Улуг болукке кичээл Огбелернин чурттунче аян чорук
план-конспект занятия (старшая группа)

№

Кичээлдин этаптары:

Ооредиглиг кичээлдин чорудуу:

Башкынын ажыл чорудуу:

Уругларнын ажылы:

Уези

1.

Организастыг кезээ:

Аалчылар биле мендилежир:

-Алдын хуннум менди, менди

Ак-кок дээрим менди, менди

Эжим оорум башкыларым

Шуптунарга экии, экии!

-Четтинчипкеш долгандыр

Чергелештир туруптаал,

Кайгамчыктыг демниг бис

Мен сээн оннуун, сен мээн оннуум

Холдарывыс дынзыг туткаш,

Куспакташкаш, хулумзуруул.

-Чылдын кандыг уезил уруглар?

Кыш душкен деп канчап билдинер?

Уруглар кирип келгеш, долгандыр туруп алырлар.

Уруглар холдарындан тутутчупкаш, бот -боттарынче хулумзуруп мендилежир.

Кышкы

Соок дынзаан...

3 мин.

2.

Проблемнныг ситуация

-Чылыг кыштын  душкенинге ооруп хоглеп огбелернин чурттунче аян чоруктап чедер бис бе уруглар?

-Орукка чылыгып алыры биле чылыг шайдан ижиптээлинер. Бир эвес шай изиг болза канчап болурул уруглар?

 Тынышка сула шимчээшкин: «Изиг шай»

-Дыка эки чылыгга бердивис, огбелернин чурттунче агаарлап чедээлинер.

Шулук: «Аъдым»

-Аъттарывыс мунуп алгаш найыралдыг демниг чоруулунар.

-Бо чоокта чуну коруп тур силер? (оглер)

-Шын, кидис оглер, мындыг оглерни кым корген?

Шаанда шагда амгы бистин турарывыс ышкаш бажыннар турбаан. Силернин кырган-аваларынарнын кырган-авалары мындыг кидис оглерге чурттап чорааннар. Амгы уеде мындыг оглер амдаа бар.

Ийе, чедер бис

Уруптер

Уруглар тынышка сула шимчээшкинни кылырлар.

Аьттарын мунупкаш чоруурлар.

Найдан  шулук чугаалаар.

Оглер.

Кидис оглер.

Корген бис.

6 мин.

3.

Ортаакы кезээ:

Ам бо оглерче аалдап кирер бис, бо огде кежээпейлер чурттап турар, олар шынап ла эрестиг кежээ, шалыпкын. Бо кежээпейлер оонден биске бир ле херексел чортупкан, чуу дыр, тывынарам?

-Шын, согааш, бала.

-Чуну канчаар херекселил?

-Бо аалда кежээ уруглар чурттап турар, олар кезээде ада иезинге дузалажып чоруурлар, ынчангаш кежээпейлер оо дээр.

- «Холу шимчээр,

    Хырны тодар»- деп тыва улустун улегер домааанда утка ла бар.

Куш ажыл кижини каастаар деп

Кежээпейлер аалында келген болганывыста улегер домактардан бадырыптаалынар

1. Саймира:

Кежээнин мурнунда хунду,

Чалгаанын мурнунда кочу

2. Найдан

Эки кылган ажыл

Элеп читпес алдар

3. Алдын-Херел

Тараалыг кижи тодуг,

Адалыг оол томааныг.

4. Лилия

Чалгаа чорба, кежээ чору.

Оюн: «Матпаадыр»

-Дараазында огде бисти тывынгырлар манап турар.

Тывынгырлар биске тывызык белеткеп алган, тывар силер бе уруглар?

        Чем чивес чарашпай

        Чугаазы чок чарашпай

        Чучак хептиг чарашпай

        Черге чорбас чарашпай.

-Шын, ойнаар-кыс

-Тывынгырлар оонден Оюмаа аалдап чедип келген дир, экии Оюмаа!

-Бо чараш Оюмаа ышкаш бичии дунмаларынар бар бе уруглар?

Оюмаа биске идик хевин кетпейн баар уругларга когудуг айтып бээр деп турар дыр, дыннаптаалынар.

        Теп-теп, кежээкей

        Теве сарыг идиин кет

        Топ, топ кежээкей

Тоннун кет чарашпай

-бо когудугну кандыг уругларга чугаалап берип болур дыр?

-Дараазында солгу огде  улегерлиг, корум чурумнуг уруглар чурттап турар.

-Улегерлиглер  оонде улегер домакка кандыг силер, улежиксеп турар дыр.

1. Ариша

Кижи экизи – найыралда,

Аът экизи – мунушта.

3.Арыя

Ада созун ажырып болбас,

Ие созун ижип болбас.

4.Кудерек Саая

Иелиг кыс шевер

Адалыг кижи томааныг.

5. Яна

Тенек кижи багай

Терек бурузу ажыг.

-Кежээпейлер, тывынгырлар аалдарында чурртап чоруур ажыл ишчи аваларны, ачаларны алгап-мактап шулуктеп каалынарам уруглар

Шулуктер:

1.Лилия:

-Ажыл-ижи, ажы тол дээш

Амыр дыжын уттуп чоруур

Авыралдыг ада ием

Алдын хунге домейлээр мен

2. Сылдыса

-Амыдырал ажыл дээштин

Авам, ачам анаа орбас

Ажы толу бисти дээштин

Амыр дыжын харамнанмас

Авам, ачам шыдаар улус

Авам шыдаар, ачам шыдаар!

Аялганы салыптарга уруглар кежээпейлер оонге кээрлер

Согааш, бала коргузер

Тараа соктаар

Уруглар улегер домактарны чугалаар

Ойнаар-кыс

Идик-хевин кетпейн баар ожеш-дедир уругларга

Уруглар корум чурумга улегер домактарын чугалаар

Уруглар ажыл-ишке хамаарышкан шулуктерин чугалаарлар.

8 мин.

4.

«Кадыкшылдын минутазы»

Оюн: «Кадарчы алышкылар»

Матпаадыр — мал кадарар

Бажы – Курлуг- анай,хураган бажы тудар, 

Ортаа —  Мерген — ошку, хой  саар,

Уваа — Шээжен — сут хайындырар, 

Биче —  Боовей — сут ижер 

Кылбас тутпас ажылы чок,

Кежээпейлер алышкылар. 

Салаалар биле оюнну ойнаар

4 мин.

5.

Оюн: «Огжугеш»

Бо аалдын уруглары «Огжугеш» деп оюнче бисти чалап турар дыр, ойнаар силер бе?

Уруглар оюнну ойнаарлар (2к)

4мин.

6.

Туннел.

-Бо аалдын уруглары силерге ак сут чемин сунар дээрге аяктары белен эвес  бооп турар, хевир киир каастажыптар бис бе уруглар?

Хол биле ажыл: «Аякты хээлеп онне»

- Аяктарны бо аалдын уругларынга каастажып берип дузалажыптывыс, бо аалдарнын улуг, биче чону биске четтиргенин илередип, ак сут чемин соннеп турар дыр.

- Чажывыстан тура куш-ажылга ынак боор дээрзин утпаалынар уруглар.

Садигивисче белеткенип чоруулунар, аьттарывыска олураалынар, шуптунарга четтирдим!

Уруглар харыылаар.

5 мин