Ял минуттары (Физминутки на башкирском языке для детей дошкольного и младшего школьного возраста)
картотека по художественной литературе (подготовительная группа)

Ял минуттары

(Физминутки на башкирском языке для детей дошкольного и младшего школьного возраста)

Пояснительная записка

По данным ученых-физиологов образовательная деятельность требует от детей большого нервного напряжения. Во время непосредственной образовательной деятельности у дошкольников любого возраста значительную нагрузку испытывают их органы зрения, слуха, мышцы кистей рук и всего туловища, часто длительно находящегося в статическом положении.

Внешними проявлениями утомления являются потеря интереса и внимания, ослабление памяти, снижение работоспособности. У некоторых детей излишняя подвижность сменяется вялостью: они начинают отворачиваться от воспитателя, потягиваться, зевать, переговариваться друг с другом.

Малейшие признаки поведения малышей, подобные перечисленным, являются очевидным сигналом - детям срочно требуется физминутка!

Физкультминутки не просто элемент двигательной активности для переключения внимания на другой вид деятельности, но возможный фактор здоровьесбережения детей дошкольного возраста.

Значениие физкультминуток для дошкольников

Любая непосредственная образовательная деятельность, не связанная с движением, является тяжелой нагрузкой на организм дошкольников, так как для них характерна неустойчивость нервных процессов. Они быстро утомляются, снижается устойчивость внимания, у детей теряется интерес к деятельности, что, конечно, отрицательно влияет на ее эффективность.

Физкультурная минутка поможет ребенку отдохнуть от статического напряжения, умственной деятельности, переключится с учебной задачи на движение.

Физкультурные минутки – необходимая составляющая любой непосредственной образовательной деятельности в ДОУ, независимо от возраста детей.

Проговаривание стихов одновременно с движениями делает речь детей более ритмичной, громкой, четкой, эмоциональной, а также хорошо развивает слуховое восприятие.

Очевидно, что взрослые должны предупредить возникновение утомления у малышей, своевременно обнаружить признаки его появления и как можно быстрее, эффективнее снять их, так как утомление, накапливаясь, может перерасти в переутомление и стать причиной возникновения различных нервных расстройств.

Каждый воспитатель должен знать, что признаки утомления у детей 3-4 лет появляются через 7-9 минут непосредственной образовательной деятельности, у детей 5-6 лет - через 10-12 минут, в 7-8 лет - через 12-15 минут!

Утомление может проявляться по-разному: зевотой, рассеянным вниманием, отвлекаемостью, раздражительностью, появлением непроизвольных движений, нарушением осанки и координации движений.

Одним из самых эффективных способов предупреждения утомления, улучшения общего состояния детей, смены их деятельности считаются кратковременные физические упражнения, так называемые физминутки.

Они снимают напряжение мышц, вызванное неподвижным состоянием, переключают внимание с одной деятельности на другую, успокаивают нервную систему и восстанавливают работоспособность детей.

Физкультминутки в ДОУ, как правило, проводятся примерно в середине непосредственной образовательной деятельности в течение 1-2 минуты в виде игровых действий. Совсем необязательно провести лишь одну физминутку, больший эффект будет от сочетания физминуток различного вида. Но нельзя увлекаться и не превышать временной лимит! Детям нравятся несложные упражнения, сопровождающиеся стихами и, по возможности, связанные с темой и содержанием деятельности.

Главное, чтобы движения были просты, доступны и интересны каждому ребенку, они должны быть достаточно интенсивны, влиять на многие группы мышц, но не быть чрезмерными.

Веселые физминутки можно использовать в работе с дошкольниками с самого раннего возраста.

Они положительно влияют на деятельность мозга, активизируют сердечно-сосудистую и дыхательную системы, улучшают кровоснабжение внутренних органов и работоспособность нервной системы.

Физкультминутка - это один из обязательных, продуманных элементов в непосредственной образовательной деятельности.

Она необходима и важна, это - «минутка» активного и здорового отдыха. Цель проведения физкультминуток – способствовать оздоровлению детей.

Мы предлагаем вам подборку физминуток на башкирском языке для детей дошкольного (5-7 лет) и младшего школьного возраста. Материалы направлены на снятие умственного и физического напряжения, координации движений, обогащения словарного запаса. Пособие рекомендовано воспитателям и  родителям.

Ял минуты.

Дәрес башында әйтелә торған күнегеүҙәр

Шиғриәт минуты.

-Хәйерле көн, ағастар!

-Хәйерле көн, ҡоштар!

 -Хәйерле көн, тәбиғәт!

-Хәйерле көн , дуҫтар!

********************

Һаумы, балалар!

Хәйерле көндәр, һеҙгә!

Аҡыл һәм тел асҡыстары

Теләймен һәммәгезгә.

*******************

Һаумы. ҡояш!

Һаумы ,яҡты көн!

Һаумыһығыҙ ,ҡунаҡтар!

Мин сәләмәт ,мин матур!

Салауат кеүек батыр!

*******************

Ҡыңғырау шылтыраны,

Беҙ ултырҙыҡ дәрескә.

Китап, дәфтәрҙәр әҙер,

Тотонайыҡ беҙ эшкә.

*******************

Ҡыңғырау шылтыраны,
Дәрес башлана хәҙер.
Беҙ  инде матур итеп,
Яуап   бирергә  әҙер.

*******************

-Һаумыһығыҙ,күҙҙәр

һеҙ уяндығыҙмы?

-Һаумыһығыҙ  биттәр

һеҙ уяндығыҙмы?        

-Һаумыһығыҙ ҡолаҡтар

һеҙ уяндығыҙмы ?

-Һаумыһығыҙ ҡулдар

һеҙ уяндығыҙмы?        

-Һаумыһығыҙ, аяҡтар

һеҙ уяндығыҙмы?

-Хәйерле иртә ҡояш ,

мин уяндым.

*****

Бер – ҡулдарҙы алға һуҙабыҙ,
Ике – уларҙы беҙ күтәрәбеҙ,
Өс – яҡ-яҡҡа беҙ һуҙабыҙ,
Дүрт – ҡулдарҙы төшөрәбеҙ,
Бер, ике, өс – беҙҙә дуҫлыҡ, беҙҙә көс.

           *********

Бер, ике, беҙ баҫтыҡ,
Сәп-сәп итеп ҡул саптыҡ.
Аяҡтарҙы бер урында
Тып-тып-тып итеп баҫтыҡ.
Ултырҙыҡ, ҡабат баҫтыҡ,
Ултырҙыҡ, ҡабат баҫтыҡ,
Инде бер аҙ хәл алдыҡ,
Тыныс ҡына ултырҙыҡ.

         ************.

Бер уңға, бер һулға,

Әйләнәбеҙ урында.

Бер алға, бер артға,

Атлап торайык урында.

Ултырайыҡ сүгәләп,

Ял итәйек бергәләп.

Бераҙ ғына ял итәйек,

Аннан беҙ эшләп китәйек.

 ******

Балалар,балалар,

Урам буйлап баралар.

Ултырып та алалар

Йүгереп тә алалар

Һаман алға баралар

  ****

Беҙ атлап та барабыҙ,

Йүгереп тә алабыҙ.

Арып китһәк ултырып,

Аяҡтарҙы  яҙабыҙ.

*****

Балалар,балалар

Урам буйлап балалар ,

Һикереп тә алалар,

Йүгереп тә  алалар,

Сүкәйеп тә алалар,

Һаман алға балалар.

****

Сәп-сәп сәпәкәй – ладушки-ладушки

Минең ҡустым бәләкәй - мой братец маленький

Ҡулын күтәргән була - ручки поднимает

Сәпәкәй иткән була - хлопает в ладошки

*******

Сәп –сәп -сәпәкәй

Сәп-сәп, сәпәкәй,

 Ҡуларыбыҙ  бәләкәй,

Ә хәзер тизрәк-тизрәк

 Сәпәк әй итәйек куңеллерәк.

*******

Үсәм

Мин әле бик кескенә,

Миңа бары өс кенә.

үҫә-үҫә ҙур булам,

Бик матур малай (кыз)

булам.

********

Беҙ, беҙ, беҙ, беҙ,

Беҙ, беҙ, беҙ генә.

Бармағыбыҙ төҙ генә,

Ҡул- ҡанатын ҡағабыҙ,

Сәпәкәйләп алабыҙ,

Билде артҡа бөгәбеҙ,

Шунан инде сүгәбеҙ,

Тағы ҡанат ҡағабыҙ,

Тәрән һулыш алабыҙ.

Ултырабыҙ шым ғына

Һәм тыңлайбыҙ тын ғына.

*******

Бер ,ике-уңға борол,

өс,дүрт-һул яҡҡа,

биш ,алты –ҡударыңды

тейҙереп ал аяҡҡа.

******

Мин атлайым,һин атлайһың.

Аяҡтар тыпырлайҙар:

Тап та топ ,тап то топ.

Мин  йырлайым,

һин йырлайһың,

ә ҡулдарға күңелле:

Сәп тә сәп,сәп тә сәп.

****

Балалар ,балалар

Урман буйлап баралар.

Тәбиғәтте ҡарайҙар,

Ҡояштың йылыһына

ҡулдарың йылыталар.

Күбәләк күҙәтәләр,

Уның кеүек осалар,

Бер,ике ,өсәү,дүртәү,бишәү.

Гөлләмәләр эшләйҙәр.

Өйгә ҡайтып китәләр.

*****

Бер уңға ,бер һулға

Әйләнәбеҙ урында.

Бер алға ,бер артҡа ,

Атлап торайыҡ урында.

Ултырайыҡ сүгәләп ,

Ял итәйек бергәләп.

Бераҙ ғына ял итәйек,

Аннан беҙ эшләп китәйек.

****

Бер –баҫайыҡ,

Ике тигәс,эйеләйек.

Өс тигәндә сүкәйҙек,

Биш тигәс тә баҫайыҡ.

Алты тигәс тә ,бер –бер артлы

Аяҡтарҙа  һикерәйек.

Ә етелә ултырайыҡ.

******

Ҡулдарҙы  күтәрҙек ,

Аҫҡа төшөрҙөк.

Ҡулдарҙы  йәйҙек,

«Ҡайсы эщләнек».

Ҡулдар талдылар,

Аҫҡа төштөләр,

Урында һикерҙек,

Яҡшы тын алдыҡ,

Урындарға ултырҙыҡ.

******

Бер –ҡулдарҙы алға һуҙабыҙ,

Ике –уларҙы беҙ күтәрәбеҙ,

Өс –яҡ-яҡҡа беҙ һуҙабыҙ,

Дүрт –ҡулдарҙы төшөрәбеҙ.

Бер,ике,өс-беҙҙә дуҫлыҡ ,беҙҙә көс.

******

Беҙ әле бераҙ арыныҡ,

Ял итәргә уйланыҡ.

Башты иябеҙ алға,

Ә аннары  -артҡа.

Уңға ,һулға борабыҙ,

Аннан ҡарап торабыҙ.

Иң өстәрен  һикертәбеҙ,

ҡулдарҙы биетәбеҙ.

Бер алға ,бер артҡа һуҙып,

күңелле ял итәбеҙ.

******

Бергәләшеп басабыҙ,

Сәяхәткә барабыҙ.

Беҙ атлап та барабыҙ, (балалар атлап бара)

Йүгереп тә барабыҙ (балалар йүгерәләр)

Арып китһәк, беҙ туҡтап, (туҡтайҙар, бер урында тыпырҙайҙар)

Аяҡтарҙы яҙабыҙ.

Бергәләшеп басабыҙ,

Сәяхәттән ҡайтабыҙ.

Беҙ атлап та барабыҙ, (балалар атлап бара)

Йүгереп тә барабыҙ (балалар йүгерәләр)

Арып китһәк, беҙ туҡтап, (туҡтайар, бер урында тыпырҙайҙар)

Аяҡтарҙы язабыҙ

*******

“Беҙ инде зурҙар”

Беҙ инде  хәҙер зурҙар

Күп эшли беҙҙеңҡулдар,

Беҙ  иҙәндә юабыҙ,

Беҙ керҙәр ҙә уабыҙ,

Гөлдәргә һыу һибәбеҙ,

Бына шундай уңған беҙ,

Бына шундай булған беҙ.

******

«Уңған балалар “

Беҙҙең нәнәй аяҡтар

Шәп  итеп йүгерәләр

Ҡулдар ҙа ҡалышмайҙар

Сәп –сәп итеп бииҙәр.

Шушы нәни балалар

Уйынсыҡтар йыялар

Уйынсыҡтарҙы йыяларҙа

Урындарға ҡуялар.

Апай әйткәс ,балалар

Бер ҡая  ла бармайҙар.

Тыныс ҡына ултырып

Әкиәттәр тыңлайҙар.

******

«Ҡарағыҙ»

Бына минең уң ҡулым,

Бына минең һул ҡулым.

Бына идән.бына түшәм,

Бына ошолай ҙур үҫәм.

********

Бына һиңә уң ҡулым,

Бына һиңә һул ҡулым.

Уң ҡулым,һул ҡулым

Бына һиңә ҡуш ҡулым.

******

Уң ҡул яғыңда-уң яҡ,

 Һул ҡул яғыңда-һул яҡ.

 Уң яҡ, һул яҡ, уң яҡ, һул яҡ,

 Иҫтә ҡалһын нығыраҡ.

****

Бергәләшеп беҙ баҫайыҡ

 Бик ҙур түңәрәк яһайыҡ.

 Ҡояштың йылы нурындан

 Йөрәктәргә көс алайыҡ.

 Татыулашайыҡ, дуҫлашайыҡ,

 Шөгөләбеҙҙе башлайыҡ.

******

Бергәләп басайыҡ әле

 Түңәрәк яһайыҡ  әле

 Бына ниндәй түңәрәк!

 Бик кескенә түңәрәк.

 Ҡулды ҡулға тотоноп

 Артҡа таба барабыҙ

 Бына  ниндәй түңәрәк!

 Бигерәк ҙур түңәрәк!

 Түңәрәктә йөрөибеҙ

 Тыпыр-тыпыр бейейбеҙ.

********

Беҙ яҙҙыҡ, беҙ яҙҙыҡ,
Беҙҙең бармаҡтар талҙы.
Беҙ хәҙер ял итәбеҙ,
Тағын яҙып китәбеҙ

*****

Матур һүҙҙәр уйланыҡ

 Ял итәргә туҡтаныҡ.

 Елкәләрҙе  турайтайыҡ,

 Тирән итеп һыуланыҡ,

 Башты яҡ-яҡҡа борҙоҡ,

 Ултырҙыҡ  һәм торҙоҡ,

 Бер урында йөгөрҙөк,

 Аннары һуң һикерҙек.

 ҺузылдыҠ –кеиерелдек.

 Юғарыга үрелдек.

 Һуңыннан тынысланып

 Шөғөлдө дауам итәйек.

*****

Без әле бераз арыныҡ,

 Ял итәргә уйланыҡ:

 Башты иябез алға,

 Ә аннары-артҡа.

 Уңға-һулға борабыҙ,

 Аннан ҡарап торабыҙ.

 Иң өстөн һикертәбез,

 Кулдарҙы бейетәбеҙ.

 Бер алға, бер артҡа һузып

 Күңелле ял итәбезҙ

*******

Нәниҙәр

Әй, нәниләр, нәниләр,

Арыныҡ беҙ, дип әйтмәйҙәр.,

Аяҡтарын күтәреп,

Матур итеп атлыйҙар.

Хәҙер барабыҙ артҡа,

Йығылмайса, һин атла.

Бер, ике, бер, ике!

Йығылмайса, һин атла.

Беҙ ошолай ял итәбеҙ

Без әле бераҙ арыныҡ,

Ял итәргә  уйланыҡ.

Башты эйәбеҙ  алға,

Ә аннары – артҡа.

Уңға, һулға борабыҙ,

Аннан ҡарап торабыҙ.

Иң өстәрен һикертәбеҙ,

Ҡулдарҙы бейетәбез.

Бер алға, бер артҡа һуҙып,

Күңелле ял итәбез.

****

Бергәләшеп,йыйылышып
Беҙ барабыҙ урманға.
Хәйерле юл теләп беҙгә
Күктә ҡояш йылмая.
Ҡанаттарын ҡаға-ҡаға
Күбәләктәр осалар
Ал, ҡыҙыл, һары, зәңгәр -
Ниндәй матурҙар улар.
Аҡ ҡайындың төптәреннән
Беҙ бәшмәктәр эҙләнек.
Ағас башында уйнаған
Тейендәрҙе күҙләнек.
Матур сәсәктәр ҡосоп,
Бәшмәкле кәрзин тотоп,
Беҙ ҡайтабыҙ урмандан.
Бераҙ ғына арылған.
Беҙ инде хәҙер зурҙар,
Күп эшли беҙҙең ҡулдар,
Беҙ иҙән дә юабыҙ,
Без керҙәр ҙә уабыҙ,
Гөлдәргә һыу һибәбеҙ
Бына  ошондай уңган беҙ,

Бына  ошондай  булган беҙ.

******

Беҙ бөгөн әүәлибеҙ
Ҡулдарыбыҙ бик арыны.
Бераҙ ғына ял итәбеҙ:
Аннары тамамлайбыҙ.
Бармаҡтарҙы йәйәбеҙ,
Аннанары йыябыҙ,
Тағын бер ҡат йәйәбеҙ ҙә
Ҡулды ипләп ҡуябыҙ.

Сәгать.

Сәгать йөрөй “келт-келт”,

 Ул уяна иртүк: тук-тук.

 Ялҡауҙарҙы яратмай: юҡ-юҡ.

****

Ҡәләм алдым яҙам-яҙам,

Дәфтәр битен һыҙам-һыҙам,

Тура юлдар һуҙам-һуҙам,

Шаҡмаҡтарға тулам-тулам.

****

Ел

Ел иҫә, иҫә-иҫә,

 Ағастарҙы һелкетә.

Ел тына-тына, тына,

 Ә агастар үҫә лә үҫә,

 үҫә лә, үҫә.   

****

Ҡояш

Балалар сүгәләп ултыргандар

Ҡояш күтәрелә.Кинәт ел сыҡты:

 Йәшен  йәшнәне,

 Яңғыр яуа башланы.

 Яңғыр туҡтаны.

 Яңадан ҡояш сыҡты.

****

Ел иҫә беҙҙең биткә,

Ағастарҙы һелкетә,

Ел бөтә,бөтә,бөтә,

Ағастар бейек үҫә.

****

Яңғыр

Ел сыҡты,яңғыр яуа.

Ҡояш сыҡты,

Көн етте.

Тороғоҙ,

ниндәй матур көн тыуҙы.

*****

 Гөлсәсәктәр күренде
Һәм ҡояшҡа үрелде.
Уларға йылы кәрәк,
Ҡояш аҫтында рәхәт.
Ел иҫте...
Сәсәктәрҙе һелкетте…
Уңға бөгөлдөләр,

Ергә эйелделәр.
Һулға бөгөлдөләр,
Ергә эйелделәр.
Бар һин, ел, бындан кит,
Сәсәктәргә тимәй үт,
Улар ҙур булып үҫһен,
Беҙгә шатлыҡ китерһен.
Матур һүҙҙәр уйланыҡ
Ял итәргә туҡтаныҡ.
Елкәләрҙе турайттыҡ,
Тирән итеп һуланыҡ.
Башты яҡ-яҡҡа борҙоҡ,
Сүгәләнек һәм торҙоҡ.
Һуҙылдыҡ, киерелҙек.
Юғарыға үрелҙек.
Һуңыннан тынысланып
Шөғөлҙе дауам иттек.
****

  Мин йөрөйөм болонда
Сәсәктәр күп бында.
Сәсәктәр аыям,тәҡыя үрәм.
Ҡыңғырау сәсәк,
Бер йылмайып көл әле,
Ҡосағыма кер әле.
*****

Туп.

Туп-туп, матур туп

һикер-һикер матур туп,

Бер, ике, өс, дүрт, биш

һикер, һикер матур туп.

Балаларҙы туп менән таныштырыу.

*****

Йыуам-йыуам, 
Йыуам-йыуам 
Йыуам битте, ҡулымды , 
Башта йыуам уң ҡулымды, 
Шунан йыуам һулымды. 
Битте йыуғас, 
Ҡулды йыуғас, 
Таҙартам тештәремде, 
Йыуыныуҙан башлайым мин 
Һәр иртә эштәремде. 
(Г.Ситдиҡова)                      

Транспорт төрҙәре.

Бер ике,өс,дүрт,биш-

Транспорт төрҙәрен һанайыҡ(бер урында атлайбыҙ)

Юлда пассажирҙарҙы  йөрөтә

машина ,автобус,поезд(руль борған хәрәкәт яһыйҙар)

самолет күктә оса(ҡулдарҙы ҡанат кеүек ҡағалар)

Кораб диңгеҙҙе ҡоса(ҡулдар менән йөҙгән хәрәкәттәр яһау).

*****

Автобусҡа ултырҙыҡ
Сәяхәткә йыйындыҡ.
Бип-бип-бип, бип-бип-бип
Сәяхәткә йыйындыҡ.
Барабыҙ урман аша,
Беҙгә ҡояш йылмая.
Бип-бип-бип, бип-бип-бип
Беҙгә ҡояш йылмая.

****

Логоритмика «Без – шоферлар»

Машинада барабыҙ (руль әйләндергән хәрәкәттәр яһайбыҙ)

Педальгә беҙ баҫабыҙ (аяҡтарҙы һуҙабыҙ)

Газҙы күсерәбеҙ (рычагты күсергән хәрәкәт яһайбыҙ)

Йыраҡҡа ҡарыйбыҙ (ҡулды маңғайғаҡуйып йыраҡҡа ҡарайбыҙ)

«Дворниктар» тәҙрә юа (кулдарҙы терсәктән бөгөп уңға, һулға төшөрәбеҙ)

Уңға, һулға. Тап-таҙа!

Ел сәстәрҙе туҙғыта (баш өҫтөндә бармаҡтарҙы һелкетәбеҙ)

Беҙ – бына дигән шоферҙар! (кулдарҙың баш бармаҡтарын өҫкә күтәреп күрһәтәбеҙ).

                                 Логоритмика “Беҙҙең шофер”

Машинада барабыҙ (руль әйләндерәләр)

Тормозға ла баҫабыҙ (аяҡты һуҙалар)

Йыраҡты күҙәтәбеҙ (ҡулды маңғайға ҡуйып ҡарайҙар)

Ел сәстәрҙе туҙғыта (баш өҫтөндә бармаҡтарҙы һелкетеү)

Беҙҙең шофер булдыра! (баш бармаҡты өҫкә ҡаратып күрһәтәбеҙ)

Вж-вж-вж!

   Физкультминут  “Шофер”

Беҙ бит әле кескенә (ултыралар)

Тиҙрәк үсәсе килә (ҡулдарҙы күтәрәләр)

Үҫеп еткәс атай кеүек (беләктәрҙе күрһәтеп)

Шофер булаһы килә (руль тотҡан кеүек ҡулдарҙы боралар

Хәрәкәтле уйын “Теплоход”

Йәшел причалдан ҡуҙғалып киттек (бер аҙым алға, ҡулдар янда)

Артҡа таба һигендек (бер аҙым артҡа)

Яңанан алҡа киттек (бер аҙым алға, ҡулдарҙы алға һуҙып теплоход тауышы аҫтында атлап түңәрәк буйынса йөрөйбеҙ).

“Самолеттар”

Уйын барышы: урындыҡтарҙа ҡәгазь самолеттар. Тәрбиясе һәр балаға берәр самолет алырға ҡуша һәм болай дип әйтә:

 Моторҙы ҡабыҙабыҙ: д-д-д-д-д! Осоп киттек! (Балалар самолет тауышы аҫтында самолет тотҡан ҡулдарын юғары күтәреп түңәрәк буйынса йөрөйҙәр)

Тауҙар өҫтөннән осабыз: л-л-л-л-л!

Ергә төшәбеҙ. (сүгәләп ултыралар)

 ******

Тротуарҙан атлайбызҙ(бер урында атлап тороу)

Ҡағыйҙәне һаҡлыйбыҙ (бармаҡ менән яныйбыҙ):

Урам аша сыҡҡанда (аяҡтарҙы юғары күтәреп)

Һулға, уңға ҡарайбыҙ.

  Пальчиковая  гимнастика.

-Атай бармаҡ, атай бармаҡ  һин ҡайҙа?

-Мин бында, мин бында хәлдәрең нисек?

-Әсәй бармаҡ ,әсәй бармаҡ һин ҡайҙа?

-Мин бында. мин бында хәлдәрең нисек?

-Ағай бармаҡ, ағай бармаҡ  һин ҡайҙа ?

-Мин бында, мин бында хәлдәрең нисек?

-Апай бармаҡ, апай бармаҡ һин ҡайҙа ?

-Мин бында, мин бында хәлдәрең нисек?

-Бәпес бармаҡ, бәпес бармаҡ  һин ҡайҙа?

-Мин бында,  мин бында хәлдәрең нисек?

*******

*******

Был бармаҡ –олотай бармаҡ.    

Был бармаҡ-өләсәй бармаҡ.      

Был бармаҡ- бармаҡ атай.            

Был бармаҡ –әсәй бармаҡ.            

Был бармаҡ –мин үҙем.                

Ҡарағыҙ мина.

*****

 Бына минең  бармаҡтарым,

Шаян улар,шуҡ улар.

Бармаҡтар гел уйнайҙар,

Уйнай-уйнай туймайҙар.

Бына минең бармаҡтар

Баш бармаҡ имән  бармаҡ

Урта ,ағаһыҙ һәп сәптей

Бик дуҫ улар ,гел бергә.

***

Беҙ, беҙ, беҙ, беҙ,

Беҙ, беҙ, беҙ генә.

Бармағыбыҙ төҙ генә,

Ҡул- ҡанатын ҡағабыҙ,

Сәпәкәйләп алабыҙ,

Билде артҡа бөгәбеҙ,

Шунан инде сүгәбеҙ,

Тағы ҡанат ҡағабыҙ,

Тәрән һулыш алабыҙ.

Ултырабыҙ шым ғына

Һәм тыңлайбыҙ тын ғына.

Ҡоштар тураһында ял минуттары.

Ҡоштар булып осабыз,

уннан ергә ҡунабыҙ.

Бераз ял итәбез ҙә,

Тағын осоп китәбеҙ.

****

Ҡаҙҙар осто,ҡаҙҙар осто,

Остолар ҙа,төштөләр.

Ултырҙылар ,ял иттеләр,

Тағы осоп киттеләр.

Остолар ,остолар,

Парта артына боҫтолар.

****

 Ҡаҙҙар кеүек йөҙәйек,

Ҡоштар кеүек осайыҡ,

Ҡуян кеүек һикерәйек,

Айыу кеүек  атлайыҡ,

Аттар кеүек  еләйек,

Бесәй кеүек һузылайыҡ,

һәм урынға ултырайыҡ.

****

“Ҡоштарҙы ашатыу”

Бына ҡоштар осоп килде ,

һөйөндөләр улар унда ем күпкә.

Әй, суҡыйҙар улар ем емлектән

Һөйөнөшеп тыпырҙайҙар улар ем күпкә (тыпырҙайҙар).

****

Хәрәкәтле уйын«Осто-осто» уйыны уйнала. (Балалар ҡоштар исеме әйтелгәндә ҡулдарын һелкергә теиештәр)

Хәрәкәтле уйын “Ояһыҙ ҡош”

Осоп барыусы ҡоштар (осалар)

Туҡталдылар аланда (ултыралар).

Ултырып ял иттеләр,

Кире осоп киттеләр (тағын осалар).

(Уйн 2-3 тапҡыр ҡабатлана.)

*****

Кейек ҡаҙҙар осалар,

Зәңгәр күлгә төшәләр,

Рәхәтләнеп йөҙәләр,

Сирәм буйлап йөрөйҙәр.

Уннан улар торалар,

Ҡанаттарын ҡағалар,

Елпенеп талпналар,

Бик йыракка осалар.

Уйын: “Күп итеп әйт” (туп менән).

Сыйырсыҡ – сыйырсыҡтар.

Ҡара ҡарға – ҡара ҡарғалар.

Һандуғас – һандуғастар.

Песнәк – песнәктәр.

Күгәрсен – күгәрсендәр.

Сыпсыҡ – сыпсыҡтар.

Ҡыҙылтүш – ҡызылтүштәр.

Һайысҡан – һайыҫҡандар.

Йәнлектәр тураһында ял миннуттары.

  “Куян”

Тышта ямғыр яуа койоп

Ултыра ҡуян бойоғоп (сүгәләп ултыралар)

Бөтөн ере сыланған (тәндәрен һыйпыйҙар)

Ҡуян ямғырҙа ҡалған.

Әйҙәгеҙ, ҡуяндар, йылынабыҙ (һикергәлиҙәр)

 ****

 Ҡуян килгән урмандан,

 Йыраҡ тип тормаған.

 Уйнай балалар менән,

 Ҡолактарын һелкетә,

 Һикергәләп тә китә,

 Сикерәләр балалар,

 Уннары ҡул сабалар.

*****

Аҡ ҡуянҡай ултыра

Ҡолаҡтарын һелкетә.

 Бына шулай, бына шулай

Ҡолаҡтарын һелкетә.

 Ҡуян, туңа башлағас,

Тәпәйҙәрен йылыта.

Бына шулай, бына шулай

Тәпәйҙәрен йылыта.

 Ҡуян тағы ла туңа,

Һикергәләп тә ҡуя.

 Бына шулай, бына шулай

Һикергәләп тә ҡуя.

 Кем ҡуянды ҡурҡытты?

Ҡуян һикереп ҡасты

Бына шулай, бына шулай

Ҡуян һикереп ҡасты.

Ҡуян күҙен асыуы

 Төпкә менеп басуы

 1-2-3 ултыра

 1-2-3 ул тора

Алан тулы төп тә төп,

Һикерәләр дөп тә дөп

 Кинәт ситкә тартыла

 Һәм урынына ултыра.

*****

Аҡ ҡуяндар ултыралар,

Ҡолаҡтарын һелкетеп.

Бына шулай,бына шулай,

Ҡолаҡтарын һелкетеп.

Ҡуяндар өшөй башланы

Бына шулай,бына шулай,

 Һикереп алырға кәрәк,

Бына шулай,бына шулай,

Йүгереп алырға кәрәк.

****

Бер уңға, бер һулға,

Әйләнәбеҙ урында.

Бер алға, бер артға,

Атлап торайык урында.

Ултырайыҡ сүгәләп,

Ял итәйек бергәләп.

Бераҙ ғына ял итәйек,

Аннан беҙ эшләп китәйек.

*****

Карусель”.

Әллә-лә, әллә-лә,

Каруселдәр әйләнә,

Матур ҡурсаҡ әйләнә.

Ҙур-ҙур айыу әйләнә.

Кескенә ҡуян әйләнә.

Әллә-лә, әллә-лә,

Карусельдәр әйләнә,

Матур ҡурсаҡ әйләнә.

Ҙур-ҙур айыу әйләнә.

Кескенә ҡуян әйләнә.

Әллә-лә, әллә-лә,

Карусельдәр әйләнә.

Матур ҡыҙҙар әйләнә,

Ҙур малайҙар әйләнә

“Кәҙә”.

Балаларҙы кыуып килә,

Зур мөгезлө бер кәҙә.

һөт эсмәгән балаларҙы

Мөгезө менән ул һөзә.

Балаларны йорт хайвандары (кәҙә) менән таныштыруны дауам итеү.

***

«Тысҡан».

Тысҡан дусҡай, тор инде,

Йокоң туйғандыр инде,

Әйҙә уйнайыҡ бергәләп,

Безҙе ҡыуып тот инде.

Балаларҙың күңелен күтәреү, уйындың һүҙҙәрен иҫтә ҡалдырырға тырышыу.

Уйынсык тысҡан.

***

«Бесәй», Р.Миңнуллин.

бесәй, бесәй, бесәкәйем

һоро һинең төҫкәйең,

Йомшаҡ һинең йондарың,

йылы һинең тундарың.

Балаларны йорт хайвандары (бесәй) менән таныштырыуҙы дәүәм итеү.

бесәй рәсеме.

****

Ҡояш. Болот.

ҡояш сыҡ, сыҡ (балалар бииҙәр),

Болот! Каҙыгыз тиҙрәк (балалар касалар).

(Балаларҙың күңелен күтәреү, уйынға ҡарата ҡыҙыҡһыну уятыу, һүз байлығын арттырыу өҫтөнә эш.

ҡояш, болот рәсемдәре, бию көйө, магнитофон.)

***

«Баҡалар» уйыны

Һыу буйында баҡалар

Күккә ҡарап яталар,

Серәкәй тотып ашыйҙар,

һикерешә башлыйҙар

(Мауыҡтырғыс уйын уйнарга өйрәтеү;

һүз байлығын арттыру өстөндә эш.

Баҡа битлеге)

***

“Төлкө”

Төлкө килгән урмандан,

Ерак тип тормаған,

Бына  ошолай, бына ошолай,

Төлкө килгән урмандан.

(Балаларда уенга кызыксыну уяту;

Төлкөнө танырға, исемен дөрөҫ әйтергә өйрәтеү.

Уйынсыҡ төлкө)

***

“Терпе»

Терпе килгән урмандан,

Йыраҡ  тип тормаған,

Бына ошолай, бына ошолай,

терпе килгән урмандан.

(Балаларҙа уйынға ҡызыкһыныу уятыу;

терпене танырға, исемен дөрөҫ әйтергә өйрәтеү.

Уйынсыҡ  терпе).

***

«Баҡалар» уйыны

Һыу буйында баҡалар

Күккә ҡарап яталар,

Серәкәй тотып ашыйҙар,

һикерешә башлыйҙар.

****

Күрһәт әле , үҫкәнем,

Сәскә нисек үҫкәнен?

Бына шулай, бына шулай,

Бына шулай үҫәләр.

Күрһәт әле, үҫкәнем,

Ҡоштар нисек осҡанын?

Бына шулай, бына шулай,

Бына шулай осалар.

Күрһәт әле, үҫкәнем,

Ҡаҙҙар нисек ыҫылдай?

Бына шулай, бына шулай,

Бына шулай ыҫылдай (ҫ-ҫ-ҫ-ҫ).

***

Һазлыҡтағы баҡалар

 Бик иртә уяндылар.

 Бата-ҡалҡа, бата-ҡалҡа

 Биттәрен дә юнылар.

 Уннан ары зарядкаға

 Тезелешеп баҫтылар:

 Уңға-һулға, уңға-һулға

 Алға-артҡа, алға-артҡа

 Ултырҙылар, торҙолар.

 һузылып кейерелҙеләр,

 Дәрескә тотондолар.

*****

“Ҡышҡы урманда”

(Экранда слайдтар күрһәтелеп бара, балалар һүҙҙәрен атап хәрәкәттәнәләр)

Ҡышҡы урманға килҙек (йөрөү хәрәкәттәре),

Матур урындар күрҙек (ҡулдарны яҡ-яҡҡа йәйәү).

Аҡ зифа ҡайын уңда

Йәм-йәшел шыршы һулда (күрһәтеү).

 ***

Ҡар бөртөктәре оса,

Әйләнеп ерҙе ҡоса (ҡулдарҙы өскә күтәреп, фонарик ясап әйләнү).

Әнә куян сикерә (ике аякта сикерү),

Ул бүредән элдерә (бер урында йөгерү).

Без дә аннан качабыз (чүгәләп, куллар белән башны каплау),

Тапмас безне ул явыз.

 ***

Аю бабай ял итә (күзләрне йомып, башны кулларга кую).

Карабүрекләр очалар (басып кулларны җилпү),

Бигрәк матурлар алар.

Урманда рәхәт булса да (йөрү хәрәкәтләре, кар шыгырдаган тавыш)

Өйгә кайта балалар.

***

Айыу килгән урмандан,
Йыраҡ тиеп тормаған.
Уйный балалар менән,
Тәпиҙәрен күтәрә,
Уннан кире төшөрә.
Урында беиеп ала,
Ә балалар ҡул саба.

Матур тубым

Минең тубым бигрәк етеҙ,

Матур итеп һикерә.

 Һикерәләр,әгәр тотоп өлгөрмәһәң,

Әллә ҡая йүгерә.

Ҡар бөртөгө

Ҡар бөртөге өйгә керҙе,

өй эсендә осоп йөрҙе,

Бына ошолай, бына  ошолай,

Бына  ошолай, бына  ошолай.

Ҡар бөртөгө бик аз осто,

Һуҙҙыҡ уға йылы усты,

Бына  ошолай, бына ошолай,

Бына ошолай, бына  ошолай.

Ҡышҡы урманда

Ҡышҡы урманға килдек,

Матур урындар күрҙек.

Тун кеигән ҡайын – уңда,

Йәм-йәшел шыршы – һулда.

Ҡар бөртөктәре оса,

әйләнеп ерҙе ҡоса.

әнә ҡуян һикерә,

Ул бүренән элдертә.

Ҡызылтүштәр осалар,

Бигрәк тә матур улар.

Урманда рәхәт булһа да,

өйгә ҡайттыҡ, балалар.

 ****

 Оҫта иртән үк эшкә кереште
Эш ҡоралары һағынған эште:
Һөйөндө ышҡы: ыш-ыш-ыш-ыш!
Шатланды бысҡы: тыр-рый, тыр-рый!
Осондо сүкес: шап-шап, шап-шап!
Талпынды балта: шалт-шалт, шалт-шалт!
***

 Айыу йөриөй урманда.
Тәмле бал эҙли унда.
Йөрөй торғас арый ул,
Ял итәргэ уйлый ул.

 Айыу дуҫҡай, тор инде.
Йоҡоң туйғандыр инде.
Әйҙә, уйнайыҡ бергәләп,
Беҙҙе ҡыуып тот инде.
***
Мияу, мияу, бесекәйем,
Бигрәк матур төҫкәйең!
Кил әле, кил яныма,
Һөт Һалам һауытыңа.
***
Әй, балалар, ҡарағыҙ!
Тышта  килде ҡыш.
- Әйе, әйе күрәбеҙ,
Ҡыш килгәнде беләбеҙ.
- Я, балалар, һөйләгеҙ
Нисек итеп килде ҡыш?
- Ҡарҙар яуа көн һайын,
Яланғас ҡалды ҡайын,
Исәләр һалҡын елдәр
Туңа бит борон, күҙҙәр.
Йоҡлап ята айыуҙар,
Өстәрендә ҡалын ҡар.
Ҡоштар оса емлектә,
Ем эҙләргә кис-иртә.
Балыҡтар да тындылар,
Боҙ аҫтына сумдылар.
Беҙ урамға сығабыҙ,
Тауҙан сана шыуабыҙ.
Чаж-чож, чаж-чож,
Чаж-чож, чаж- чож.

 - Әй, балалар, ҡарағыҙ!
Тышта инде килде яҙ.
- Әйе, әйе күрәбеҙ,
Яҙ килгәнде беләбеҙ.
- Йә, балалар, һөйләгеҙ
Нисек итеп килде яҙ?
- Шатланышып ҡоштар ҡайта,
Алмағас сәсәк ата.
Күктә ҡояш йылыта,
Бесәй йылыла ята.
Тып-тып тамсылар тама,
Урамда һыуҙар аға.
Көн дә яңғырҙар яуа,
Ағастар япраҡ яра.
Беҙ йөрөйбеҙ урамда
Дуҫтар менән булғанда.
Шатланабыҙ, бейейбеҙ
Борсолуны белмибеҙ.
****
Өй алдында себиҙәр
Сип-сип-сип дип йөрөйҙәр
Кескенә ҡанаттары,
Оҙондор муйындары,
Ерҙән сирәм суҡыйҙар
Һап-һары муйындары,
Яталар да торалар -
Бар белгән уйындары.
***
Тау башында ҡар, ҡар

Тау аҫтында ҡар, ҡар,

Шыршы аҫтында ла ҡар

Унда бер айыу ҙа бар,

Шауламағыҙ йоҡлаһын.

Тауышығыҙ сыҡмаһын.

***

Беҙ урманға барабыҙ, барабыҙ

(барыу хәрәкәте),

Йәнлектәрҙе күрәбеҙ, күрәбеҙ

(баш менән уң һәм һул яҡҡа хәрәкәт).

Ана тейен һикерә, һикерә (ҡулдар өҫкә),

Ағастарға үрелә (алға табан үрелеү).

***

Күрһәт әле үҫкәнем,

Нисек айыуҙар йөрөй?

Бына ошолай ,бына  ошолай

Айыуҙар йөрөй.

Күрһәт әле үҫкәнем

Нисек ҡуян һикерә?

Бына ошолай ,бына ошолай

Ҡуян  һикерә.

****

Күрһәт әле үҫкәнем,нисек бесән сабалар?

Бына ошолай ,бына ошолай  бесән сабалар.

 Күрһәт әле үҫкәнем,нисек бесән йыяҙар?

Бына ошолай ,бына ошолай  бесән йыйалар.

Күрһәт әле үҫкәнем,нисек кәбән ҡоялар?

бына ошолай ,бына ошолай кәбән ҡоялар.

****

Ашлыҡтар  үҫте.

Башаҡтар беште.

Ҡояш ҡыҙҙыра,тиргә төшөрә.

Халыҡ ашыға,китә баҫыуға

Урағын ура.

****

«Аш бешереү»

Ярҙам көтөп тормайбыҙ,

йәшелсәләр турайбыҙ.

Чиста итеп юабыҙ.

Беҙ кәбеҫтә турайбыҙ,

Бераҙ кишер ҡырабыҙ,

Бераҙ һуған турайбыҙ,

Тоҙлап ,майлап алабыҙ,

Яҡшылап болғатабыҙ,

Бигрәк  тәмле ашайбыҙ.

***

“Бар матур баҡса”.

Бар матур беҙҙең баҡса,

унда кишер үҫә.

Бына шундай кишер ҙур,

Бына шундай кескенә.

Кишер,кишер кил әле,

Бейеп ,бейеп кит әле.

Әллә,әллә

бейеп ,бейеп кит әле.

Бар матур беҙҙең баҡса,

Унда алма үҫә.

Бына шундай алма ҙур.

Бына шундай кескенә.

Алма ,алма кил әле

Бейеп ,бейеп кит әле.

Әллә,әллә

бейеп ,бейеп кит әле.

Шофер ,шофер кил әле,

Бейеп ,бейеп кил әле.

Әллә,әллә

бейеп ,бейеп кит әле.

 “Бәшмәктәр бейеүе”

Бәшмәктәр аланда,

тәмле бәшмәктәр үҫә.

Әйе шул,әйе шул

Тәмле бәшмәктәр үҫә.

Әйлән –бәйлән йөрөйбеҙ.

Күңел асып уйнайбыҙ.

Әйе шул,әйе шул

Күңел асып йөрөйбеҙ.

Япраҡ аҫтына ҡасып,

Ултыра улар босоп,

Әйе шул,әйе шул

ултыра улар босоп.