сценарий праздника Шагаа
материал (средняя группа)

Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение детский сад «Артыш» с.Ак-Тал Чеди-Хольского

кожууна

Хөглээшкин

«ШАГААМ СҮЗҮГЛЕЛИМ»

Кижизидикчи:

Ховалыг С.С.

Ак-Тал -2016

Сорулгазы:

1. Тыва улустуӊ чаагай чаӊчылдарынга уругларны ооредирин уламчылаары база тыва чаӊчылдарга хундуткелди оттурары.
2. Тыва улустуӊ аас-чогаалынга оюннарынга уругларныӊ сонуургалын бедидип чугаа домаан сайзырадыры.

3 Улуг улус-биле чолукшуп, боттарын шын алдынып билирин уламчылаар болгаш тыва национал хепке сонуургалдыг болурун кижизидер.

Дерилгези: тыва үлегер домактарны, тывызыктарны, дүрген чугааларны ханаларга парлааш азар.

Хөгжум дерилгези: Тыва кожамыктар, сыгыт-хөөмей бижиткен музыканы салыр.

Уруглар залче кирип кээп, ада-иелери, ажылдакчылар база башкылар-биле менди солчуп чолукшужар (бичии кижи адыштарын улуг улустуӊ адыштарынга алдыыртан өөрү дегзип амыр-мендизин айтыржыр.

• Мендээ-ле бе? -Мендээ, мендээ.

Башкарыкчы:

Тыва улустуӊ танцы самы «Аяк шайым»

Башкарыкчы:

• Шагаа - биле эргим уруглар, ада - иелер, аалчылар!
• Шагаа - улус - чоннуӊ төөгүден байырлалы,
• Шагаа - эргилип кээр Чаа чылдын ёзулалы
• Шагаа - чемзиг чемниӊ дээжизи, өктерели.
• Уруг - дарыг- ойнап хөглээр чаагай хүнү
• Улуг бичии чолучулар найыры-дыр.

Шагаа байырлалында уругларга болгаш келген ада-иелерге, аалчыларга байыр чедирери- биле «Артыш» уруглар садыныӊ башкыларынга сөс.

Башкы: Шагаа дээрге тыва улустуӊ чаагай чаӊчылдары- биле холбашкан улуг  байырлал. Шагаа - дээрге эрги чылды үдеп, чаа чылды уткуурунуӊ байырлалы-дыр, уруглар. Чыл санаашкыны 12 чыл эргилделиг болур, чыл бүрүзү аттыг болур.

-Бис бо хүн чүү деп чылды уткуп турар бис, уруглар? (мечи  чылын уткуп  турар бис).

-Чүү деп чылды үдеп турар бис, уруглар? (Хой чылын үдеп турар бис) -Эр хейлер! Оон ыӊай кандыг чылдар билир силер?

(куске, инек, пар, тоолай, улу, чылан, аът, хой, мечи, дагаа, ыт, хаван) -Шын-дыр, эр хейлер уруглар!

Башкарыкчы: Шагаа дээрге тыва чоннуӊ,

Чаагай сүзүк чаӊчылы - дыр.

Чаа чылдыӊ шагаа ырын,

Чыылган чонга бараалгадыыл!

Шагнын чаагай эргилдези

Шагаа хүнү үнүп келди

Чаӊчыл ындыг, артыш, саӊын

Чаагай чыдын айдызаӊар!

Ак чаламам, аккыр харым,

Аъттаныпкан чылым, байырлыг!

Чыл бажы келди,

чылан кежи түледи,

эртип турар эрги чыл.

Кок хой чылы.

Манаанывыс мечи чылы,

Маажым моорлап үнүп келди.

Уруглар шупту: Курай-курай!

(Чажыг чажар Чажармаа кырган-ава бичии хууӊчугашта сүдү-биле чажыг чажар.)

1. Ыры        «Шагаа ыры»
2. Шүлүк «Шагаа»

 Шагаа дээрге тыва чоннуӊ

Чаа чыл уткаан байырлалы

 Арыгланып, аштанып аар,

Амданыг чем шөлээн чооглаар.

Xөй- ле чүзүн оюннарга.

 Хөглеп, самнап мөөрейлежир,

Сагыш сеткил сергедип кээр

 Часты уткаан шагаавыс ол.

3. Ыры: «Шайывыс»
4. Ыры : Сөзү  Е. Тановтуу Аялгазы Альберт Тановтуу «Арбай - хоор»
5. Ыры: «Бистиӊ Тыва» улустуӊ ырызы 
6. Шүлүк:  «Шагаа хүнү»

Шагаа хүнү уругларга

 Шагныӊ чаагай байыры - дыр.

Оюн - тоглаа, каткы, чугаа.

 Ол хүн черле үзүлбес - тир.

Шагаа көруп ойнап турда

 Шаа безин үзүлбес - тир.

Чаӊчыл сагып, аъш-чем өргүп.

Чалажып-даа тургулаар-дыр.

Кажык, даалы, тевек, шанак –

Хамык оюн оларда - дыр.

Маргылдажып, мөөрейлежип.

Мага хандыр хөглеп кээр - дир.

Уругларга Шагаа хүнү

Уттундурбас байырлал - дыр.

Улуг улус ону деткип,

Улам солун болдуруӊар

Башкарыкчы: Үлегер домакта нүгүл чок дээр-ле болгай, ынчангаш үлегер домактажыптар бис бе, че-ве!

Тараадан халбактанган - тодуг,

Малдан халбактанган - каас.

Оттулбаска - хайынмас,

Олурарга - бүтпес.

Балды чокта ыяш чардынмас,

Башкы чокта, эртем билдинмес.

Ааржы барда.

«аштадым» дивес.

Кижи өзер. Кидис шөйлүр.

Черниӊ чаражы - чечекте,

Чемниӊ дээжизи - шагаада.

Сеткилге ак херек,

Ажылга шынар херек.

Эки кижи эвилеӊ,

Эки аът эргелиг.

Эштигде хөглүг,

 Эптигде күштүг.

Аът болуру кулунундан,

Кижи болуру чажындан.

Чону чоорган,

Хөйү хөйлеӊ.

Чадаг чорба аъттыг чор,

Чааскаан чорба, эштиг чор.

                                        Куш уязынга ынак.

                                        Кулун иезинге ынак

Эки кижээ эш хой,

Эки аътка ээ хой.

Башкарыкчы: Үлегер сөске кончуг - дур силер. Үптеп-чөптеп каан -дыр силер. Кожамыкка кандыг силер, кагжып-чижип көөлүӊер че!

Айым биле хүнүм ышкаш

Айдыӊ чырык чүве-ле чок.

Авам биле ачам ышкаш

Авыралдыг улус-ла чок.

Тываларныӊ байырлалы

 Шагаа хүнү үнүп келди

 Ада-ие бүгү чонга

Аас-кежик күзээлиӊер.

Башкарыкчы:

Кожамыкка кончуг-дурлар,

Кожа тыртып салыр-дырлар

 Тывызыкка ада-иелери кандыг силер?

Тывыӊар че, салыылыӊар.

Бээжин оглу беш курлуг (домбу) 

Чаӊгыс ыяш чайганды,Чалан ак хөл хөлзеди (бышкы, хойтпак)

 Кедээр каарга доӊмас эъдим, Кезип чиирге төнмес эъдим (чаныы) 

Өӊ киирер, Өӊгүр аржааным (сүт)

Иштинден келген торгум Иштин, даштын тыппадым (эдир чаг)

 Этпес кускун эътке хонду, чанмас кускун чагга хонду (илбек)

Адам даараан идиимниӊ

Аксын аӊдарып чададым.(согааш)

Башкарыкчы: Тыва кижи черле ындыг

Танцы самга салымныглар (тыва улустуӊ самы «Мөгениӊ девии»)

Ада-иелерге мөөрейлер:

7. Бир базым баскаш-ла 12 чылдыӊ адын адаар.
8. Узун тынышка мөөрей.

Башкарыкчы:

Уткуп турар чылывыс,

Ууттунмас кежиктиг,

Ууттунмас буянныг болзун деп,

Чаагай чолду садиктиӊ ажы-төлү

 Ада -ие башкыларга күзевишаан,

Шагаавысты доозуп тур бис.