Долгандыр турар хурээлел болгаш чугаа сайзырадылгазынын оюн-тоглаалыг кичээли: «Ойнаар-кыстын ужуралдары.»
методическая разработка (младшая группа)

Достак Алена Окал-ооловна

Темазы:  «Ойнаар-кыстын ужуралдары.»

Сорулгазы: тыва улустун аас-чогаалыннын хевирлери, когудуг болгаш опей ырыны ажыглавышаан,  уругларнын торээн дылынга сос курлавырын байыдар.

Даалгалары:

1.Ооредиглиг даалга: аас-чогаалдын хевирлерин уругларга шээжи-биле чугааладып, идик-хеп, чемгерип, чулундуруп турар уелерде чугаалап, билиринге ооредир.

2.Сайзырадыр даалга: оюннар таварыштыр оннерни быжыглаар, сос курлавырын байыдар, чугаазын сайзырадыр, ол ышкаш бичии чаштанын мага-бодунун сайзыралын шимченгирин быжыктырар.  

3.Кижизидер даалга: уругларнын  сагыш – сеткили омак сергек,  чазык  чаагай  болурун  кижизидер. улуг улустун даалгаларын, кууседиринче идекпейлиг болгаш сонуургалдыг болурун деткиир.

 

Коргузуг дерилгези:  магнитофонга тыва аялгалар, ойнаар-кыс Оюмаа, анаа кедирер тыва «шыва» тон, «хап» идиктер; 4 ангы оннуг тогерик хевирлиг тыва огнун чураан  чуруктары, ыглап турар бичии уругнун унун тыртыргаш дыннадыры, салфетка, аяк-сава делгээн бичии столчугаш.

 Улээр дерилгези: уруг бурузунге оннуг кажыктар (кызыл, сарыг, ногаан,кок)

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл azhyk_kicheel_oynaar-kys_oyumaanyn_aaldap_kelgeni.docx30.36 КБ

Предварительный просмотр:

Барыын-Хемчик кожуунун Кызыл-Мажалык суурнун муниципалдыг

бюджеттиг школа назы четпээн холушкак хевирнин «Чечек» уруглар сады

Долгандыр турар хурээлел болгаш чугаа сайзырадылгазынын оюн-тоглаалыг кичээли
«Ойнаар-кыс Оюмаанын аалдап келгени»

Ийиги  бичии  болуктун
кижизидикчи башкызы:

Достак Алена Окал-ооловна.

2018 чыл январь ай.

Темазы:  «Ойнаар-кыс  Оюмаанын аалдап  келгени»

Сорулгазы: тыва улустун аас-чогаалыннын хевирлери, когудуг болгаш опей ырыны ажыглавышаан,  уругларнын торээн дылынга сос курлавырын байыдар.

Даалгалары:

1.Ооредиглиг даалга: аас-чогаалдын хевирлерин уругларга шээжи-биле чугааладып, идик-хеп, чемгерип, чулундуруп турар уелерде чугаалап, билиринге ооредир.

2.Сайзырадыр даалга: оюннар таварыштыр оннерни быжыглаар, сос курлавырын байыдар, чугаазын сайзырадыр, ол ышкаш бичии чаштанын мага-бодунун сайзыралын шимченгирин быжыктырар.  

3.Кижизидер даалга: уругларнын  сагыш – сеткили омак сергек,  чазык  чаагай  болурун  кижизидер. улуг улустун даалгаларын, кууседиринче идекпейлиг болгаш сонуургалдыг болурун деткиир.

Коргузуг дерилгези:  магнитофонга тыва аялгалар, ойнаар-кыс Оюмаа, анаа кедирер тыва «шыва» тон, «хап» идиктер; 4 ангы оннуг тогерик хевирлиг тыва огнун чураан  чуруктары, ыглап турар бичии уругнун унун тыртыргаш дыннадыры, салфетка, аяк-сава делгээн бичии столчугаш.

 Улээр дерилгези: уруг бурузунге оннуг кажыктар (кызыл, сарыг, ногаан,кок)

                                                           Кичээлдин чорудуу.

1.Организастыг кезээ.  Ойнаар-кыс Оюмаанын аалдап келири.

- Бо хун биске дыка-ла хой аалчылар келген-дыр, оларнын-биле экилежип, мендилежип корээлинер. (Уруглар тыва ёзу-биле аалчыларга баргаш экилежип, мендилежирлер).

(Экилешкен соонда, эжиктен соктаан дааш дынналыр. Ойнаар-кыс Оюмаа аалдап кирип келир. Уруглар-биле мендилежир)

- Мен бичии Оюмаа деп аттыг ойнаар-кыс мен. Менээ чааскаан бажынымга олурары чалгааранчыг апарды уруглар. Силернин-биле кады ойнаар, хоглээр дээш, оон-даа хой солун, ажыктыг чуулдерни силерден ооренип билип алыйын деп бодалдыг келдим уруглар.

- Мени болуунерже хулээп ап коор силер бе уруглар?

Башкы – Хулээп ап коор бис бе уруглар?  (Ие)

            - Бир дугаарында «Кажыктар чанынар» деп оннерге хамаарышкан оюнувусту ойнаптаалынар уруглар. Оюмаа бистин-биле ойнап хоглезин уруглар.

Уруг бурузу бодунга бир-ле онуг кажыктарны холунга башкыдан ап алырлар. (Уруг бурузу бир оннуг кажыктыг боор).

Дорт ангы оннуг (кызыл, сарыг, ногаан, кок) оглернин чураан чуруктарын уругларга коргузуп тургаш тайылбырлаар:

- Мен бо оглерни 4 ангы талага салыптарымга, холунарда кажыынар-биле домей оннуг огже халып баргаш туруп алыр силер.

-Ог бурузунун уруглары оонун болгаш кажыынын онун ыыткылдыр адаарлар.

 (Оюн  соонда, уруглар  олуттарын ээлеп олуруптарга, хенертен ойнаар-кыс Оюмаа  ыглап  эгелээр)

2. Ыглай берген ойнаар-кыс Оюмааны когудери.

- Оюмаа оонун онун таппайн ыглап турар-дыр уруглар. «Чарашпайым ыглава» деп когудуун кым аргалап , чугаалаптарыл?

Чарашпайым ыглава

Чаагынны суйбап каайн,        (АЮШ )

Карак чажы багай

Калдар апаар, чудек!

Уругларга айтырыглар:

- Оюмаа чуге ыглай бергенил?

- Ыглавас болза кандыгыл?

3.Ыглап каапкан Оюмаага  суга чунуп  алыр когудуг.

- Ойуруглар!  Оюмаага арнын арыг чараш кылдыр суга канчаар чунурун коргузуп тургаш «Сугжугаш»деп когудуувусту аянныг кылдыр чугаалап берээлинер уруглар!

А)Сугжугаг,         сугжугаш,

Мээн арным эки чундур,        (ШУПТУ 2 катап)

Мээн карам кыланназын.

Мээн чаактарым долбанналзын,

Мээн аскым каттырзын

Мээн дижим ызырзыннар!

Уругларга айтырыглар:

- Оюмаага чуу деп аттыг когудуг чугаалап бердивис?

- Уруглар чулунмас болза кандыгыл?

- А силер чунурунга ынак силер бе?

Б) Шимченгир-состерлиг оюн : «Четинчипкеш ойнаалы»

- Оюмаа ам ыглавайн барган,  арыг-силиг кылдыр чунуп база алганда, тогериктей турупкаш, шулук-состерлиг оюнувусту ойнап берээлинер.

(Оюмааны тогерик иштинге сандайга олуртур. Уруглар ону долгандыр кылаштап ойнаарлар)

Башкы-биле кылаштаал

Бажывысты донгайтыыл!

Холдарывыс часкап-часкап,

Кончуг дурген кодурээл.

Черже куду бадыргаш,

Четинчипкеш оору шураал,

Дээскиндир маннаалы,

Дегийт черле тура душпээл!

4.Ойнаар-кыс Оюмааны чемгерери.

(Кулаанга туткаш Оюмаа башкыга сымыраныр )

Оюмааны чулундургаш, ойнадып база алдывыс, ам чемгерээлинерем уруглар.

- Чем чиксеп, аштай бердим деп Оюмаа сымыранып тур уруглар.

- Айзаты чалап аалынар уруглар, ол когутпушаан шулуктеп тургаш эки чемгерип алыйын деп бодап турар-дыр.

( Салфетка болгаш аяк-сава дерээн стол артынга олурткаш, чемгербишаан Айзат когудуун шулуктээр)

Аван, ачан чемненди

Акын, угбан база – ла

А сен бо кадыктан        (АЙЗАТ)

Ам, ам деп кор , хензигбей

Амданыын, амданыын!

Ам, ам деп кор хензигбей!

5. Ойнаар – кыс Оюмааны удудары. 

(Ойнаар-кыс башкыга уйгум кээп-тур, удускап тур мен деп сымыраныр.  Ийи уруг опей ырыны ырлавышаан, чайгап тургаш удудар)

(Ырлавышаан чайгап, чайгап орунга  (кавайга)  удудуп чытырар)

Кавайымнын ооой–ооой,                       Опей-опей оой-оой,

Опей ырын ооой-ооой,                           Авазынын оой-оой,

Тааланчын ооой-ооой,                            Опей-опей оой-оой,

Дынналыныр ооой-ооой!                        Ачазынын оой-оой!

                                                                                               АЛИНА

Опей-опей оой-оой

Опей сарыым оой-оой,

Ору корем оой-оой,

Айнын чырыын оой-оой!                                                       Айзанак

6. Онаар-кыс Оюмаа удуп чыдырда , хогжумнуг  танцы – саамын кууседир.

Холдарывыс танцылаан

та-та-та, та-та-та!

Шак-ла мынчаар танцылаан

та-та-та, та-та-та!

Буттарывыс танцылаан

та-та-та, та-та-та!

Шак-ла мынчаар танцылаан

та-та-та, та-та-та!

7. Ойнаар – кыс Оюмааны агаарлааашкынче хекперип,  кедирери.

(Уруглар самнап – ырлажырга ойнаар – кыс Оюмаа оттуп келир. Ол уругларны агаарлаарынче чалаар).

 (Кулаанга сымыраныр).

- Даштыгаар унуп агаарласкап турар-дыр.

- Кым когудуун чугалавышаан хекперип, кедириптерил?

-  Саймиржигеш «Теп,  теп тевенек» - деп когудуп корем Саймиржигеш.

Теп –теп тевенек,

Теве саар идиктиг,

Хап –хап хаванак,                                    (САЙМИР)

Ак – саар идиктиг кыс!

Теп, теп кежээкей

Теве сарыг идиктиг,                               (АЙЗАНАК)

Топ, топ кежээкей

Тонун кет чарашпай!

Башкы:

- Шупту эр-хейлер! Дыка-ла чараш, онза кылдыр ырлап, танцы-самнап билир уруглар-дыр силер Оюмаажык силерден дыка-ла хой ооредиглиг чуулдерни ооренип билип алган-дыр уруглар! Силер эн-не угаангыр, сагынгыр болгаш тывынгыр уруглар болдунар, эр-хейлер!

8. Туннел :

- Оюн-тоглаавыска кым аалдап кээп чорааныл?

- Ойнаар-кыс Оюмаага чуну коргускен бис уруглар?

- Оюмаа-биле эртирген оюн-тлглаалыг кичээливис солун болду бе уруглар?


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Долгандыр турар бойдус - биле таныжылга кичээли. Темазы: Торээн черим даштары – амыдыралда, каасталгада.

Сорулгазы:1.     Уругларга долгандыр бойдуста даштарын дугайында тайылбырлап билиндирер, улусчу чанчылдар дугайында эге билиглерни хевирлээр.2.     Уругларга да...

Тыва улустун чаагай чанчылдарынга даянып алгаш садик назылыг улуг болуктун уругларны долгандыр турар хурээлелге таныштырып ажыглаар чижек программазы

Аннотация     В данной работе дана авторская программа по использованию элементы народной педагогики, ознакомить детей с окружающим миром через приобщение тувинскими народными трад...

Ажык кичээл «Тоол оранынче аалдашкын» (ийиги бичии болук уругларынга чугаа сайзырадылгазынын кичээли)

Тема: Тоол оранынче аалдашкын.Сорулгазы: Азырал куш дагаа дугайында болгаш оон оолдарынын дугайында бидиндирип ооредири.Азырал кушту танып, оон онзагай шын шынарларын билирин сайзырадыры.Уругларнын то...

Долгандыр турар хурээлел болгаш чугаа сайзырадылгазынын оюн-тоглаалыг кичээли «Кырган-ачам хойлары».

Сорулгазы: Уругларга алгы биле чуну кылырын таныштырары; Ажы-толду алгы биле дукту тудуп тургаш ангылап ооредири; Оон кижиге ажык — дузазын билиндирип, алгыдан дараан тыва тонну, коргузуп оореди...

Долгандыр турар хурээлел болгаш чугаа сайзырадылгазынын оюн-тоглаалыг кичээли «Кадык амыдыралды уругларга хевирлээри».

Кадык амыдыралды уругларга хевилээри.Оюн-кичээл:  «Аарыгны эмнээринден сагындырары белен». Сорулгазы: 1. Уругларга кадыын камнап база доктаамал камнанырынга өөредир. 2....

Конспект Долгандыр турар чуулдер-биле таныштырылга ортумак болуктун уругларынга «Черлик дириг амытаннарнын кышкы белеткели»

Сорулгазы: уругларны чылдын куску уези-биле таныштырары.Мергежилгелер:Ооредиглиг: чылдын куску уези болгаш черлик дириг амытаннар дугайында билиин быжыглаар;- черлик дириг амытаннарнын кышка канчаар б...

03.11.2021г ОО "Речевое развитие" Тувинский язык. Тема: «Ойнаар-кыс. Ойнаар-кыстын мага боду. Оюн «Бо чуу-дур»»

Дата: 03.11.2021г.Кичээлдиң темазы: : «Ойнаар-кыс. Ойнаар-кыстын мага боду. Оюн «Бо чуу-дур»»Кичээлдиң хевири: чаа билиглер «ажыдарының» кичээли.Сорулгазы: уругларн...