"Роль семьи в сохранении и развитии родного бурятского языка"
статья

Опубликовано 19.03.2022 - 6:07 - Хубракова Санжидма Галшиевна

Роль семьи в сохранении и развитии родного языка н несравнима, т.к. именно в семье формируются нормы поведения, закладываются основы нравственности челолвека, приобретаются все навыки, в том числе навык правильной устной речи ( лексическая сторона, грамматический строй, произносительная сторона, диалогическая и монологическая формы связной речи) в различных видах деятельности.

Скачать:

Вложение	Размер
doklad_hurguulida_orooduy_uhibuudey_turel_buryaad_heleney_hugzhooltede_ger_bulyn_nuloo.docx	42.78 КБ

Предварительный просмотр:

Һургуулида ороогүй үхибүүдэй түрэл буряад хэлэнэй хүгжөөлтэдэ гэр бүлын нүлөө

Һүүлэй жэлнүүдтэ Буряад Уласта түрэл буряад хэлэ дэлгэрүүлэн хүгжөөлэлгын талаар яһала ехэ ажал ябуулагдана. Багшанар мүнөө үеын эрилтэдэ тааруу оньһон техникын хүсэлнүүдые, методическа арга боломжоёо һайжаруулжа, эрдэмтэдэй, методистнуудай, багшанарай зохёон бэшэһэн толинууд, номууд хэблэгдэнэ. Жэшээнь, мүнөө үнгэргэгдэжэ байһан методическа семинар болоно ха юм. Һургуулида ороогүй үхибүүдэй аман хэлэлгэ хүгжөөлгын зохёон байгуулхы хүдэлмэри хүдөө нютагай ба хотын буряад саадуудта амжалтатайгаар бэелүүлэгдэнэ гэжэ харагдана. Энэмнай, ганса багшанарай эрмэлзэлһээ бэшэ, мүн гэр бүлын эхэ эсэгэ үхибүүдтээ түрэлхи хэлэндэнь һургаха гэжэ анхаралаа табинхай гэхэдэ болохо.

Хүдөө нютагаймнай үхибүүд түрэхэһээн эхилээд, буряад хэлэндээр, нютагайнгаа хэлэн (диалект) дээрэ өөр хоорондоо хөөрэлдэжэ шадана. Мүнөө сагта телевизор, компьютер, телефонгүйгоор ямар хүгжэлгэ байхаб даа. Тиимэһээ үхибүүн 4-5 наһатай ахалагша группын болоходоо ород – буряад хэлэн дээрэ (двуязычие) харилсаха шадабаритай болоно. (см. таблица № 1)

Входящий мониторинг по развитию бурятской речи на 2020-2021 учебный год

(на начало учебного года)

№	Группы полного дня	Общее количество детей-бурят (человек, %)		Владеет бурятским языком (человек, %)		Плохо владеет бурятским языком (человек, %)		Не владеет бурятским языком (человек, %)
№	Группы полного дня	девочки	мальчики	девочки	мальчики	девочки	мальчики	девочки	мальчики
1	Младшая разновозрастная группа	12	9	41,66%	44,44%	25%	33,33%	33,33%	22,22%
2	Старшая дошкольная группа	6	10	50%	80%	33,33%	10%	16,66%	10%
	Итого	18	19	44,44%	63,15%	27,77%	21,05%	27,77%	15,78%

Үхибүүд саадта ерэхэдээ, түрэл буряад хэлэнэйнь хүгжөөлтэ элдэб янзын бэлэдхэлтэй байдаг. Нэгэ зариманиинь хараһан, үзэһэн юумэ тухайгаа, гэрынгээ ажабайдал тухай түрэл буряад хэлэн дээрээ хөөрэжэ шададаг байха. Харин, зарим үхибүүд нэгэ-зай бэлэдхэл муутай ерэдэг: асуудалнуудта харюу үгэжэ шадахагүй, түрэл бүряад хэлэеэ мэдэхэшье һаа, үгэ гаргахагүй. (см. таблица № 2)

Тиимэһээ бидэ, сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэд энээндэнь ехэ анхаралаа табижа, һургуулида ороогүй үхибүүдэй түрэл буряад хэлэнэй хүгжөөлтэдэ гэр бүлэтэйн хамтаржа зорилгоёо нэгэдхэнэбди.

Энэ ажалда сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэдтэ арадай аман зохёол –фольклор – хэрэглэхэдэ ехэ туһаламжа болоно. Тоололго, жороо үгэнүүд, таабаринууд, оньһон үгэнүүд, онтохонууд, ёхорой дуунууд, буряад арадай нааданууд гэхэ мэтые үхибүүд наадажа, сээжэлдэжэ, шэнэ үгэнүүдые ойлгоходоо, түрэл буряад хэлэниинь үшоо гоё, уян болоно ха юм.

Хэлэлгэ хүгжөөлгын оршом…..

Энээнһээ гадна үхибүүдтэй ба гэр бүлэтэйнь элдэб янзын ажал ябуулагдана: арадай һайндэрнүүд, литературна нааданууд, уулзалганууд, конкурснууд г.м. Мүноо локдаунтын, карантинай сагуудта, зунай сагай амаралтада гэртээ һууха зуура “Буряадаар гэртээ хөөрэлдэе” гэһэн акци ябуулнабди. Эхэ эсэгэ гэртээ үхибүүдээрээ, мүн үхибүүд оор хоорондоо түрэл буряад хэлэн дээрээ хөөрэлдэжэ, зарим тээгээ арадай аман үгые хэрэглэжэ байхада, үхибүүднэй хурса баян хэлэтэй, ухаан бодолынь түгэлдэр, шурам бэрхэнүүд, түрэл арадайнгаа ёһо заншалнуудые сахидаг, мэдэдэг, эрхим хүнүүд болохо ёһотой гэжэ найдамаар.

Баяртай, анхарһандатнай баярлааб!