Конспект открытого занятия по лепке в подготовительной группе на тему "Чабан" (по ознакомлению дошкольников с известными скульпторами Калмыкии)
план-конспект занятия по аппликации, лепке (подготовительная группа)

              16 тойга  «Бадм цецг» нертә  Келн  улсин  бичкдүдин  сад

РИПКРО-н   соңсачнрт ѳгсн шавлтын  ил кичәлин зура

Тѳр:  «Хѳѳч» (скульптур)

        Белдәд  давулсн :  Зурлһна  Деед  категорин  сурһмҗлач  Очра  В.Э.

Элст  балһсн

Школд белдллһнә багин бичкдүдлә давулсн ил кичәлин зура

Тѳр :  «Хѳѳч» ( тѳмр тулг деер шавллһн)

Эсвс:

«Скульптор» - гидг эрдмлә бичкдүдиг таньлдулх

 Тѳмр тулг олзлад, күүнә цогц  шавлдг дасх

Хѳѳчин дүр шавллһнд үзүлх

Шавллһна олн – зүсн эв –арһс батлх (иллһн, дарлһн, элдлһн, наалһн)

Бичкдүдин санлт, ухаллһн,  һарин эв ѳргҗүллһн

Бичкдүдин эрүл- менд харслһн, мокн шаврар, тѳмр тулгар саг кѳдллһн, цогцан чикәр бәрәд кѳдллһн.

Хѳѳчин, скульпторин  эрдмд соньмсдг, дурта болдг уха – сана заах

 Кичәл  «Медрлин ѳргҗлт », «Художественно- эстетическ ѳргҗлт », «Цогц батруллһна  ѳргҗлт », «Келлһнә ѳргҗлт »  әңгслә залһлдата.

Кичәл  давуллһнд олзлгдсн эв – арһс:  үгин, үзмр, наадна, интерактивн, дамшлтын

Кичәлд  олзлгдсн эд – таврмуд:  

мокн шаврас кесн  хѳѳчин скульптурин кев;

тѳмр  суңуһугар кесн тулг;

шавллһна бетк;

чиигтә   һар арчх альчур;

ѳмнәһүрч;

һаран норһх усн;

мультимедийн  проектор, экран; ноутбук;
презентац;
хальмг улсин скульпторин  Н.А.Санджиевин туск  видеофильм

кѳгҗм

Үгин кѳдлмш :

 Үгин кѳрң: тѳмр тулг,  хѳѳч

 Үгин  шунлт: иллһн, дарлһн, наалһн сглаживание

Урдк кесн кѳдлмш:

Эн тѳрәр зургуд хәләлһн

Ширәр хѳѳчин зург зурлһн

Тѳмр  суңһугар  тулг олзлад, мокн шаврас  хѳѳчин скульптур келһн;

Бичкдүдин  тооһар тѳмр  суңуһугар  тулг келһн  

Хѳѳчин кѳдлмшин тускар хальмг  шүлгчнрин болн бичәчнрин   шүлгүд, келврмүд умшлһн.

В. А.Сухомлинскин   «Хѳѳч  Троян»  гидг келвр умшлһн

Кичәлин  йовуд:

(Бичкдүд сурһмҗлачиг эргәд зогсна.)

Орг. момент

        Сурһмҗлач : Бичкдүд, тадн зуульчлхд дуртавт?  Ухалтн, зуульчлһнд йовхларн әмтн ю авна?  (бичкдүдин хәрү).  Зуульчлһнд әмтн сәәхн бәәдл авна. Сәәхн бәәдл авхин  тѳлә эн бичкн кѳѳркхн зүркн маднд нѳкд болх.

Психогимнастик

Сурһмҗлач: Бичкдүд, хәләтн, мини һарт бичкн кѳѳркхн зүркн бәәнә. Эн зүркн цуг әмтнд зүркн бәәнә гисиг темдглҗәнә. Цуг әмтнә зүркнд дулан бәәнә, дурн  бәәнә  иньгллт бәәнә.Ода эн  зүркиг нег – негндән ѳгәд, ээлтә, сәәхн,җѳѳлн үгмүд нег –негндән келтн. Үлгүрнь: «Менд, Баир! Чи мини үр» (Инәдән белгләд, сәәхн үгмүд келх).  Зүркн нанур хәрү ирв, тадн болхла сән бәәдл аввт.

Тиигәд би эндр тадниг эрдмин орн-нутгур зуульчлад йовхмн гиҗ сурҗанав!

 Ямаран жрдмс тадн меднәт?

(Бичкдүн хәрү: эмч, заманч, тосхач, чолуч, җолач, багш, бүүвәч, сурһмҗлач)

Сурһмҗлач: Йир сән бичкдүд! Дала эрдмс меддг бәәҗит. Ода невчк наадхмн:

«Таньҗ ав , ямаран эрдм?»

Дегтр, церд,самбр ……… (багш)

Машин, тѳгә, хаалһ…………..(җолач)

Сүк, хадасн, кѳрә………….(урч)

Бичкдүд, наадн, серглһн……….(сурһмҗлач)

Теңгр, самолет, аэродром …………….(нисәч)

Тег, хѳд, герлг……………………(хѳѳч)

Хѳѳчин туск презентац

Сурһмҗлач: Хѳѳчин кѳдлмш йир күнд болн дааврта кѳдлмш. Ямаран  теңгрин бәәдл болвчн : хур болну, цасн орну, хаврин хар салькн үләнү, хѳѳч хѳѳһән хәрүләд йовна. Хѳѳчин кѳдлмшин тускар манна хальмг шүлгчнр болн бичәчнр олн шүлгүд, келврмүд бичсн бәәнә, хальмг зурачнр тоомсрта хѳѳчнрт нерәдәд дала сәәхн зургуд бичсн бәәнә, хальмг скульптормуд болхла бас олн эврәннь үүдәврмүдән  хѳѳчнрт нерәднә. Теднә негнь – хальмг улсин ачта скульптор Санһҗин Никита Амолдаевич. Хәләтн, бичкдүд эн  Никита Амолдаевичин сәәхн үүдәвр – хѳѳчин күнд кѳдлмшд нерәдгдсн кѳдлмш «Нохата  хѳѳч» - скульптур.

Скульптур хәләллһн

Сурһмҗлач: Бичкдүд хѳѳчин тускар кен шүлгүд меднә? Келәд ѳгтн: 

Бичкдүд хѳѳчин тускар шүлгүд  умшна:

«Хѳѳч»  Саңһҗин Бося

Хѳѳчин ачта нер зүүхдм

Хѳвтǝ җирһлм седкл тѳрǝлǝ

Теегин  элвг зѳѳр ѳскхдм

Тѳрскн нанд  иткл бǝрүллǝ

Эн эрдм эврǝн оллав

Эгл зүркнд тааста болла

Эңгин олн эрдм дотрас

Эңкр  нанд  хѳѳч болла

Хур, цасн мини хаалһд

Харш болшго гиҗ меднǝв

Тохминь сǝǝлҗ, хѳѳдǝн ѳскǝд

Торһн ноосар Тѳрскǝн байҗанав

Эн эрдм эврǝн оллав

Эгл зүркнд тааста болла

Эңгин олн эрдм дотрас

Эңкр  нанд  хѳѳч болла

**********************

«Чабан»  Бося Сангаджиева

Он гонит отару

Как будто волну

По изумрудной реке

Она по плечу ему

Степь

Чабану,

Как герлыга  ему -  

По руке

Она ему дом

Его древняя степь

Со звездами над головой.

Она устилает ему постель

То снегом,

То мягкой травой

И нет

Ни одной

Дороги на ней

Не ведущей

К огню чабана

******************

«Песня чабана»  Бося Сангаджиева

Как степи бесконечна

Дороги чабана

Как это небо вечна

Как стая птиц вольна.

Известны все ручьи мне

И каждая тропа

В степном воспета гимне

Чабанская судьба

Отец, и дед, и прадед

Здесь до меня прошли

Обилен край мой - хватит

И правнукам земли

И в летний зной, и в стужу

Гоню отару я

Мне просветляет душу

Рассветная заря

И заодно с пшеницей

И с хлопком заодно

В казну мой вклад ложится

Моих овец руно

Поэты, космонавты

Шахтеры, чабаны

Мы все вступаем в завтра

В грядущий день страны!

Сурһмҗлач: Тиигәд эндр,  бичкдүд мадн бичкн скульптормуд болад, хѳѳчин бәәдл, дүр шавлдг дасхмн. Эврәннь шавлһнд эндр бидн тѳмр тулг олзлхвидн. Тулг гисн «каркас».Эн үг таднд шин. Давтад, тодлҗ автн.Б ичкдүд кесг дәкҗ давтна «тулг». Урднь бидн иим эв-арһ олзлдго биләвидн. Эндрк  манна кичәлин эсв – тѳмр тулг деер хѳѳчин цогц шаврас кехмн.

Сурһмҗлач  яһҗ  кехинь үзүлнә: Ик моһлцг шавриг хойр әңг хуваһад, дәкәд эн әңг бас  2-3 әңгд хуваһад, эс гиҗ дарунь  кесг бичкн –бичкн әңгсд хуваһад, эн бичкн моһлцгас модд кеһәд, дарад,  татасд (ленточки) кеһәд, тулг деер дарад, ораһад, күүнә цогц кех.

Шавллһнд олн зүсн эв-арһс олзлх: (татлһн, дарлһн, ниилүллһн, иллһн)

Шавллһна кемд цогцин кев, янз, бәәдл йилһҗ авлһн.

Бичкдүд,  кѳдлмш кех ѳмн невчк амрхмн:

Физминутк:

Толһаһрн  гекәд, гекәд

Эмәрн холькад, холькад

Альхарн, альхарн ташад

Кѳләрн тавшад, тавшад

Эргәд, дуһрад биилия

Эргәд, дуһрад биилия

Ода сууһад, шавлыя!

Ода сууһад, шавлыя!

Бичкдүдин кѳдлмш

Кѳгҗмин айс соңсгдна, бичкдүд кѳдлнә

Сурһмҗлач:  Бичкдүд, хәләтн ямаран сәәхн кѳдлмшс болв! Тадна хѳѳчин дүр, бәәдл  йир сәәхн, һо нурһта, чидлтә, зокаста болҗ һарв. Иим сәәхн кѳдлмшс болснд, юн маднд нѳкд болв?

Бичкдүд: тулг  (каркас)

Сурһмҗлач: Чик, тулг. Ода, бичкдүд невчк  амрад, наадхмн

Наадн «Чикәр келҗ ѳг!»

Би  таднд  ямаран  эд-таврас  скульптур  кеснь келҗ ѳгнәв. Тадн болхла , нанд келҗ  ѳгтн – скульптур ямаран:

Үлгүрнь: Шаврас  кесн  скульптур ямаран?  Шаврин скульптур

Нааднд  бодма  олзлгдна. Сурһмҗлач  бичкдүдт бодма  хаяд, сурвр ѳгнә:

Шиләс  кесн  скульптур  ямаран?  Шилин   скульптур

Моднас  кесн  скульптур  ямаран?  Модна   скульптур

Чолунас  кесн  скульптур  ямаран?  Чолун   скульптур

Хаш чолунас   кесн скульптур  ямаран?  Хаш  чолун  скульптур

Яснас  кесн  скульптур  ямаран? Ясна  скульптур

Тѳмрәс  кесн  скульптур  ямаран?  Тѳмр  скульптур

Сурһмҗлач:  Йир сән, бичкдүд! Тадн  эндр  сәәнәр кѳдлвт! Байрлҗанав!   Менд  байрта  харһцхай! Сән бәәтн!