Развлечение Шаг чаагай! Шагаа чаагай!
материал (старшая группа)

Муниципалдыг бюджеттен хамаарылгалыг ниити ооредилге албан чери

Овур кожууннун Солчурнун ниити билигнин ортумак школазы
Школа назыны четпээн уругларнын салбыры

Хоглээшкин

« Шаг чаагай, Шагаа чаагай!!!»

 (улуг болук)

                                                       Кижизидикчи башкы:

                                                                   Монгуш Айлана Дыртык-ооловна

Солчур- 2020 чыл

Хоглээшкин

Темазы: «Шаг чаагай, Шагаа чаагай!»

Сорулгалары: Тыва чоннун байырлалы- Шагааны уругларга билиндирип ооредир,

улустун аас чогаалынга даянып алгаш, уругларнын аас чугаазын, сагынгыр -тывынгыр чоруун,  

кижизиг аажы- чанга ооредип, тыва чоннун чаагай чанчылдарынга кижизидер; национал оюннарнын чамдык хевирлери- биле таныштырар;

Дерилгези: аян-шинчилиг каастаан зал, чылдарда кирип турар 12 дириг амытаннарнын чуруктары, тыва огнун дериг-херекселдери, чуруктар, ханаларда улегер домактар, тыва аъш-чем дээжизи, тос-карак, артыш, тыва оюннарга: кажыктар,тевек, чагы, аргамчы, тыва аялгалар.

ЧОРУДУУ:

I.        Организастыг кезээ:

1.        Амырлажып-чолукшууру.

Башкарыкчы:

Харлыг кыштын адак айы тонгелекте,  Хамык чоннун чыглып келгеш байырлаары,

Шагаа келди, амыр менди арат-чонум, ажы-толум!  Шагаа дээрге бурун шагда тыва чоннун

Сагып келген чанчылы-дыр, байыры-дыр  Шагаа дээрге эрги чылды удээри-дир

Шагаа дээрге чаа чылды уткууру-дур.  Садиктин эрес-шоваа оолдары, уруглары

Энмежок хой чыглып келди   Шагаа найыр эгеледи!    Амыр-менди солчуп турлар!

Б: Шагаа будуузунде азы оскээр чугаалаарга дунезинде хондур удувас. Тоолдажып, тывызыктажып,дурген-чугаалажып, улегер домактажып. Моорейлежип ойнап тура хонар. Шагаада  семис эъдин дулуп, манчы хуужуурун хайындырып, келген чонун суттуг шайы биле хундулеп байырлаар тодуг-догаа чараш байырлал.

Чажыг чажары.

Башкарыкчы: Тыва кижи эртеннин-не чаа хайындырган шайынын устун Устуу Дээрлерже чалбарып чажар чаагай чанчылдыг.

Шайынын устун чажып тура:

Тос дээрим, оршээ! Долаан бурганым, оршээ! Алдын хунум, оршээ! Айдын айым, оршээ!-

деп йорээп-чалбарыыр чанчылдыг. Бурунгу тываларнын бодалы-биле алырга,

Устуу оран чер кырында болуп турар бугу-ле чувенин шуптузун коруп, дыннап, билип турар.

Ынчангаш, оларга эртенги чаа шайын чашпас болза, кижинин кежии дудаар дижир чораан.

Башкарыкчы:  Чажыг чажары- биле Чажармаа угбавысты чалаан бис, ол  биске аалдап чедип келди, уткуп алыылынар. (кирип келир)

Чажармаа: Алдын-сарыг чылыг хунум, оршээ! Аалым болур ортемчейим, оршээ!

Чуктер саны бажы бедээнСуур ыдык тандыларым, оршээ!

Уруг- дарыгга думаа- ханаа турбазын, оршээ!

Улус чонум, амыр- тайбын чурттазыннар, оршээ!

Шупту: Оршээ-оршээ, ындыг-ла болзунам, йорээлдер доктаар-ла болзунам, оршээ!

Хогжумнуг байыр чедириишкини. Танцы «Аяк шайым»

Б:  Уругларнын  шулуктери «12 Чыл эргилдези»

 Шагаа дээрге тыва чоннун  чаагай сузук  чанчылы-дыр, Айнын чаазын, хуннун эртенин   алгап-йорээн байыры-дыр!

Шагаа дээрге арбын малдын кышты хур  Ашканынын демдээ ол-дур

Аккыр суттен кылган чемин  Арбын аппаар уези-дир.

Ыры «Шагаа»

1. Моорей «Чечен менде, чечек черде».

Улустун аас чогаалынга моорейлиг оюннну эгелээлинер:

- тывызыктар

- дурген чугаа

- улегер домактар

- кожамыктар

- тыва ырылар

2.  «Шевер ие даарап кылган тыва хевим таан чараш»- тыва хеп корулдези. 

Тыва хевин коргузер дээш

Чойган ышкаш дурт- сынныг

Бичии чаштар мурнувуста.

Тыва кижи дыка шевер

Тывызыксыг уран чараш

Торгу хээлиг угулзалыг

Додарларлыг хевин кеткен.

Одагалыг боргун кеткеш,

Оотук бижээн астыныпкаш

Кадыг идиин киир тепкен

Таан чоргаар тыва эрлер.

Хорагайлап минчип каастаан

Кончуг чараш монгун ооктуг

Торгу тоннуг чаштарывыс

Тоолда дег коступ келди.

( Оолдар, уруглар тыва хептерин чараштыр кылаштап коргузер).

3. Тыва оюннар:

- тевек тевери.

- кажык оюнунга «4 берге»

- узун тыныш.

Танцы «Челер- ой»

4. Ада- ие- биле оюн «Шын чыскаай салыр».

                                     ( 12 чылдын эргилдеде дириг амытаннарны шын чыый салыр).

5. Туннел. Шанналдар.

Хоглээшкин «Шаг чаагай, Шагаа чаагай» фотоотчеду