Башҡорт халыҡ йола байрамдары!
презентация

Слайд 1

Слайд 2

Маҡсат: Балаларҙы халҡыбыҙҙың мәҙәниәте, ғөрөф-ғәҙәттәре, йолалары менән таныштырыу; Милли байрамдарҙа йырҙар, оҙон көйҙәр, бейеүҙәр аша балаларҙың зиһенен арттырыу; Милләтебеҙгә, изге төйәгебеҙгә хөрмәт, ихтирам тойғоһо тәрбиәләү. Балаларҙы тәбиғәтте яратырға, ҡурсаларға өйрәтеү, уның матурлығын ,гүзәлләген күрә белеү тойғоһон нығытыу; Байрамдарҙа балаларҙың күңел күтәренкелеген, шатлыҡ хистәрен уятыу, кешеләргә ҡарата изгелек, рухи ҡиммәттәргә оло ихтирам тәрбиәләү , ата - баба йолаларына ҡыҙыҡһыныу уятыу .

Слайд 3

Сөмбөлә байрамы – көҙ яҡынлашҡас , әбейҙәр сыуағы ваҡытында үткәрелә торған көҙгө байрам. Элек уңыш байрамында күбеһенсә ир-егеттәр ҡатнашҡан. Улар ҡырға сығып , ҙур байрам ойошторған , ат сабыштары уҙғарылған , батырҙар билдәрен көрәштә һынаған . Ҡорбан итеп йылҡы, һыйыр малын салғандар, оло инәй-олатайҙарҙан фатиха алғандар, Ер-әсәгә уңыш өсөн рәхмәт әйткәндәр. Байрамдың иң сағыу өлөшөнөң береһе булараҡ, Сөмбөләне һайлау йолаға инеп киткән. Бик матур ҡыҙҙы Сөмбөлә итеп кейендереп , майҙанға алып сыҡҡандар. Ул уңған, таҫыл, зирәк, ҡул эштәренә лә оҫта булырға тейеш булған.Сөмбөләгә береһенән-береһе сетерекле , көтөлмәгән һорауҙар бирелгән. Йор телле Сөмбөлә аптырап ҡалмаған, барыһына ла яуап биргән. Уның һүҙҙәрен төрлөсә юрап , көҙҙөң нисек килерен белергә тырышҡандар. Сөмбөлә үҙе лә, уның һары сәстәре лә көҙҙө, алтын башаҡтарҙы хәтерләткән . Һәм уны шулай кейендергәндәр ҙә. Артабан Сөмбөлөнең күңелен күреп йырлап-бейеп, көҙ тураһында шиғырҙар һөйләп күңел асҡандар. СӨМБӨЛӘ

Слайд 5

Нардуған — йыл аҙағында, ҡышҡы ҡояш торошо (иң ҡыҫҡа көн ) үткәс башҡорт халҡының борондан килгән йола байрамы. 25 декабрҙә башланып 5 февралгә тиклем дауам итә . Исеме боронғо төрки «нар» ( нур ) һәм « дуған » ( тыуған ) һүҙҙәренән килеп сыҡҡан . Нур тыуған, Ҡояш тыуған тигәнде аңлата. Нардуған байрамында уҙған йылдағы иң иҫтәлекле ваҡығаларҙы иҫкә алып , алдағы йылға матур теләктәр теләнә. Байрам көндәрендә йәштәр иркенерәк йортҡа йыйыла . Бала-саға өйҙән-өйгә йөрөп хәбәр тарата . Был байрам уйын-көлкө менән , киң итеп шаулатып үткәрелә . Йыйынға һәр кем үҙ өлөшө менән килә . Һуңынан уйындар ташта дауам итә. Нардуған байрамында йондоҙнамә уҡыу, киләсәкте юрау йолаһы ла бар. ҠЫШҠЫ НАРДУҒАН

Слайд 7

“ Науруз ” – фарсы һүҙе , “ яңы көн ” тигәнде аңлата . Был байрам көн менән төн тиңләшкән мәлдә (21-25 мартта ) башлана ла ай ахырына тиклем һуҙыла . Наурузға алдан әҙерләнеп ҡуялар. Һәр кем, һәр ауыл хәленән килгәнсә йыйына , уйын төрҙәрен уйлай , ҡайһы ерҙә ҡайһыныһын ойоштороу тураһында һүҙ беркетелә. Науруз тыуған көндө һәр өйҙә һый әҙерләнә. Айырыуса бешкән итте табаҡҡа турап , шуның өҫтөнә килелә төйөп быҡтырылған бойҙай һалынған ашҡа өҫтөнлөк бирелә. Науруз йылға баш булыр , Бойҙай ашҡа баш булыр , Йылдың башы уң булһын ! Ризығы мул булһын !- тип һамаҡлайҙар . Шулай әйтә-әйтә, тәүҙә бойҙайҙы ауыҙ итәләр, сөнки ул — аштың иң өлкәне. Науруз байрамы башланғас та, иртә менән бөтә бала-саға, йәштәр, үҫмерҙәр ауыл ҡарттарын күреп сығырға тейеш . Һәр өйгә инеп "Әссәләмәғәләйкүм!" - тип сәләм биреп , ике ҡуллап оло кешеләр менән күрешәләр , уларҙан фатиха алалар . НАУРЫЗ

Слайд 9

Ҡар һыуына барыу йолаһы — башҡорттар араһында киң генә таралған йола . Яҙын ҡарҙар иреп , гөрләүектәр ағып ятҡан мәлдә үткәрелгән. Ҡыш буйы ялыҡҡан күңелдәрҙе күтәреүҙең бер сараһы ла булып торған. Көҙҙән үк ҡар һыуы алына торған уйым , соҡор билдәләнгән. Ул тирәлә сүп - сар ташлау , ярау итеү тыйылған. Ауылдан ярты саҡрым тирәһе алыҫлыҡта булған. Ерҙәр асыла төшкәс, йәш ҡыҙҙар һәм килендәр көйәнтәләр алып , йырлашып ҡар һыуы алып ҡайтҡандар. Был бөтә ауыл менән байрам итеү йолаһы ла . Ҡар һыуы таҙа ла , шифалы ла булған. Ҡыҙҙар йырҙар йырлап , күңел асып һыу алып ҡайтҡандар. Һыуҙы алып ҡайтҡас, ҡатын-ҡыҙҙар унан сәй ҡайнатҡан, бит, сәс йыуған. Әсәләр был һыу менән балаларын ҡойондорған . ҠАР ҺЫУЫНА БАРЫУ

Слайд 11

Кәкүк сәйе — йылдың уңышлы килеүен теләп, борон-борон замандан үткәрелә торған байрам йолаһы . Ул ғәҙәттә май айында үткәрелә . Иртәгә кәкүк сәйенә сығабыҙ тигән көндө малайҙар, өйҙән өйгә йөрөп, аҙыҡ-түлек, һый йыя . Уларға хужабикәләр тәм-том, төрлө ризыҡтар биреп сығара, ошо ризыҡтан байрам табыны , самауыр ҡайнатып сәй әҙерләнә . Кәкүк сәйенә ғәҙәттә ҡатын-ҡыҙ, бала-саға ғына сыға. Байрам үткәреү өсөн кәкүк тауышы ишетелеп торорлоҡ урын — урман ситтәре һайлана . Аш-һыу әҙер булғансы, йәш-елкенсәк бейеү, уйын-көлкө ойоштора . Унда «Аҡ тирәк-күк тирәк уйыны », « Наза », «Өсөнсөбөҙ — артыҡ», «һәпәләк» тигән һәм ҡыуышып, хәрәкәтләнеп уйнай торған уйындар өҫтөнлөк итә. Табынға ултырышҡас, өлкән йәштәге апай-инәйҙәр йылдың матур килеүен, ашлыҡ-бесәндең уңыуын, илгә ырыҫ ҡуныуын, халыҡҡа иман ҡайтыуын теләп доға уҡый. Аштан һуң уйын яңынан башлана . Был юлы сиратлашып кәкүктән йәш һорайҙар , кәкүккә арнап сығарылған йырҙар башҡарып ярышалар . КӘКҮК СӘЙЕ

Слайд 13

ҺАБАНТУЙ ҺАБАНТУЙ - башҡорттарҙың боронғо байрамы. Ул яҙғы сәсеү эштәре менән малға бесән әҙерләу араһында үткәрелә. Ауылда өй беренсә йөрөп һабантуйға –һебә йыйыу (бүләк йыйыу ). Һебә йыйыусыларға хужалар таҫтамал, яулыҡ, аҙыҡ-түлек биреп сығара. Һабантуй башланғас, ҡор башы (майҙың атаһы ла тиҙәр ) халыҡты ҡотлап, изге теләк теләй, Һәр ауыл , ҡаҙан аҫып, байрамға атап һуйған һуғымын бешергән, ситтән килгән ҡунаҡтарҙы бүлешеп алып һыйлаған, хөрмәт иткән. Һуғым башын йәки баш итен ҡарттарға илтеп биргәндәр . Йола буйынса , уны , баш эйеп , батыр килтергән .. Һабантуйҙа егеттәр милли көрәштә көс һынашҡан, һырғауылға үрмәләү, тоҡ менән һуғышыу, атта сабышыу һ. б. халыҡ уйындары үткәрелгән. Сәсәндәр, ҡурайсылар, йыраусылар , бейеүселәр үҙ-ара ярышҡан. Йылдың уңышлы килеүен теләп доға уҡығандар. Элек һабантуй бер нисә көн барған. Һәр ырыу , ара үҙенең бар һәләтен , батырҙарын күрһәтергә , һәр ҡайһыһы тирмәләрҙә ҡунаҡ булып сығырға тейеш булған . Йыйын бағанаһына тамғалар ырып , ырыу араһында тоғролоҡҡа ант әйтешеү үткән .

Слайд 15

ИҒТИБАРЫҒЫҘҒА РӘХМӘТ!