерден чугаалап таалынар уруглар.

Шупту: «Хар, хар, дош, дош!

             Чаа-чыл, чедип кел» - деп чугаалалынар

Хар кадай: Уруглар силерге мен бо хуулгаазын хапчыгашты берип каайн, силер ону камгалап кадагалаар силер. Мен, Соок-Ирейни,  арга-арыгнын анчыгаштарнын уткуп экээйн.

Хар кадай чоруптар. Дилги улаштыр кирип келир.

Башкарыкчы: Ам бир аалчы кел чор ышкаш кичээнгейлиг дынаалынар чуу эвес.

Дилги: Экии уруглар! мында чуну канчап тур силер.

Уруглар: Чаа-чылды байырлап тур бис.

Дилги: Агаа, силернин-биле Хар кадайнын чугаазын дыннадым. Белектер, хуулгаазын хапчыгаш дидинер бе? Силерге белектер болбас. Мен чааскаан хоглээр мен. Мени чуу дээш чалавадынар. Мен ол хуулгаазын состер-биле белектерни оскээр хуулдуруптайн.

«Хар, хар, дош, дош! Чаа-чыл болбазын»-дээш

(Дилги хуулгаазын хапты апкаш унуп чоруй баар)

Башкарыкчы: Ой, уруглар ам канчаар бис. Кажар дилги Соок-Ирейнин хуулгаазын хапчыгажын аппарган. Чаа-чыл биске болбазын деп турар, ам бир аргазын тываалынар.

Башкарыкчы: Ам  Соок-Ирей кырган-ачавысче телефонавас болза хорожок тур.

(телефонажып турар)

Оожум аялга адаа-биле харжыгаш кирип келир.

Харжыгаш: -Экии, уруглар дааш шимээни аттыг боорга чедип келдим. Мында чуну байырлап турарынар ол.

Уруглар: Чаа-чылды байырлаптур бис.

Харжыгаш: Чараш солун байырлалда

   Улуг –биче улус чонга

Чаа чылды таварыштыр

Аас-кежик оорушкуну

Алгап – мактап кузеп тур мен.

Харжыгаш: Ой, бо харжыгаштарнын чараштарын, кады танцылаптар бис бе уруглар?

Танцы: «Харжыгаштар»

Башкарыкчы: Эр-хейлер уругалар, дыка-ла чараш кылдыр танцыладынар.

Харжыгаш: А чуге мунгак силер уруглар.

Башкарыкчы: Дилги кире маннап келгеш Соок-Ирейнин хуулгаазын хапчыгажын, алгаш барган а, ол хапчыгаш чокта уругалар белектер албас.

Харжыгаш: Уруглар, дыка дувуревенер

                Дурген Соок-Ирейни кыйгыраалынар.

Уруглар: Соок-Ирей ! Соок-Ирей !

Чараш аялга адаа-биле Соок-Ирей кирип келир.

Соок-Ирей: Экии уругларым, экии аалчылар

                Кандыг кончуг чараш черде кирип келдим

                Кандыг-даа оннуг ойнаарактар бар

                Чаа-чылдын байырлалында

                Чаштар мени манап турган.

- Орук ара чоруп орумда силер телефон догай бердинер, ынчангаш дыка дурген чедип келдим уругларым.

Харжыгаш: Экии кырган- ачай Соок-Ирей!

Соок-Ирей: Чуу болган дурген чугаа -ла уруум харжыгаш.

Харжыгаш: Дилгижигеш халып келгеш, силернин хуулгаазын хапчыгажынарны алгаш барган. Уруглар ынчангаш мунгарап турар-дыр Кырган-Ачай.

Соок-Ирей: Ой, уругларым мунгараванар! Ырлап, шулуктеп, ойнаалынар. Мен ол аразында боданыптайн уругларым. Мени оттунуп танцыланар уругларым.

Игра-пляска: «Шел идет Дед-Мороз»

Башкарыкчы: Ногаан чараш шивижигеш

                        Чайыраанаан отчугаштар

                        Чырып келзин, чайнап келзин

                       Чырыдып коор бис бе Кырган-ачай Соок-Ирей?

Соок-ирей: Холдарыввыс часкапкаш

                Буттарывыс тепсепкеш

                «1,2,3 шивижигеш чырыпкел» -деп алгыржыптаалынар уруглар.

(Шивижигеш чырып кээр)

Башкарыкчы: Чараш солун байырлал

                    Чаа-чыл келди шымданар

                   Шивижикти долганып

                  Чиртиледир ырлап самнаал

(Ынчангаш Кырган-ачай Соок-Ирейге ырлап бээлинер уруглар)

Ыры: «Дед-Мороз»

Соок-Ирей: Оо, дыка чараш ырлаар уруглар-дыр силер. А мен силернин-биле донуруптайн  деп оюндан ойнаптар бис бе уруглар?

Оюн: «Донгуруптайн»

Соок-Ирей: Чуу кончуг аваангыр, кашпагай уруглар боор. Шылай бердим ам бичии дыштанып орайн уругларым.

Башкарыкчы: Ам Соок-Ирей кырган-ачавыска шулуктерден чугаалап бээлинер уруглар.

Соок-Ирей: Оо, дыка –ла шулуктээр уруглар-дыр силер. Эр-хейлер.

Харжыгаш: Соок-Ирей кырган-ачай, уруглар дыка чараш ырлап, шулуктеп, самнадылар. Ам уругларга белектерин манап турлар боор.

Соок-Ирей: Шын, шын уруум харжыгаш. Мен уругларга холчок ынак мен. Чаштарымга белектерим берейн.

Харжыгаш: Кырган-ачай, дилгижек сээн хуулгаазын хапчыгажын аппарган ам уругларга белек кылдыр чунубээр бис.

Соок-Ирей: Адыр, адыр уруум Харжыгаш. мен илби шидилиг Соок-Ирей мен. Уругларга белектер албан болур. Ам шупту мээн-биле денге, хуулгаазын состерни чугаалаалынар уруглар.

Соок-Ирей: «Хар, хар, дош, дош!

                     Чаа-чылыдын белектерин!»

                Дузалакчы кежээ борум

(Бору улуп кирип келир )

Улуг шоодай соорртуп алган кел чоруур, а шоодай оон ушта халып турар.

Бору: - Экии уруглар база аалчылар! Мен Соок-Ирейнин белектерин арай деп соортуп эккелдим.

Бору: Эх, Кырган-ачай Соок-Ирей силернин шоодайынарны эккелдим.

(Харжыгаш шоодайны ажыдыптарга дилги уне халып келир. Шупту белектерни чипкен, чуг-ле хаптары артып калган, чангыс конфет арткан болган, ону дилги чажырып чыдар.

Бору: Ой-ой-ой, чуу болу турар чувел, сен канчап шоодайже кире бердин Дилги?

Дилги: Ийе мен Соок-Ирейнин хуулгаазын хапчыгажын апкаш белектерни хуулдуруп алгаш чипкен мен. Мени оршээп корунер буруулуг болга-дыр мен, моон сонгаар ынчанмас мен.

Ведущий: Уруглар Дилгижек буруузун мирнип турар шээй оршээп каар бис бе?. Ынчангаш шупту  Боруге танцылап бээлинер уруглар.

Танцы: «У меня, у тебя»

Бору: Дыка-ла чараш тацылаар уруглар-дыр силер, эр-хейлер. Ам мен аргамче чоруптайн байырлыг.

(Бору чоруптар)

Харжыгаш: Кырган-Ачай  Соок-Ирей, Дилги биске буруузун мининген, ам бистин – биле кады чаа-чылдаар.

Соок-Ирей: Эр хей, Дилгижек ам сонгаар багай чуул кылбас сен.

Соок-Ирей: -Ам ынчаар болзунза дилгижек уруглар-биле кады ойнаар сен.

Оюн: «Лиса и зайчики»

Соок-Ирей: Кандыг кончуг кашпагай уруглар боор Дилгиге безин алыспас. Дилгижек солгу конфетан эккел кай, мен уругларга белектерин хуулдуруп

берейн.

(Дилги солгу конфетаны Соок-Ирейге тутсуп бээр)

Соок-Ирей: Мен ам шиви артынга баргаш хуулгаазын состерден чугаалайн. Бо чангыс конфетаны хой белек кылдыр хуулдуруптайн.

Уруглар: Ийе

Соок-Ирей: Силер уруглар менээ дузалажынар, хуулгаазын состерден кады чугаалалынар уруглар.

Шупту: «Хар, хар, дош, дош! Чаа-чылыдын белектери, чедип кел!»

(Хуулгаазына ялга дузазы-биле белектерни хуулдуруп аар)

Башкарыкчы: Уруглар бистер хуулгаазын состер-биле белектерни биске Кырган-Ачай Соок-Ирей хуулдуруп берди. Кырган-Ачавыс уруу Харжыгашка ырыдан ырлап бээлинер уруглар

Ыры: «Хоровод у елочки»

Соок-Ирей: Кандыг кончуг ырлаар уруглар боор уруум харжыгаш, бичии чаштарывыска белектерин улеп бер уруум.

(Харжыгаш белектерни бичи чаштарга улеп бээр)

Соок-Ирей: Че уруум харжыгаш чоруулу бисти Дамырак садинин уруглары манап тур боор. Келир чылын дагын манаа аалдап кээр бис. Байырлыг уруглар.

(Соок-Ирей-биле Харжыгаш чоруптар)