Куску ужуралдар
план-конспект занятия по теме

                             Куску   ужуралдар.

 Киржикчилери: Башкарыкчы: Хомушку М.М.

                                Кус: Ховен-оол В.О.

                           Койгун: Ооржак М.Х.

                          Диин: Сарыглар Э.К.

                         Куске: Доржу З.Ш.

                         Адыг: Монгуш С.Н.

 Сорулгазы: Уругларны кустун хевири-биле таныштырар. Хоглээшкинге  хоглуг болурун чедип алыр.

  Башкарыкчы: Богун  кустун  байырлалы,

                             Чырык, хоглуг магаданчыын,

                             Алдын кустун каасталгазы,

                             Ам бо хунде хоглеп туру!

Кус—чылдын эн-не бай уези болгай, уруглар. Чуге дизе  ногаа аймаан, картошканы, тарааны  ажаап алыр болгай. Кус кижини кышты оттур чемгерер. Ам корунер даан даштын ыяштарнын бурулери саргарып калган. Чуге дизе кустун дужуп келгени-дир.Ынчангаш богун бистин байырлалывыска Кус аалдар келир. Кус чуге чиде берген чоор, уруглар? Кусту кыйгырып корээлинерем.

Шупту: Кус, Кус чедип кел!

        (Залче Кус кирип келир).

Кус: Экии, уруглар! Силер мени кыйгырып турунарда дыннап каапкаш чедип келдим. Силерде мээн байырлалым болуп турар ышкажыл, ынчангаш силерге мен куску бурулерим эккелдим. Куску бурулер кандыг оннуг болур-дур уруглар?Бо бурулер-биле оюндан ойнаптаалынарам.

                                           Оюн «Листопад».

Кус: Дыка-ла чараш ойнап, танцылаар уруглар-дыр силер. Ынчангаш мен силерге Койгунак дугайында тоолдан чугаалап берейн, дыннаксап тур силер бе?

              Бир-ле черге шыргай аргага бичии  Койгунак чурттап чораан. Оон кулаа узун, кудуруу чолдак, борбак карактарлыг, чайын шырыш кыдыынга удуур, анаа бажын-даа херек чок. Соок дужуп, кыш чоокшулап келген, Койгунакка соок апарган. «Кыжын каяа удуурул» --деп чувени бодап эгелээн. Кыжын чем тып чиири база бергедээр. Оът-сиген чок, шупту хар адаанче кире бээр. Ынчангаш оске аннар каяа чурттаарыл деп чувени билип алыр дээш чоруптарынга белеткенип эгелээн. Ынчангаш чоруурунун мурнунда уруглар-биле чылыктыр ойнап алыр деп бодап алган.

Башкарыкчы: Уруглар, Койгунак-биле оюндан ойнаптар бис бе?

                                     Оюн «Зайка серенький сидит».

Кус: Койгунак чылыктыр ойнап алгаш чорупкан. Ол чоруп олургаш улуг шиви чанынга чедип келген. Ында диин ору, куду шурап, ойнап халып турган.  

Койгунак: Эй, Диинчигеш!

Диин: Чуу Койгунчугаш, чуну канчаарын ол?

Койгунак: Удавас кыш дужуп хар чаар болгай , соок кышты канчаар эртирер силер, ону билип алыксап тур мен.

Диин: Мээн бо ыяшта чылыг конгулум бар болгай, анаа кышты чурттап эртирер мен.

Койгунак: Че, ындыг-дыр. Мен улаштыр чоруптайн. Оске аннарнын кышты канчаар эртирерин сонуургап коойн.

Диин: Эй, оннук! Бистин-биле оюндан ойнаптар сен бе? Баар черин ырак болгай, чылыгып-даа алгай сен?

Койгунак: Ийе, силернин-биле оюнну кузелдиим-биле ойнаар мен. Мен база ойнаксап тур мен.

                              Оюн «Собери  шишки».

Кус: Койгунак  улаштыр чоруп каан.  Анаа уткуштур Куске халып келген.

Койгунак: Кускежик, Кускежик кайнаар баарын ол?

Куске: Унгурумче баарым ол.

Койгунак: Кускежик удавас соок дужер, хар чаар болгай. Соок кышты каяа эртирер сен?

Куске: Мээн кургаг, чылыг унгурум бар болгай.Ында кышты оттур чиир чемим база бар. Хлеб артынчылары, сыр кескиндизи дээш суп алган чемим хой. Менээ соок кыш-даа коргунчуг эвес. Мен ам чоруптайн, чоруурунун мурнунда силернин-биле хоглеп, танцылап алыскап тур мен.

                                Танцы.

      (Куске улаштыр чорупкан, Койгунак база).

Кус: Койгунак улаштыр чоруп олургаш коорге адыг арлап чоруп олурган.

Койгунак: Адыг, Адыг!

Адыг: Чуу оннук!

Койгунак: Удавас соок кыш дужер болгай. Кыштын соогун каяа эртирер сен?

Адыг: Кыжын мен чылыг ижээнимге удуп кыштаар мен, часка чедир одунмас мен. Ам чаза чемненип алгаш, кышты оттур чемненмес мен.

                      (Койгунак ыглай бээр).

Койгунак: Мен сен ышкаш кышты оттур удуп шыдавас мен.Кыжын соок болур. Мээн кудуруум база донар, холдарым, кулактарым  шупту донар. Соок кышты чурттап эртер бажынам чок.

Адыг: Ыглава оннук! Оюндан ойнаптаалынарам, мен оюн ойнаксап тур мен.

                     Оюн «У медведя во бору».

Адыг: Силернин-биле дыка-ла солун ойнадым, ам чоруптайн.

Башкарыкчы: Мунгарава Койгунак, уруглар сенээ дузалажып бажын кылып бээр дээн-дир. Анаа чурттаар  сен.

                 (Кубиктер-биле бажын кылыр).

Койгунак: Четтирдим, уруглар. Менээ чараш, чылыг бажын кылып бергенинер дээш ооруп тур мен. Ам соок кыжын донмас мен.

                  (Амырап, ору шурап турар).          

Башкарыкчы: Бис богун Кустун байырлалында ойнап, хоглеп алдывыс.

Кус: Ам мээн чоруур уем келген. Ынчангаш мен силерге белекчигештер эккелген мен.

                   (Яблоктар бээр).

Кус: Байырлыг, уруглар!

                 (Уруглар башкарыкчы-биле группаже чоруптар).