№

Кичээлдин чадазы

Кичээлдин чорудуу

Башкынын ажыл-чорудулгазы

Уругларнын ажыл-чорудулгазы

Уези

1

Организастыг кезээ

     Экии уруглар! Силерге мен хунчугештер улеп бээримге тогериктей турупкаш келген аалчылар-биле мендилешпишаан, хунчугеживис-биле база мендилежиптээлинер:

Хунчугежим, хунчугежим

Хулумзуруп коступ келем,

Часкы бойдус оттуп кээрге

Чаштар хоглеп амыраарлар.

     Эр-хейлер! Ам боттарынарнын олуттарынарны ээжелеп алырынарны диледим.

Уруглар: Экии башкы

1 мин.

2

Айтырыглыг байдал

 (Сюрпризный момент)

Аът даажы дынналыр. Дергилиг аъттар кээр, оон иштинде чагаа бар. Башкы чагааны уругларга номчуп бээр. (Чагааны номчааш, дерги иштинден тыва улустун хогжум херекселдери игил-биле хомусту уштуп эккээр.)

7 мин

3

Кичээлдин кол кезээ

- Бо дээрге тыва улустун хогжум херекселдери игил-биле хомус-тур, уруглар.

Бо хун силерге мен «Игил болгаш хомус» деп тыва улустун хогжум херекселдеринин дугайында тоолду ыдып берейн. Кичээнгейлиг дыннанар.

(Башкы, уругларга «Игил-биле хомус» деп тоолду чугаалап бээр)

- Кандыг улустун тоолу-дыр?

- Чунун дугайында тоол номчуп бердим уруглар?

- Чуу деп хогжум херекседлери-дир, адаптынарам?

- тыва улустун тоолу

- тыва хогжум херекселдеринин дугайында

- Хомус, игил

2 мин

4

Чаа чуулду билиндирери

   Уругларга хомустун болгаш игилдин аялгазын дыннадыр (слушание музыки)

Слайдыда тыва ансамбльдарнын «Саяны» болгаш «Алаш» болуунун чуруктарын коргузер.

«Арга кирген кижи саат дайнаар,

Аалга кирген кижи аяк эрии ызырар»

деп үлегер домак бар болгай.

     Бистин хогжүмчүлеривис изиг шайны аартап алгаш, хогжүмүн ойнаарынга ынак чораан.

    Уруглар, силерге мен тыва улустун «Дээн-Дээн» деп ырызы-биле таныштырар мен. (Ырыны дыннаар)

- Ырыда чунун дугайында ырлап турар-дыр уруглар?

- Ырлаарынын эгезинде бистер база хогжумчулеривис ышкаш, аяктарда изиг шайны аартап турары дег «Изиг шай» деп, тыныш органынга мергежилгеден кылыптаалынарам уруглар, чуге дизе ырлап тургаш тынарынга белен болгаш уннер  адаарынга тода болуру-биле.

Баштай дорт туруп алыр бис, оонам думчуувус-биле агаарны киир тынгаш, аскывыс-биле ундур тынар бис.

(Саазындан кескен аяктар үлеп бээ башкы, киир, үндүр тынып кылыр).

Эр-хейлер уруглар, тыныш органынга мергежилгени база кылдывыс.

Ырлаарывыс мурнунда унувусту оттуруп аалынар, уруглар, баштай башкы ырлап бээрге, силер мээн соомдан каттаптаар силер:

 - баштай оожум  кылдыр унувусту оттураалынар уруглар: маа-мээ-мии-моо-муу

 - ам бичии дынзыг кылдыр оттуруптаалынарам: маа-мээ-мии-моо-муу

- ам хоглуг кылдыр оттуруптаалынарам: маа-мээ-мии-моо-муу.

Эр-хейлер, унувусту оттуруп алган бис.

 Ам ырлаарынга белен бис. Эгоезинде мен ырлап берейн, оон соонда каттай ырлаар бис. Кичээнгейлиг дыннаар силер.

Ховен ышкаш хоюг,

Чымчак дуктуг дээн-дээн.

Холдер ышкаш чалгып,

Чаптып чыдар дээн-дээн.

- Ам мээн соомдан ырыны каттаптаар силер.

Ховен ышкаш хоюг,

Чымчак дуктуг дээн-дээн.

Холдер ышкаш чалгып,

Чаптып чыдар дээн-дээн.

Эр-хей, уруглар!

- Ырыда бистин Тывавыстын байлаан, хемнернин, чатылып чыдар хову шолдерин, бедик-бедик дагларынын дугайында ырлаан.

-ыыы

-аааа

10 мин

Боду кылыр ажыл

  МРД: Ам «хоглуг бажын» деп, оюндан ойнаптаалынарам, уруглар:

(башкы хоглуг бажынчыгаштан хогжум херекселдерин уштааш, уруглардан айтырар):

- бо кандыг хогжум херексели-дыр, уруглар?

Ам бо хогжум херекселдери-биле «Дээн-дээн» деп ырывысты ойнаптаалынарам уруглар.

(башкы уруглар-биле ырлавышаан «Дээн-дээн» деп ырыны ырлаар.)

- Эр-хейлер, уруглар, четтирдим.

Уруглар, ам улаштыр «Хоглуг хомус» деп оюндан ойнаптар бис бе. Долгандыр туруптаалынарам.  

(Ыры ырлай бээрге уруглар хомусту долгандыр дамчыдар, ыры туруптарга хомусту тудуп чыдып каан уруг круг иштинге эштеринге танцылап бээр.

- маракас

- бубен

- колокольчик

- кынгырааш

8 мин

6

Туннел кезээ

1. Бо хун, кандыг тыва хогжум херекселдери-биле таныштывыс уруглар?

2. Силерге «Игил биле хомус» деп тоол солун болду бе?

3. Кым деп бичии уруг Игил-биле хомусту эптештирип каан ийик?

3. Игил-биле хомустун аялгазы чараш болду бе силерге, чузунден ангыланып турар-дыр?

4. Тыва улустун чуу деп ырызы-биле таныштывыс уруглар?

5. Ырынын аялгазы кандыг-дыр?

5. Кичээливис кандыг болду уруглар? Хунчугештер болгаш булуттар дузазы-биле коргузуптунерем? Солун болган болза – хунчугеш, солун эвес болган болза –булут.  (Уруглар кичээлдин кандыг болганын хунчугеш болгаш булут дузазы-биле коргузер).

   Эр-хейлер уруглар, шупту дыка эки ажылдадынар, четтирдим. Эки ажылдаанынар дээш медальдар-биле шаннаар мен. Моон-даа сонгаар кичээлдерге эки харыылап турарынарны кузедим.        

Байырлыг, уруглар!

- Игил -биле хомус

- Ийе

- Чинчи

- ийе

- игил хыл-биле  дузазы-биле оожум, уяранчыг аялганы ундуруп турар, а хомус откут болгаш чангыланып турар аялганы ундуруп турар

- Дээн-дээн

- дурген

- Байырлыг, башкы!

2 мин