"Чагаачылардын маргааны" (кеп сöстöр, алкыштар, том сӧстӧр, табышкактар)
материал (средняя группа)

«Кеп сöстöр»

Айткан сöс,

Аткан ок.

Артык айтпа,

Ажыра баспа.

Беш катап санан,

Бир катап айт.

Кöп иш этсен,

Билгир болорын

Канча кире иштензеҥ,

Ончо кире аларыҥ.

Jалку ийт уйазынан чыкпас,

Jалку кижи турадан чыкпас.

Айак ичсеҥ, меҥдебе,

Атка минзеҥ, токтобо.

Jӱс jараш болгончо,

Jӱрек jараш болзын.

Уйалбас кижинин,

Маҥдайы калыҥ.

Коп сӧстӧ чын јок,

Кеп сӧстӧ тӧгӱн јок.

Кеҥ тон јыртылбас,

Кеп сӧс бузулбас.

Ӧскӧн jерин ӧскӧлӧбӧс,

Баскан jерин башкалабас.

Тилим ле бар деп,

Тегин ӱрдӱрбе.

Jаан сӧстӧ jажыт jок,

Улу сӧстӧ уйат jок.

Эдердиҥ колы ус,

Этпестиҥ тили ус.

Иштенкейдиҥ колы ус,

Иштебестиҥ тили ус.

Иштеҥкей кижиниҥ ады

Кайда да болзо јакшы чыгар.

Јалкуны канча ла кире азыра,

Тӧжӧк јаар кӧрӧр.

Јаман атка – муҥ камчы,

Јакшы атка – бир камчы.

Кара сууга тукурбе,

Калык – jонды jамандаба.

Семис этти jиирге jакшы,

Серуун jерге jадарга jакшы.

Кижи jамандаба,

Бойынды аjыктан.

Jиген курсак jамандабас.

Кыс бала – энезине болуш,

Уул бала – адазына болуш.

Балыктап билбес болзон,

Суу чайтпалтпа.

Улешкени – усту.

Бир ийт коруп урет,

Бир ийт бодоп урет.

Баштактыҥ бажы јарылар.

Јиген курсак јамандабас.

Јокко – јок јуулар.

Мал маарап ӧзӧр.

Бала ыйлап ӧзӧр.

Энези кӧрбӧгӧнин кызы кӧрӧр,

Адазы кӧрбӧгӧнин уулы кӧрӧр.

Алкыштар, том сӧстӧр

Јӱгӱрӱк бол!

Чыйрак бол!

Чек бол!

Бӧкӧ бол!

Уулчак балдар узап ӧссин,

Кысчак балдар тепшик болзын,

Бӧкӧ болзын.

Чечен болзын.

Койондый ак бол.

Койдый семис бол.

Кылгалу арбадый бол,

Јымырткадый ак бол,

Саҥыскандый сак бол!

Тонныҥ топчызы болзын,

Јонныҥ јолчызы болзын.

Алын тижиҥ бек болзын,

Кийин тижиҥ айудый болзын.

Уулчагаштар кӱч алынзын,

Ус колдорлу болзын.

Кыс балдардын сабары

Ийне тудун кӧктӧн турзын

Узун тилге ооролбозын,

Тилдӱнин тили  тартылзын.

Копчынын абына кирбезин,

Кулагы бӧктӧлзин.

Кӱйӱнчекке кӧрӱнбезин.

Кӧргӧнниҥ  кӧзи јумулзын.

Ӧрӧ турган Алтай-Кудай,

Слерге бистеҥ алкыш быйан.

Слердиҥ берген кару суда^[1]1,

Jажын чакка биске jайаан^[2]1.

Jылдыҥ учы, jылдыҥ бажы,

Алтай jерис алкаар тужы.

Чага байрам, jарык байрам –

Jаҥы jылга кирер алтам.

Амыр турзын арка-тажыс,

Кӧптӧп ӧссин аҥы-кужы.

Ару-болзын ичкен суубыс,

Эзен турзын мӧҥкӱ туубыс.

Калык-jоныс ӧҥжӱк jатсын,

Кара тӱбек тийбей ӧтсин.

Бала-баркаас ырыс тапсын,

Кӱнниҥ чогы улай тийзин.

Албатыга тузалу бол,
                                             Албатыда тоомjылу jÿр!

Алтайысты чеберлеп jÿр,
                                             Ак-айаста ырысту бол!

Тоологоны евро болзын,
                                             Тудунганы доллар болзын.

Ару ак санаалу,
                                             Jалакай ла чыйрак чыдазын.

Ойгор jÿрÿмдÿ болзын,
                                             Озочыл иштÿ болзын!

Оору-jоболго бастырбазын,
                                             Ойын-каткылу öссин!

Ада-Кудай коорып jÿрзин слерди,
                                             Ада-энегер сÿÿндирип турзын слерди!

Ары кöрзö,
                                             Ай кеберлÿ,
                                             Бери кöрзö,
                                             Кÿн кеберлÿ
                                             Тегерик ак чырайлу
                                             Jаражай кыс болзын!

Кÿреҥ сынду Алтайдыҥ
                                             Кÿн чырайлу балдары
                                             Арчын jытту jеристиҥ
                                             Ай-кеберлÿ балдары.

Суучагаш, суучагаш, 

Качан мени jунарыҥ.

Кара кöзимди jалтырада,

Jаактарымды кызарта.

Эриндеримди каткырта,

 Тиштеримди агарта. 

Суучагаш, суучагаш, 

Качан мени jунарыҥ?

Эзен деген сöзисле
Эҥ jаркынду таҥ адат,
Эзен деген ÿнисле
Эрин чечектий jайылат.

Эзен - амыр кÿÿнисте
Эне - Jердин кереези.
Эзен сураган колыста
Эт - jÿректин jылузы.

1-Эргек, 2-Ус сабар, 3-Ортон сабар, 4-Ады jок сабар, 5-Чычакай.

«Бир, эки, уч, торт, беш,

Алты, jети, сегис, тогус, он»

-Кем озо табылар

-Онын бажы jарылар

-Табыларын сакыбай

-Капшай барып jажынгай.

-Эмди база сакыбайдым

-Слерди барым бедирейдим.

Бой-бойыска болужып,

Бочыларды ажарыс.

Наjылыкты тыҥыдып,

Jеҥӱлерди аларыс!

Табышкактар

Тамаштары кып-кызыл,

Чокыштары кып-кызыл,

Каак-каак деп табышту.

(Кас)

Буткен будуми кижи,

Jе куучынданбайт

Колду, буту,

Jе кыймыктанбайт.

(Наадай)

Барза, барза –арыбас,

Талкан берзе-jибес.

(чаналар)

Jараш чачы jердин устинде,

Jаражай бойы jердин алдында.

(морковь)

Тегерик, болчок