Муса Джалиль праздник
материал (подготовительная группа)

       Сәхнә бизәлеше

  Тын зал.  Әкрен генә«Сагыну»көе яңгырый.Муса               Җәлил сүзләре, З. Хәбибуллин музыкасы). Салмак кына пәрдә ачыла.Иң уртада шагыйрь портреты,өстәлдә аның китаплары,альбомнар һәм ваза белән чәчәкләр куела. Ә бер кырыйда-татар өе күренеше:матур итеп җыелган карават, өстәлдә-самовар, чынаяк-тәлинкәләр. Сәке буенда бишек эленеп тора.

Алып баручы.  Муса җирдә аз яшәде,

                        Күпне күрде, күпне кичерде!

                          Йөрәк утын, сүнмәс ялкын итеп

                          Мәңге үлмәс җырга күчерде.

М. Җәлил дошманга каршы аяусыз көрәштә Туган илен, халкын яклап кан коя. Ләкин иленә, халкына тугрылыклы булып кала.Муса Җәлил, яраланып,       әсирлеккә төшә.Әмма ул иле, халкы турында шигырь-ләр язудан һәм ничек тә иреккә  чыгу, Туган иленә кайту турында хыялланудан туктамый. Әйдәгез, без аның «Тик булса иде ирек» дигән шигырен тыңлап үтик.      

     1 нче бала.

         Карлыгач булса идем,

         Канат кагынса идем,

         Җидегән йолдыз батканда

         Чулпан йолдыз калыкканда,

         Очып сиңа кайтыр идем

         Сызылып таңнар атканда.

    2 нче бала.

           Булсам җитез аргамак,

           Көмеш ялымны тарап                                                                              Таң җилләре искәндә,

           Үләнгә чык төшкәндә,

            Чулпан кызым, таң йолдызым,

            Чабып сиңа кайтыр идем,

            Гөлләр хуш ис сипкәндә.

 3 нче бала.

              Юк барсыннан да элек

              Тик булса иде ирек.

              Кылычым булса кынымда,

              Сине саклап, туган җирем,

              Мин ирләрчә үләр идем

              Данлы сугыш кырында.

     Алып баручы.  Кызганычка каршы, М. Җәлил туган иленә кайта алмый, ул һәлак була. Ә аның шигырьләре барысы да исән, без аларны яратып укыйбыз. Күп кенә шигырьләренә композитор-лар көй дә язганнар. Әйдәгез,»Карак песи» дигән җырны тыңлап үтик.(Җәүдәт Фәйзи көе.).

       5 кыз җыр башкара.

               Чоландагы ак майга

                Ияләшкән күселәр

                Мин чоланны сакларга

                Куштым ала песигә.

        (Киерелеп- сузылып, иренеп кенә «песи» чыга. Кызлар аңа карап җырлыйлар).

                 Мияу, мияу, пескәем!

                 Барчы, зинһар, чоланга,

                 Майны сакла күседән,

                 Оясыннан чыгарма!

(Кызларның берсе зур балчык чүлмәк чыгарып куя, җыр дәвам итә).

                   Песи күргәч, күселәр

                    Койрыкларын кыстылар  

                   Йөрмәделәр чабышып,

                   Ярыкларга постылар.

                   Мияу, мияу, пескәем!

                   Колак салдың сүземә

                   Каравылдан бушагач,

                    Сөт бирермен үзеңә.

 (Бу вакытта «песи» май чүлмәге янына аякла-рын бөкләп утыра.).

                     Иртә белән майга дип,

                     Керсәм, күзем акайды:

                     Явыз песи берүзе

                     Ялт иттергән ак майны!

  (Песи май ашау хәрәкәтләре ясый. Кыз ачула-нып җырлый).

                     Мияу мияу пескәем

                     Хыянәтче икәнсең

                     Саклый торган маеңны

                     Үзең ашап киткәңсең.

  Алып баручы. Ә хәзер татар кызлары биюен карыйк. (бию башкарыла.)

  Әкрен генә «Бишек» җыры көе яңгырый. Милли киемнән бер кыз чыга һәм бишек янына утыра, бишекне тирбәтә-тирбәтә җырлый:

                       Шаян кызым син минем,

                       Таң йолдызым син минем,

                       Йөрәгемдә кабызган

                       Шатлык җырым син минем…

                       Таңнан торып бакчада

                       Син уйнадың көнозын

                       Аргаңсыңдыр,кил, кызым,

                       Йокла инде, йолдызым!

    Алып баручы. Укучыпар, ә хәзер йокларга бик яратучы бер бала турында тыңлап китәрбез.

    Катнашалар: сәгать, малай.

    Укучылар:

                         Сәгать суга:»даң! Даң!..»

                         Хәбәр бирә таңнан.

    Сәгать:

                          Мәктәпкә барырга

                          Унбиш минут калган.

Балалар:

                          Сикереп торды Марат

                          Күрә эшләр харап.

                          Тагын соңга калган

                          Шул йокыга карап.

  Сәгать йөри «келт, кит»

  Сәгать:Тиз мәктәпкә кит!

  Балалар:Марат аңа дәшә  

  Марат» Тукта , мине көт,көт!»

  Укучылар: Сәгать җырлый «диң,диң!».

                        Сәгать

                  Мин бит туктый белмим

                  Моннан ары «зиң,зиң!»

                  Миңа карап йөр син!

  Алып баручы. Инде Муса Җәлил сүзләренә язылган «Чишмә» җырын да тыңлап үтик.-Соңыннан шагыйрь иҗат иткән «Күрсәт әле үскәнем» дигән уенны җырны уйнап алырбыз:

                 Курсәт әле, Камали,

                 Ничек утын яралар?

                     Менә шулай, шулай

                     Шулай утын яралар.

                     Син әйт әле Камали  

                     Кайдан утын алалар?

                       Урманнардан, урманнардан

                       Барып кисеп алалар…

    Алып баручы. Укучылар, Муса Җәлил безгә бердәмлек, дуслык турында «Себерке әкияте» дигән әсәр дә язып калдырган. Хәзер шул әсәр белән танышыйк. Нәрсә турында анда сөйләнә икән?

    Милли киемнән «бабай» чыгып утыра, итеккә олтан сала. Янында эш кораллары һәм бер себер-ке ята. Шаулашып, бер-берен төрткәләп,  өч малай керә.

    Бабай.  Балалар, ник ачуланышасыз? Болай ярамый. Яхшы гына уйнагыз!(Бабай эшен дәвам итә, ә балалар һаман да төрткәләшәләр).

   Бабай. Улларым, чиратлашып, шушы себеркене сындырырга тырышыгыз әле.(Малайлар сынды-рырга тырышалар, тик берни дә барып чыкмый).

   1нче малай. Бабай сындырып,  булмый бит.

   Бабай.(себеркене чишеп, таратып җибәрә).           Ягез әле, сындырып карагыз. (Малайлар һәрбер чыбыкны җиңел генә сындыралар).

   Бабай. Балалар, менә шушы себерке кебек һәрвакыт бердәм, дус булсагыз, сезне дошманнар да җиңә алмас. Шагыйрьнең шигъри юллары белән әйтсәк:

                         Аерым яшәсәгез,

                         Һич оешмасагыз,

                         Һәм берләшмәсәгез-

                         Дошман сезне җиңеп

                         Сындырыр да ташлар.

   Малайлар. Бабай, без аңладык хәзер. Без һәр-вакыт дус, бердәм булырбыз.

    Алып баручы. Укучылар кичәбез ахырына якынлашты, соңгы сүзем итеп сезгә шуны әйтә-сем килә: Муса Җәлил әсәрләрендәге геройлар кебек илгә, халыкка тугрылыклы, намуслы, дус, бердәм булып яшәгез. Герой-шагыйребезгә булган мәхәббәтебез сүнмәсен, аның якты истә-леге күңелләрегездә мәңге саклансын.

                        Каның белән язган шигырьләрең

                        Тетрәп укый синең бөтен җир,

                        Буыннардан буынга килер,

                        Мәңге үлмәс, Муса, синең җыр!

                        Арабыздан үзе югалса да,

                        Юк, суытмас һични бу эзне.

                        Көрәштәге Муса,

                        Солдат Муса,

              Йөрәктәге Муса ул безнең.         (Г.Хуҗиев) .

                                                                          Магнитафон язмасында «Мин яратам сине Та-тарстан» (Р. Андреев көе, Р. Рәкыйпов сүзлә-ре)җыры яңгырый.

                             Арыш кырың, урманнарың өчен,

                             Җәйләрең өчен яратам,

                             Тукайларың, Сәйдәшләрең өчен,

 Җәлилләрең өчен яратам.