" Гармун моны эзеннэн"
план-конспект занятия по развитию речи (младшая группа)

Тема:  «Гармун моны эзеннэн»

Максат:Балаларны борынгы эби – бабайларыбызнын  йорт жихазлары,конкуреше,милли киемнэре,аларнын бизэлеше белэн таныштыру.

Бурычлар.

Устеру бурычлары:Балаларнын  диологик сойлэм телен устеру,игътибарлылыкларын, анга алуларын арттыру.

Тэрбия бурычлары:Балаларда эби- бабайларыбызнын уткэн тормышына кызыксыну тэрбиялэу; уз эшлэренэ карап соену,горурлану хислэре уяту.

Белем биру бурычлары: Балаларны борынгы эби – бабайларыбызнын  йорт жихазлары,конкуреше,милли киемнэре,аларнын бизэлеше белэн таныштыру;мили киемнэрнен, йорт жихазларынын  исемнэрен,формасын, бизэлешен сойлэмдэ дорес эйтуне активлаштыру.

Методик алымнар хэм чаралар:уен(бармак уены,хэрэкэтле уен),курсэтмэ материаллар(кондэлек йорт кирэк-яраклары,жихазлар,киемнэр)сузлек остендэ эш(читек,камзул,сандык,чигуле бизэклэр,тукылган палас)соенечле мизгел(курчаклар)сораулар, усендеру, мактау,ныгыту.

Эшчэнлекнен торлэре:танып белу, уен.

Жихазлау: уенчык (малай, кыз) курчак,чигуле япма, мендэрлэр белэн бизэлгэн агач карават,чигуле ашьяулык капланган остэл,сандык,тубэтэй,читек.камзул х.б.)

Интеграль белем биру олкэлэре:Танып белу,аралашу,социаль-коммуникатив усеш,сойлэм устеру.

Алдан эшлэнгэн эш: татар халкынын милли уеннары белэн танышу, табышмаклар, шигырьлэр ойрэну,эби- бабаларыбызнын йорт жихазларын, милли киемнэрен, кондэлек -конкуреш эйберлэрен карау.Гармун койлэрен тынлау.Музыкаль инструментлар белэн танышу.

Котелэчэк нэтижэ:педагог хэм иптэшлэре белэн актив хэм дустанэ хезмэттэшлек итэ,сорауларга жавап бирэ,йорт жихазларынын, ос киемнэренен исемнэрен эйтэ, берсен икенчесеннэн аера белэ.

                              Шогыль барышы.

Балалар булмэ уртасында тугэрэк ясап  басалар.

Бергэлэшеп без басыйк

Бик зур тугэрэк ясыйк,

Куллар жылысын тойык

Шатланышып елмайыйк

Бер- беребезгэ хэерле иртэ
Имин коннэр телэп
Шогылебезне башлыйк.

(Экрен генэ  гармун тавышы ишетелэ.Тэрбияче балаларнын игътибарын гармун тавышы килгэн якка юнэлтэ).

-Тэрбияче:Балалар тынлагыз  эле, кайдадыр гармун уйныйларЭ кайдан ишетелэ сон бу матур  кой?

Балалар жавабы:Урамда, еракта.

-Тэрбияче:Эйе балалар гармун тавышы кайдадыр ерактан килэ.Эх белэсе иде, кем шулай матур итеп, узэклэрне оздереп уйный микэн гармунда?

(Тәрбияче  балаларның игътибарын алдан әзерләп ябыштырып куелган эзләргә юнәлтә.)

-Тэрбияче: Балалар карагыз эле, монда кемнендер аяк эзлэре калган. Кайда илтә икән бу эзләр?Әйдәгез, әлеге эзләр буенча алга атлыйк.

(Балалар эзләр буенча Гөлбикә белән Гомәр өенә кунакка киләләр

-Исәмесез, кунаклар!

-Исәнмесез!

-Хәлләрегез ничек? Әллә безгә кунакка килдегез?

-Кемнеңдер  матур итеп гармунда уйнавын ишеттек һәм эзләр буенча сезгә килдек.

 -Бик яхшы булган.  Кунакларны  бик яратабыз без. Түрдән узыгыз.

Минем исемем Гөлбикә, ә минеке – Гомәр.

(Тәрбияче балаларның игътибарын өйдәге бизәлешкә, предметларга юнәлтә. Әлеге темага әңгәмә уздыра. Тәрбияче өйнең гадәти бизәлештә булмавын әйтә.)

-Тэрбияче:Элек-электән, татар халкы матурлыкка омтылган. Ашъяулык, кулъяулык, мендәр тышлары, тәрәзә пәрдәләре һ б. бик күп өй кирәк-яракларын татар кызлары үз куллары белән теккәннәр һәм чиккәннәр.  Хәтта, матурлап киемнәр тегеп,  аларга матур бизәкләр ясап, чигеп киенгәннәр. Безнен Гольбикэ дэ бик оста тегуче балалар.Менэ  без хэзер сезнен белэн басып торган ой  дэ шундый матур бизэклэр белэн бизэлгэн.Тэрэзэ пэрдэлэренэ,мендэр тышларына,остэл ашьяулыгына  карагыз эле балалар.Аларнын барсын да Гольбикэ уз куллары белэн, тосле жеплэр белэн чигеп бизэгэн.Менэ бу матур итеп бизэлеп ясалган агач тартма - сандык дип атала.Анда киемнэр салына.Менэ бу идэндэге паласка карагыз эле балалар.Аны да Гольбикэ уз куллары белэн тукып  бизэгэн.

    Э хэзер эйдэгез Гомэр белэн Гольбикэнен киемнэренэ игътибар итик эле.Гомэрнен башында тубэтэй,остендэ камзул.агында нинди матур читеклэр!Э Гольбикэнен чэчлэре ике якка уреп куелган(Элек кызлар чэчлэрен гел шулай уреп,озын итеп йорткэннэр),кулмэге нинди матур,анын остеннэн аляпкыч япкан.Кургэнегезчэ монда ботен нэрсэ без яши торган ой белэн чагыштырганда икенче торле,мавыктыргыч, кызык шулай бит балалар.

-Тэрбияче:Балалар эйдэгез эле  уйнап , ял итеп алыйк,арып та киттек ахры эзрэк.

                           ”Тубэтэй” уены.

Балалар тугэрэклэнеп басалар.Тубэндэге жырны жырлый-жырлый, тубэтэйне бер –берсен. Бирэлэр:

Тубэтэенне кигэнсен,

Бик ераклардан килгэнсен

Тоскэ матурлыгын белэн

Шаккаттырыйм дигэнсен.

Кушымта:

Туп-туп тубэтэй,

Тубэтэен укалы.

Чиккэн матур тубэтэен

Менэ кемдэ тукталды.

Жыр азагында тубэтэй кемдэ калса, шуна жэза бирелэ(биергэ,жырларга,шигырь сойлэргэ,табышмак эйтергэ)Уен шулай дэвам итэ.

(Уен азагында тэрбияче балаларга  Гольбикэнен кэефе юклыгын эйтэ.)

-Тэрбияче:Балалар карагыз эле, ни өчендер бүген Гөлбикәнең кәефе юк, балалар,уйнарга чыгасым килми ди. Әйдә сорыйк эле үзеннән. (Голбикэне тэрбияче колагына якын китерэ)

Балалар белэсезме Голбикэнен нигэ кэефе юк? Тиздэн язны каршылау,”Нэуруз”  бэйрэме була икэн.Дуслары Голбикэгэ шул бэйрэмгэ кияргэ дип кулмэклэр, тубэтэйлэр, читеклэр, альяпкычлар бизэргэ сораган булганнар.Э Голбикэ олгертэ алмый икэн  бу киемнэрне бизэп  бетерергэ.Менэ шуна анын бер дэ кэефе юк ,.Бэлки Голбикэгэ без ярдэмгэ килербез?

Балалар жавабы:эйдэгез,без риза.бик рэхэтлэнеп.

Эйдэгез башта бармак уены уйнап алабыз балалар.Бэлки Гольбикэнен дэ кэефе кутэрелеп китэр.

          Бармак уены

Бу бармак безнен бабай,

Бу бармак безнен эби,

Эби,бабай нишли?

Кузлек кия,гэжит укый.

Бу бармак безнен эти.

Эти эшкэ йори.

Бу бармак безнен эни.

Эни чэчен тарый, матурлый.

Бабай,эби,эти, эни-ой този.

Ой эчендэ кечкенэ бэби яши.

 (балалар чиратлап кул бармакларын уалар, массаж ясыйлар).

-Тэрбияче:Молодцы да инде узегез балалар.Курэсезме,без булышабыз дигэч Гольбикэ дэ елмая башлады.кэфе дэ кутэрелеп китте.Гольбикэнен кэефе яхшыргач безгэ дэ рэхэт шулай бит балалар?

Э хэзер эйдэгез Гольбикэнен тегу,чигу булмэсенэ керик.(Тэрбияче балалрны тубэтэйлэр,камзуллар.читеклэр.аляпкычлар тезелгэн остэл янына алып килэ. Бу киемнэрнен элегэ бизэклэре булмавына игътибар иттерэ.Балалр бу киемнэрне татар халкынын  милли бизэклэрен куеп бизэргэ,матурларга тиеш булалар)

-Тэрбияче:Балалар карагыз эле монда никадэр киемнэр.Азамат бу нэрсэ?

-Бала жавабы:Бу тубэтэй.

-Тэрбияче:Тубэтэйне кайда киябез?

-Бала жавабы:Башка киябез.

-Тэрбияче:Зифа э менэ бу киемнен исеме ничек дип атала?

-Бала жавабы:Бу альяпкыч.

-Тэрбияче:Бик дорес балалар!Лэкин карагыз эле,бу киемнэргэ матур булсын очен нэрсэ житми?Динэ син ничек уйлыйсын?

-Бала жавабы:Матур бизэклэре юк.

-Тэрбияче:Бик дорес эйтэсен Динэ,чыннан да бу киемнэргэ матур тосле чэчэклэр, яфраклар.бизэклэр житми.Эйдэгез бергэлэп алрны бизибез,матурлыйбыз,Гольбикэгэ булышабыз.

(Хэрбер бала уз алдына куелган киемне алдан эзерлэп куелган милли бизэклэр белэн бизи).

-Булдырдыгыз балалар,сез менэ дигэн тегучелэ,кул осталары.Карагыз эле бу матурлыкка!Зифа син нэрсэ бизэден?

-Бала жавабы:Мин читек бизэдем.

-Тэрбияче: Динара син камзулны нэрсэлэр куеп матурладын?

-Бала жавабы:Чэчэклэр,яфраклар белэн бизэдем.

-Тэрбияче:Молодцы балалар!Гольбикэгэ карагыз эле,ул соенеченнэн нишлэргэ белми,елмая,шатлыгы эченэ сыймый,сезгэ зур итеп рэхмэт эйтэ.Балалар,э хэзер безгэ кайтырга вакыт.Эйдэгез Гомэр белэн Гольбикэгэ рэхмэт эйтеп .саубуллашыйк!

-Балалар:Саубулыгыз,Рэхмэт сезгэ!

-Гомэр,Гольбикэ:Саубулыгыз балалар,безгэ т агын кунакка килегез!

                                           Йомгаклау.

-Балалар без буген сезнен белэн  кайда булдык?

-Гомэр белэн Гольбикэгэ кунакка бардык.

-Без анда нэрсэлэр курдек?

-Чигелгэн мендэрлэр,агач карават,сандык,матур киемнэр курдек.

-Гольбикэнен кэефен ничек итеп кутэрдек?

-Без Гольбикэгэ читекне, тубэтэйне,камзулны,аляпкычны матур бизэклэр белэн бизэргэ булыштык.

-Сезгэ бугенге шогыль ошадымы?

-Эйе бик ошады.Без матур ойдэ булдык,кызыклы уеннар уйнадык,Гольбикэгэ эйбэт эш эшлэдек.

-Оегезгэ кайткач эти-энилэрегезгэ нэрсэлэр сойлэячэксез сон балалар?

-Мин энидэн уземнен чэч кыстыргычларымны ,бантикларымны салырга Гольбикэнеке кебек матур,бэлэкэй  сандык сорыйм.

-Мин эбиемэ буген ойрэнгэн бармак уенын уйнап курсэтэм.

-Сез барыгыз да молодцы балалар, булдырдыгыз.Рэхмэт сезгэ!

Балкып тора тубэтэйлэр

Энже бортеклэр белэн

Алар безгэ килгэннэр

Чын экият иленнэн

Бизэк тошкэн итеклэрне

Читеклэр дип йорткэннэр

Аларны татар кызлары

Бэйрэмнэрдэ кигэннэр.

Татар кызлары ник чибэр,

Читек кигэнгэ чибэр

Читек киеп, уйнап, биеп,

Эйдэ бер жырлап жибэр.

Тубэтэйне кем кигэн

Ин элек бабам кигэн

Бераз усэ тошкэчтен

Этием алып кигэн

Кигэн аны малайлар,

Яшусмерлэр ,агайлар

Тубэтэйне син сакла

Аны башыннан салма!

Сандыкта ятты озак

Эбием чиккэн калфак

Ул калфакны энием дэ

Кадерлэп кигэн хэрчак.

Альяпкычнын бизэге

Нурлар сибэ йоземэ.

Чэчэк тошкэн хэрбер кием

Килешэдер уземэ.

Йозлэремэ килешкэнен

Кайлардан гына белгэн

Туган конгэ дэу этием

Тубэтэй алып килгэн.

Тубэтэйне кидем мин

Козге каршына килдем

Менэ шундый була ул

Татар малае дидем.

Энием туган конемэ

Булэк итте тубэтэй.

Шундый матур тубэтэем,

Узем кебек бэлэкэй.

Дэу энием энже калфак

Булэк итте уземэ.

Энже калфак,узе ап-ак,

Бик килешэ йоземэ.

Калфагымнын матурлыгын

Хэммэсе дэ курсеннэр

Энже калфак кигэн кызны

Татар кызы дисеннэр.

Энием ак сэйлэн тезеп

Чиккэн яшел бэрхетне.

Ул узем кебек бэлэкэй,

Э исеме(тубэтэй)

Жырлый-жырлый сэхнэлэрдэ

Аларнын биер чагы.

Кызларга бик килешэ

Башындагы (калфагы)