Мастер-класс: «Тыва хогжум «Шынгырга».
материал (подготовительная группа)

Слайд 1

Мастер – класс по изготовлению т увинского инструмента « Ш ынгырга ». Монгуш Анай-Хаак Борисовна Воспитатель МАДОУ д/с №5 « Бодаган » г. Шагонар

Слайд 2

Мастер-класс: « Тыва хогжум « Шынгырга »

Слайд 3

Сорулгазы : Тыва хогжумну салгалдарга дамчыдып оон ажык-дузазын таныштырар ; улустун ырылары болгаш кожаннарга удеп база музыкага сайзырадып ооредир .

Слайд 4

1.Ооредиглиг кезээ : Тыва хогжум херекселдерин сонуургалын бедидери , оларнын хевирин , унун ылгап билиринге ооредир , билигже сундузун оттурар . 2.Кижизидикчи кезээ : Тыва чоннун культуразын унелеп билиринге кижизидер . 3.Сайзырадыр кезээ : Уругларнын угаан бодалын , аас чугаазын сайзырадыр .

Слайд 5

Хогжум уран чуулдун бир хевири . Оон тыптып келгени , бойдус-биле сырый холбаалыг . Кижилер чугаалаарынын мурнунда-ла бодалында бир чуулдерни , азы сагыш-сеткилинин холзээшкинин шимчээшкинин , ун-биле илередип чорааннар . Олар ол дааш-шимээнни сугнун агымындан , чалгыындан , хат-шуургандан ,… оьт-сигенден , ыяш-даштан , дириг амытаннарнын шимчээшкини , ойнап дешкилежиринден коруп ап , ол-ла бугуну оттунуп чоруй соолзуреди улам сайзырадып келгеннер .

Слайд 6

Анаа ундезилээш музыка ( хогжум ) улам сайзырап , эн ылангыя тыва улустун « эзир дег девиир », « ол хаак дег ээлгир », « хат-казыргы дег ээргииштелир » – деп деннелге состеринге музыка чаяттынып бодараан . Ынчангаш тыва хогжум херекселдери болгаш хогжум боду ала-чайгаар-ла бойдус-биле холбаалыг болгаш кончуг дурген сайзырап келген . Тыва хогжум херекселдеринге даштыкы , орус-даа классиктиг чогаалдарын ойнап , оон эге-даа дээди-даа базымнары хогжуп олурар .

Слайд 7

Бурун шагдан ада-огбелеривистин оглеринде кандыг бир тыва хогжум херекселдерин эдилеп ойнап чораанар . Оларнын кол-ла ойнакчылары хоомейжилер , улуг назылыглар кылдыр санадып чораан . Кижи бурузу ойнап билир турган . Тыва улустун ырларын , хоомей-сыгытты удеп ойнаарда - тыва хогжум херекселдери кол болур ужурлуг . Огбелеривистин ончу кылдыр артырып кааны тыва хогжум херекселдерин ойнап билир кылдыр ажы-толунге , салгалдарга ооредип , дамчыдары чугула

Слайд 11

Тыва кижи дыка шевер , Тывызыксыг уран-чараш , Торгу хээлиг угулзалыг , Додарларлыг хээлерлиг .

Слайд 12

Тывызыктар 1. Эъткир суткур малывыстын Эткен уну мында келди 2. Чада каган чарашпай Чангыс эвес хылдыгбай Ору куду суйбаарга Откут уннуг хоглугбей 3.Барасканнын баарын суйбаар Кулугурнун кулаан долгаар 4 .Черни дээрни дээскиндир Челиптерге хоглуг апаар 5 .Хойлап алыр хоюгбай Хогжумнернин хеймери

Слайд 18

« Бистин Тыва» Ховен ышкаш хоюг Чымчак дуктуг дээн-дээн Холдер ышкаш чалгып Чатып чыдар дээн-дээн Ковей малы аалга Сынмас болган дээн-дээн Хоглуг - омак байлак Бистин Тыва дээн-дээн Саар малы аалга Сынмас болган дээн-дээн Саган суду сава Ажып долган дээн-дээн , Ажы-толу эрес , Хоглуг омак дээн-дээн Арат чону хостуг Бистин Тыва дээн-дээн Шынаа холдер сынмас Чылгызында дээн-дээн Чыраа-саяк шилип Тудуп мунар дээн-дээн Чычыы , торгу хевис Бистин Тыва дээн-дээн Чыргап турар Байлак Бистин Тыва дээн-дээн

Слайд 19

Улуу-биле ч еттирдим !