Муниципальное бюджетное дошкольное оброзовательное учреждение

«Детский сад  № 6 «Сказка»» а.Ассоколай Теучежский район, Республика Адыгея

                                    «Кушъэхапх»

                                                                                                              Воспитатель:

                                                                                        Гучетль Аида Жоровна

                                    «Кушъэхапх»

Мурадыр: шэн-зэхэтык1э дахэу адыгэхэм ахэлъхэм сабыйхэр нэ1уасэ афэш1ыгъэнхэр, тилъэхъан щыбгъэфедэн плъэк1ынэу ахэтхэрахэм п1уныгъэ-гъэсэныгъэмк1э мэхьанэу я1эр алъыгъэ1эсыгъэныр. Адыгэ лъэпкъым идэхагъэ, ишэнхабзэ дахэхэр ,гущы1эжъхэр сабыйхэм ягъэш1эгъэн ,ш1у ягъэлъэгъугъэн ,ахэр щы1эныгъэм щагъэфедэнэу егъэсэгъэнхэр. 

Унэ к1оц1ыр дахэу зэ1эхыгъ. Пчэгум 1анэ ит. Нанэ сабыир ы1ыгъэу щыс. К1элэп1ум к1элэц1ык1ухэр унэм къырещэ .

К1элэц1ык1ухэр: «Уи мафэш1у нан!»

Нан:-Шъопсэу сиц1ык1ужъыех, шъукъеблагъ! Моу шъукъыч1ахь, шъукъэт1ысых. Нэ1уасэ шъуфэхъу- мыр синысэ.

К1элэц1ык1ухэр:-Опсэу, нан! Тэ шъуадэжь непэ тыкъэк1уагъ ,кушъэхапхэ шъуи1эщтэу зэхэтхыгъэти ,теплъынэу ык1и тыхэлэжьэнэу тыфай.

Нан:- Дэгъу сик1элэц1ык1ух. Ар мэфэк1ышху. Унагъомк1и л1акъомк1и ц1ыфык1э къытхэхъуагъ. Ар хъяр!

Хьак1эхэр къехьэх.

Гъунэгъу шъузит1у: -Шъуимафэш1ух .Сыдэу хьэк1абэ шъуи1. Непэрэ кушъэхапхэр мэфэк1ышхо хъущт .

К1элэц1ык1ухэр шъузмэ къафэтэджых, сэлам арахы.

Нан: -Мыхэр тикушъэхапхэ еплъынхэу ык1и хэлэжьэнхэу къэк1уагъэх. Шъори шъукъеблагъэх, шъукъэт1ысхь.

Гъунэгъу шъуз:- Моу шъуик1элэц1ык1у тежъугъэплъ, нэ тедгъэфэщтэп. Мэшэлахь, мэшэлахь! Мырэу 1ае дэдэм сыда фэшъуусыгъэр?

Нан:- Ц1э дэхэдэдэ фэтыусыгъ .

Шъуз.яз:-Ыпэ пэт1ракъ ,ыжэ жабгъо, цэ 1утэп, тфу, тфу…1ае дэд! Тхьэм ихьак1.

Нан:-Сишъэожъые ц1ык1у къызэхъум сэ ащ пае «цыгъо» джэнэц1ык1у фэсыдыгъ. Ар агъэфедэгъэ джэнэжъ (шэк1) горэм хабзык1ыгъ, нэ тырамгъэфэнэу .Джанэм ык1э к1эсыдагъэп ,ищы1эныгъэ, инасып к1ако мыхъуным пае.

Нан:  Сабый ц1ык1ор тхьамфит1у зыхъук1э кушъэхапхэр фаш1ыщтыгъэ. Хьамыщыт1э чъыгым хэш1ык1ыгъэмэ ар дэгъу дэдэк1э залъытэщтыгъэр, сыда п1омэ ар чъыг мафэк1э алъытэщтыгъ. Ижъ – ижъыжьк1э къыщегъэжьагъэу адыгэхэм зэряшэнэу сабыир кушъэм хапхэным ыпэк1э ащ чэтыур кушъэм  хагъэгъуалъхьэщтыгъ . Апэрэу кушъэм хипхэнэу къырагъэблагъэщтыгъ к1элэбэ  къызфэхъугъэ бзылъфыгъэ шэныш1ор. Апэ унагъом шъао къызихъуахьк1э кушъэр нысэм  янэ-ятэмэ къаш1ы. кушъэр къегъэк1уатэ, к1алэр кушъэм хепхэ. Орэд ц1ык1у къыфе1о. 

Кушъэм чэтыур щычъыягъ Чъые 1эш1ур къыринагъ.

Чъые 1эш1ур къыфэк1онэу Сэ сэ1ошъ си к1алэ кушъэм хэсэпхэ

Уикушъашъхьэ мазэм пэш1эт

Уикушъап1э дышъэ идагъ.

Дышъэ шъхьантэм ущысэгъэчъый .

Нанэ сабыир кушъэм хепхэ, мэ1абэшъ щэлъэ ц1ык1ум псы итэу,ащ к1энк1э фыжь хэлъэу къештэ. Псым щыщ сабыим ынэгу щефэ.

Мыщ фэ1уагъэр :К1энк1эр зэрэфыжьымфэдэуфыжьыохъуфэ ыгъэш1энэу ары.

К1элэп1ур:Дунэе нэфым зафэу укъытехь!

Узхэты ц1ыфхэм пащэу   уафэхъу

Ины узыхъук1э уянэ ш1у фаш1!

Псым щыщ ынэгушъо щефэ. 

К1элэц1ык1ур: Гъуч1ыпсэу, псэ пытэу, бэгъаш1эу, гъэш1э к1ыхьэу тхьэм еш1.

Нан: Тхьашъуегъэпсэух! Ш1оу щы1э пстэур тхьэм къыжъудегъэхъу.

К1элэц1ык1умэ кушъэорэд къа1о.

Чэщым садыр зэлъиштагъ,  

Чъыги пк1ашъи хэчъыягъ,

Пщэхэр огум щычъыягъ,

Коцыр губгъом щычъыягъ,

Тыгъэгъазэри чъыягъ, Чъые-чъые си наныу. К1али, бзыуи –зэк1эри

Пчэдыжь нэсы чъыягъэх,

Ау жъуагъохэр чъыерэп Мэзэ нэфым пэджэгух. Чэщыр ч1ыгум шъхьащэк1ы  Чъые , чъые сишъао.

К1элэп1ур:Мыщ фэдэу кушъэхапхэ заш1ык1э зэрэрагъажьэщтыгъэр джэгук1эу «Къое пых». Сэ тик1элэц1ык1ухэр къое пых езгъэш1эщтых. Хэта нахь л1эбланэу шъухэтыр?

Къуаергъугъэ

Къуаер 1усы

Зынэ хафэр

Зынэ щыгъур

Къое гъугъэм къерэцакъ!

Къое гъугъэр пыш1агъэу, ар агъэхъыезэ цэк1э къэуубытын фае. Къуаер гъугъэшъ пытэ, уфэмысакъымэ п1упэ 1аеу ыгъэузыщт. К1элэц1ык1ухэм ащыщ горэм ы1упэ егъэузы, зегъэгусэ.

Нан:Зигъэгусагъа сэ1о? Ащ фэдэу сишъао гъэгусалэу хъунэу сыфаеп.

К1элэп1ур:Гъэгусалэмэ апае орэд ц1ык1у тэ тэш1э. Ащ нахьыбэрэ зими зимыгъэгусэнэу орэдыр къыфэт1ощт.

 Тэ ащфэдэтыфэмый.

Зигъэгусэу

Пц1ы ыусэу

Нани, тати ямыдэ1оу

Ежь нахьыжъми ямыдэ1оу Щы1эм хэти фэрэмый, фэрэмый Тэ ащфэдэтыфэмый, тыфэмый. 

К1элэп1ур: П1уныгъэ-гъэсэныгъэм адыгэмэ мэхьанышхо ратыщтыгъ. Ащ фэгъэхьыгъэу гущы1эжъэу тш1эрэр бэ:  

1. Шъуиунэ зыщыгъаси хасэм к1о.
2. Мак1эу 1о, бэу ш1э.
3. Шъуашэмэ анахь дахэр-ук1ыт.
4. Уижъ ы1орэр ш1э, уи к1э ыш1эрэр шхы.
5. Нэр делэ, 1эр бланэ.
6. Напэ зимы1эр пц1ыус.
7. Узэдэлажьэмэ, лэжьыгъэр  бэгъон.
8. Ным нахь лъап1э щы1эп.
9. Улажьэмэ  лыжъ  пшхын.

: Гущы1эжъ дэгъубэ шъош1э, шъухъупхъэ дэдэх, 1эдэб дахи  шъухэлъ. Джы джэгук1эу шъуш1эрэмэ ащыщ тыкъеплъыщт.

Джэгук1эу «Пэ1о к1адз».

Нан: Непэ мэфэк1 ш1агъу, дэгъоу тэчэфы, ау джы:

Хэт къы1он, хэт къыш1эн

О къэп1он, сэ къэсш1эн

Къэзыш1эрэм теш1уш1эн

Хэт нахь хырыхыхьабэ ыш1эрэ?

1. Шъхьатэм тесмэ–тхьаркъо, зикъудыимэ-къэплъан.(чэтыу)
2. Уеплъымэ –къыоплъыжьы.(гъунджэ)
3. Ыгу псынк1э, зы1ук1рэм рефыжьэ.(тхьакъумк1ыхь)
4. Зи къыуи1орэп:ук1омэ мак1о ,учъэмэмачъэ.(ныбжьык1у)
5. Бгъэуц1ынымэ мэбэгы, бгъэт1ып1эмэ мэц1ац1э.(натрыф)

К1элэц1ык1ухэр адыгэ къашъок1э къашъох.

Нан:Тхьашъуегъэпсэух сик1элэц1ык1ух! Сыдэу непэ тыжъугъэтхъэжьыгъ, тимэфэк1 жъугъэдэхагъэ. Си шъао шъощфэдэ хъумэ лъэшэу сигопэн.

К1элэц1ык1ухэр: 

Шъуишъао псауныгъэ пытэ и1эу,

Тызэрэчэфыгъэм  фэдэу, чэфыгъо пылъынэу

Пылъым  лые римы1оу

Ра1орэр ыгъэцак1эу щы1энэу тетэ1о.

Нан: Насыпыш1оу, еджэгъэшхоу  шъохъух! Дунаир мымырэу, шъуянэ-шъуятэхэр  жъугъэразэхэу, жъугъэгуш1эхэу шъущы1энэу есэ1уал1э.

Шъопсэу шъотхъэжьых  тимэфэк1 къырихьыл1агъэ пстэури. Джы ти1анэ шъуесэгъэблагъэ. 

Мэфэк1ым къек1ол1агъэ зэк1эхэр 1анэм пэт1ысхьэх, машхэх.