«Элдин ойындары ажыра, балдардын когус байлыгын оскурери».
статья

Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение

 «Яконурский детский сад»

«Элдин ойындары ажыра, балдардын когус байлыгын оскурери».

                                                                                   Будурген: балдардын садында

                                                                                    физкультуранын инструкторы

                                                                                    Адабасов Аржан Янович

            «Элдин ойындары ажыра, балдардын когус байлыгын оскурери».

   «Алтай калыктын ойындары» -деп тема аайынча иштеп баштайла, коп кычырарга, тундештирерге, сананарга, бедиренерге келишти. Оско калыктардын ойындарын база jилбиркеп кычырдым.

    Ал-камык бичиктердин ортозынан Бронтой Янгович Бедюровтын «Слово об Алтае» онон до оско улгерлерин кычырып, бир канча jарт эмес сурактардын, шуултелердин аайына бир кичинектен чыктым, ондодым деп айдарга jараар.

 Бронтой Бедюров алтай элдин оос чумдемелин, jанжыгуларын, туукизин...бийик кеминде билер, шиндер, ол керегинде jер-телекейди эбирип, кандый ла бийик трибуналардан айдып келген бичиичи.

  Кажы ла калыкта бойынын jебреннен бери ойноп келген ойындары бар. Кижи чыкканынан ла ойноп, дажы jаанаган сайын ойындары осколонип, карыганча ла ойынды jуруминде тузаланат деген шуултелер бичиичинин jетирулеринде, чумдемелдеринде темдектелет.

  Бронтой Янгович турк калыктардын jадын-jуруми, ижи-тожы, туукизи, jанжыгулары, эткен ле эдип даткан керектери Арасей тергеезинде бийик учурлу деген  щуултезин база суреен jарадып кычырдым.

 Бронтой Янгович бичиктерин кычырзан, интернет ажыра айткан куучындарын коруп, угуп турзан, кызыл чийуле алдынан тарткан курч сурак чыгып келет.

  -Мен элден ле озо турк укту алтай кижи! Бистер jер-телекейдин ичинде миллиондор тоолу! Бис качан да кайылбазыс, кунурабазыс деген ижемjилу…

  Шак ла мындый санааларга эбиртип, омок амадулардын будерине иженип, бала-барканы уредерине ле таскадарында бойыстын алдыска куч те болзо, де албаданып, кучис jеткенче чырмайып будурерге курч сурактар, амадулар тургузадыс.

  Бала оогоштон ала калыгынын ойындарыла jилбиркезин, ойнозын деп сананадым. Калганчы ойлордо балдардын садында, школдордо алтай ойындар шык ла ундылып калганы кемге де jажып эмес.

  Техниканын оскониле балдар jугуружип, кыймыктанып, каткырыжып, куучындажып ойнобос болуп калды.

 Программада берилген алтай калыктын ойындарына узеери маргаан ойындарды база даантайын, элбеде тузаланар керек деп некелте турат. Ол куреш, кодурге таш, ат дарыш, ок-jаа адыш, тонжаан jугуруш, тебек, камчы согуш, чой кодурери.

  Бала бойынын калыгынын ойындарын суреен дакшы ондоп, суре ойноп, оны сууп, кичееп, билип jурзин деп уредер, тазыктырар, таскадар керек. Jук ле ол тушта бала оско калыктардын чум-jандарыла, культуразыла, ойындарыла jилбиркеп баштаар..

  Адакыда айдарга турганым мындый. Кундулу Бронтой Янгович! Jайаандык ижерде мынан бийик jедимдерге jедигер, деп куунзейдим. Алкы бойыгарга, бала-баркагарга су-кадык, айыл-jуртыгарда амыр-энчу, ачык jолдор, ару санаалар куунзейдим. Алтай элдин адын бийик кодурип jургенигерле оморкойдыс.

  Кучакка батпас алкыш-быйанысты jетиредис.

                                                Тоогонымла Кергил соокту

                                                  Адабасов Аржан Янович

                                                           Экинур jуртт