Сценарий
учебно-методическое пособие (младшая группа)

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           Иелер хунунге тураскааткан «Аваларны алгап йорээл» деп моорейнин сценарийи.

                                     Моорейнин чорудуу:

1.Кежээкинин мендизи-биле бугудеге экии! Эргим хундулуг авалар, башкылар  база аарыкчылар  болгаш шииткекчилер!

  Башкарыкчы: « Хунчугеш» уруглар садынга « Аваларны алгап ийорээл» деп моорейни иелер хунунун байырлалын таварыштыр чарлаттынган моорейни, иелер болгаш бичии чаштарнын  хей-адъын оору кодуруп, аваларнын онза чаражын, уран талантызын, ус шеверин, угаан медерелин сайзырангайын коргузери -биле « Аваларны алгап йорээл»» деп моорейни ажыттынган деп  чарладым.

Башкарыкчы: Авам сен дег эриг баарлыг

                         Авалар -даа ковей болгай,

                         Ынчалза-даа аа судун ээп оскен эн-не эргим

                        Авыралдыг кижим чуг-ле сен эргим авай!

2. Ынчангаш моорейни эгелээринин мурнунда уругларынарнын ыры, шулуктери -биле оортуксеп тур бис.

 Силерге ава бурузунге эн-не эки белек силернин уруунар, оглунар деп санап тур бис . Уткуп  хулээп ап корунер .

( уруглар хоглуг музыка аайы – биле кирип кээр)

Башкарыкчы:  Унген кирген чонунга -даа

                            Ургулчу-ле мактады бээр

                            Холу чемзиг хундулээчел

                             Хоглуг кежээ аваларга

                            Ырывысты ырлаажыылы!

                                             Номерлер:

                           1.Хор « Ава, ава, ава»

2. Шулук. « Авайым» Номчулгада. Салчак Тамерлан.

 Эргеледип чассыдар

Эргим ынак авайым

Эки диртип мактадып

Эрес болуп озер бис.

       Ажы толу бистерге

      Авыралдыг авайым

       Ачы дузан чандырап

        Эрес болуп озер мен.

3. Шулук « Авайым». Седен Дарина.

Авай, авай , авайым

Авыралдыг авайым

 Орай дуне кажан- даа

Отчугаш дег чырык сен.

4.  Ыры: « Солнышко лучистое»  Кууселдеде Хомушку Александра,Хомушку Чолдуг, Хомушку Дарина.

5. Танцызы.

6.Шулук. « Авай»

Авай, авай ынак авай

Авай, авай мээн авам

Ажы толун азырап каан

 Аажок чараш мээн авам

  Авм созу эргелелдиг

   Авам созу алдын- на

      Авам сээн байырлалвн

 Аажок хоглеп ойнаалам.

 Башкарыкчы:

     Аяс , чырык шак бо хунде

    Аас- кежик оорушкуден

   Хей- аьт кирип оорушкуден

    Аваларга баыр тудаал!

     Шулук . Иелерние хуну- биле! ( Хомушку Чолдуг)

                    Догеревис байыр тудуп

                  Черге чедир могейдивис

               Черттирдивис ынак авай

              Кадыкшылды, оорушкуну

            Катап, катап кузеп тур бис.

            Ажы толу бистер биле

           Ам-даа чус чыл чуртта авай.

( Авалар уругларнын номерлеринин соонда музыка аайы биле тургаш чыскаалдыр тургулап аар).

А-Ч Мен: 1.Аваларны адыш часкап уткуп аалынар.( Киржир аваларнын ат-сывын адап таныштырар)

1

2

3.

4.

5

6.

7.

Мен: Ынчангаш « Аваларны алгап йорээл»» деп моорейни эгелээрин чопшээреп корунер. Корукчулерге сонуургалды, шииткекчилерге шын шииткелди, киржикчилерге чедиишкиннерни кузедивис.!

1-ги моорей: Таныштырылга.

Мен: Шынап -ла ие кижи аалдын бурганы, буяны, ажы толдун эн чоок хайыралдыг кижизи болгай.Ава кижинин ажы толунге ынакшылы тончу чок океан ышкаш, овур хевири Ак дарийги, ногаан дарийги бурганнарга домей. Ынчангаш аваларнын таныштырылгазын эгелээр -дир бис.

( Аваны адыш часкап уткуп алыр). Бодун таныштырары. Шупту таныштырылга соолунде, чаа четтирдивис.

                                   Мен:

    Опей ырын орук айтыр сылдыс болду

   Озуп келгеш аялганны дыннап чор мен

   Кужур авай ырлап берген опей ырын

Хунчугеш дег эдим , ханым чылдып чору.

                                          2-ги моорей. Опей ыры.

2ги моорейивисти эгелээринер опей ыры,куклаларны тудуп алгаш.

3-ку. Моорей. Ус-шевер моорейи.

Турза узун, тутса шевер

Авыралдыг буян синген

 Уран шевер аваларны

Уткуп хулээп алыылынар.

( аваларнын хол биле кылган чуулдерин таныштырары  оон соонда жюри столунга салып каар)

 Чаа улаштыр 4дугаар моорейивис эгелээлингер.

                  4. моорей . Сагынгыр тывынгыры.

                                       Айтырыглар:

1.Хлеб- булочка кылыгларынга хамааржыр- орус улустун тоолунда маадыр ( колобок)

2.Койгунак- даа, адыг-даа, бору-даа анаа барып эмнедир ( айболит)

3.  Ол аннарга чуну салып турганыл? ( градусник)

4. Аскыр дагаа деп тоолда дилгини чуу ундур ойладыптарыл? ( аскыр дагаа)

5. Кастар куулар деп тоолда уруг биле оолдун ада- иези кайнаар чоруй барганыл? ( хоорай)

6. Тыва улустун тоолу уш чуул эртемниг оол деп тоолда  оскус оол бир дугаарында чуу деп эртемге ооренип алыр? ( сан)

7. Койгунактын бажыны ыяш , дилгинин бажыны … ( дош)

(Шупту идекпейжи шын харыыларынар дээш четтирдивис, уругларынар тоолдарын эки билир дыр силер. Бистин аваларывыс шын харыылааннар  эр- хейлер.)

                                        5- ки моорей. Спортчу моорей.

(Чаа ам дараазында спортчу моореивис эгелээр дыр бис,солутунуп белектенип ап турар аразында, улуг болуктун уругларнын ырлаарын дыннаптаалынар.)  

1

2.

 Башкарыкчы:    Куш дамыр сайзыралы  

                              Кадыкшылдын эртинези

                                 Шураар, манаар дээш-ле баар

                                 Шудургу-ла аваларны.

( скакалка биле шураар,2 минута тургузунда кым хойну шураар санаар)

                                                6. Туннел сос. 

Башкарыкчы. Бо кежээ аваларнын бугу талазы биле  чогаадыкчы, тывызык, талантызын кордувус. Ынчангаш канчаар -даа аргажок чарлаттынган моорейге киржип чедип келгенинерге черттиргенивис илередип тур бис хундулуг авалар. Ам -даа моорейлерге  идекпейлиг киржиринерни кузевишаан дараазында йорээлдерни бараалгаттывыс.

Эн-не чараш эн-не эргим            Иелерге тажы-толу

Эргим ынак аваларга                   Идегелдиг даянгыыш бооп

Эргеленип  чоргаарланып,        Хомудатпай чугле оортуп

Экини-ле йорээп тур бис.          Хулумзумзуруун шаннап чорзун

  Алдын хунун адаан орта                             Энелерге эн-не ондур

Ава кижи монге чурттап                                 Оорушкуну ынакшылды
ажы-толдун аразынга                                   Кадык шыырак чоруур болзун

Амыр шолээн чоруур болзун.                        Катап, катап кузээлинер!

Ынчангаш авыралдыг аваларга, энерелдин энелерге экини кузевишаан

«Аваларны алгап йорээл» деп моорейни доостувус.

( жюриле моорейнин туннелин туннеп уне бээр аразында хогжумнуг  байыр)

Ыры:

1.

2.

 Ава дугайында улегер домактарны чедир адаар.

1. Иелиг кы шевер……( адалыг оол томаанныг)

2.Ада созун ажырып болбас … ( ие созун ижип болбас)

3.Ада корбээнин оглу коор .. ( ие корбээнин кызы коор)

4.Кыс уруг иезин солуур.. ( оол уруг адазын солуур)

5.Кырган -даа болза иези эки… ( хырый -даа болза  боргу эки)

6.Ада тоогузу алдын… ( ие тоогузу монгун)

7.Оглунга адазы  болушпаска эки.. ( уруунгга иези болушпаска эки)

8. Эки аданын оглу сергек … ( эки иенин кызы шевер)

9. ак чем хоолулуг .. (  ава созу унелиг)

Оюн « Дириг амыттаннарны оттунер. ( Киржикчилер шилип алган  дириг амыттаны ап алгаш шимчээшкинин , уннерин оттунер)

               Жюриге сос. Шаналдарны тыпсыры.

_