Тыва дыл кичээлинин конспектизи
план-конспект занятия по развитию речи (подготовительная группа)

Муниципалдыг бюджеттен хандырылгалыг школа назыны четпээн уруглар албан чери Өвүр кожууннуң Солчур суурнуң

«Салгакчы» аттыг уруглар сады

«Өг иштинге олурар олуттар. Өгге олурарының ёзулалы» деп темалыг белеткел бөлүүнге эрттирген тыва дыл кичээлиниң конспектизи

Белеткээш эрттирген кижизидикчи башкы:

Аралдии С.С.

2024ч.

Тема: «Өг иштинге олурар олуттар. Өгге олурарының ёзулалы»

Сорулгазы:

1)Уругларга өгбелеривистиң чаагай чанчылдарын, өг иштинге олурар олуттарын өөредир.

2)Уругларны улуг кижилерни хүндүлеп билиринге, биче сеткилдиг, дыңнангыр, хүндүлээчел чорукка, улуг улустуң чугаа домаан дыңнап чоруур кылдыр кижизидер.

3)Өгге олурар олуттар-биле таныштырып, оларның тус тузунда аттарын ададып,сөс курлавырын байыдып, аас чугаазын сайзырадыр.

Дерилгези: иштин бүрүнү-биле дерип каан өг, олуттарны көргускен чуруктар.

Кичээлдиң чорудуу.

I. Организастыг кезээ

Башкы: Алдын хүнүм, ак-көк дээрим,

                Арга-арыым,алдын таңдым,

                Ажы-төлүм,арат чонум

                Амыр-ла, амыр!

Уруглар: Амыр-ла, амыр!

Башкы:Мен силерге тывызык салыйн, тывыңарам,уруглар!

Дөң-дөң дөңгелчик,

Дөгээ бары кожаалаң,

Салаа,салаа садыргай

Саны мөге тырыкы. (өг)

II. Кол кезээ

Бис бо хүн кичээливисти эртирери-биле кайда келген-дир бис, уруглар?(өгде келген бис)

Өг иштиниң эт-херекселдериниң аразында кичээлдээривиске эптиг чүү чок-тур,уруглар? (сандай,стол)

Бистин өгбелеривис шаг-шаандан бээр көшкүн амыдыралдыг чораан болгаш өгге стол, сандай ажыглавайн чораан.Олар сандайга олуруп чорбаан.Өгге эр,кыс кижилер тускай олуттарга олуруп чораан.Ынчангаш бөгүн бис өгбелеривистиң өгге олуруп чораан олуттары-биле таныжар бис.

Дискектенип олурары.

Бичии кижи улуг кижиниң чугаазын дыңнап олурар дээнде, шыланчыг эвес кылдыр дискектенип олуруп алыр.(чурукту көргүскеш уругларны дискектендир олуртуп алыр)

Эзер аъттын сынын чазаар,

Олут кижиниң сынын чазаар.

Кижиниң дурт-сынын олут чазаар. Ооргазы дорт, шын олурарга, оорга күдүйбес, кижи кадык өзер.

Олудувус чазап, эптиг кылдыр олуруп алганывыста, ада-өгбелеривистиң биске кадагалап арттырып кааны олуттары-биле таныжып көрээлиңер!

Баскактанып олурары.

Аалдың эр ээзи,  улуг хүндүлүг кижилер баскактандыр олурар. Баскактандыр олурар олут чодаларын олуй-солуй, балдырларының адаа-биле авый-шавый каап алгаш олурар олут болур. (чурукту көргүскеш оолдарны баскактандыр олуртур)

Сөгедектей олурары.

Өгге эр-даа, кыс-даа кижилерниң олурар олуду- сөгедектей олурары болур.

Эр кижи оң талакы будунуң чодазын черже чыпшыр баскаш, солагай талакы будунуң улдуңун черже дээстир олуруп алыр.(чурукту көргүскеш оолдарны сөгедектей олуртур)

Кыс кижи солагай талакы будунуң чодазын черже чыпшыр базып ап, тонунуң улуг хойну-биле дискектерин шып алырынга эптиг кылдыр сөгедектей олурар.(чурукту көргүскеш уругларны сөгедектей олуртур)

Сула шимчээшкин

Арбай,тара соктап чиир

Ажыктыг-ла согааш,балам.

Бажым ажыр көдүргеш,

Балам-биле соктаайн.

Бирээ,ийи,уш,

Бирээ,ийи,уш.

Тывызыктар салыйн, тывынарам,уруглар.

Өг ишти долу туткууш (хана карактары)

Эртен чанар,кежээ келир(Өреге)

Үне калбаң,кире калбаң (эжик)

Долгандыр көрүпкеш, өг иштиниң эт-херекселдеринде кандыг геометрлиг хевирлер бар-дыр, адагылаптыңарам, уруглар!

Өгге бичии  уруглар улуг улустуң мурнундан эртип болбас, чер даянып олуруп болбас, өг иштинге алгырып, сыгырып болбас!

III. Туннел кезээ (быжыглаашкын)

Бөгүн чүнү билип алдывыс?

Кым чүнү сонуургады?

• Баскактандыр олуруптуңарам,оолдар.
• Сөгедектей олуруптуңарам,уруглар.
• Шупту дискектендир олуруптаалыңар.

Идепкейлиг,сонуургалдыг киришкенинер дээш четтирдим,уруглар! Кичээливис мооң-биле доозулган.

Бот үнелел.