Методиктиг арга-сумелиг ажыл « А.С.Пушкиннин тоолдарынче аян-чорук»
план-конспект занятия по развитию речи (подготовительная группа)

Методиктиг арга-сумелиг ажыл « А.С.Пушкиннин тоолдарынче аян-чорук»

Сорулгалары:

• А.С.Пушкиннин уран-талантызы-биле болгаш оон чогаалдары-биле уругларны таныштырып, билиглерин быжыктырары;
• Оюн хевирин ажыглап тургаш уругларга А.С.Пушкиннин тоолдарынын дугайында билиглерин быжыктырары;
• Уругларнын дыл-домаан, ниити билиин сайзырадыр, сос курлавырын байыдар;
• А.С.Пушкиннин чогаалдарынга уругларнын ынакшылын оттурары;
• Кижи бойдустун толу болганда, ол бойдуста бар бугу-ле дириг амытаннарны камгалап, оларны кээргеп, дуза чедириксээр хооннуг болурунга уругларны кижизидер.

Кичээлдин хевири: чаа билиглерни шингээдип, бар билиглерни быжыктырары.

Ооредиринин хевирлери: бот, эжеш ажыл,болуктерге ажыл

Оске эртемнер харылзаазы: хурээлел, орус дыл, тыва дыл

Кичээлдин дерилгези: компьютер, экран, чуруктар, А.С.Пушкиннин портреди, А.С.Пушкиннин тоолдарынын ному болгаш оске даа чогаалдарынын номнары

Кичээлдин чорудуу

1. Организастыг кезээ

Чаптанчыг чаш хулумзуруунерни

Чанынарда эжинерге, чагып сургаар башкынарга

Шупту, чараш денге мендилежиптээлинер

- Экии!

(уруглар-биле мендилежир, ооредилге ажылынга белеткээр)

2. Кичээлдин актуалдыы
3. Башкы: Уруглар, силер тоолдарга ынак силер бе? Экранче кичээнгейлиг корунер. Чуну коруп тур силер?

Уруглар: А.С.Пушкин

Башкы: Эр-хейлер! Бо дээрге алдарлыг дээди орус чогаалчывыс Александр Сергеевич Пушкин ышкажыл.

А.С.Пушкин – орус чогаалчы, шулукчу, драматург,амгы орус литературлуг дылдын ундезилекчизи, орус улустун эн тергиин болгаш дээди чогаалчызы болгаш шулукчузу. Ол болза хой –хой шулуктерни, тоолдарны болгаш чогаалдарны бижээн.

Башкы: Бо хун кичээливисте болза бистер А.С.Пушкиннин тоолдарынче аян-чорукче чоруур бис, уруглар.

Шупту тоол оранынче чоруурунга белен силер бе, уруглар?

Башкы: Чаа бирги чуу деп тоолунче баар-дыр бис кичээнгейлиг дыннанар шуве, уруглар.

Ак-кок далай эриин орта шаанда шагда

Ашак-кадай чурттап чораан чувен иргин

Оонун ээзи балык тудуп чоруптарга

Огнун ишти аргыттынып артып калыр.

Бир-ле хунде балыктааштын куруг болган

Бичии-даа бол байлан безин тудуп албаан

Ам-на соолгу шенептейн дээш октаптарга

Алдын балык четкизинче кире берген.

(Алдын балык дугайында тоол)

Башкы: Чуу деп тоолда келдивис уруглар, билип калдынар бе чаа?

(Уруглар харыылап турарлар)Эр-хей, уруглар! Шын-дыр! Алдын балык дугайында тоолда келген ышкажыл бис.

Башкы: Улаштыр чоруп каалынар чээ,уруглар. Ам кайда келген-дир бис кичээнгейлиг дыннанар-ла!

Амырынар корунчугеш!

Алыс шынын айыткап кор:

Чамбы дипте менден аккыр,

Чараш эргим кым бар ирги?

Башкы: Чуу деп тоолдан узунду-дур, танып калдынар бе уруглар?

Уруглар: Олуг дангына дугайында тоол

Башкы: Эр-хейлер!

Башкы: Шак бо тоолда корунчук чуу деп харыылаар ийик, кым билирил, харыылап корунерем (уруглар харыылап турарлар)

Уруглар: Корунчуктун харыызы бо

« Чаражын чоп, маргылдаа чок,

Сериин ногаан эзим черде

Сенден чараш уруг-даа чок»

Башкы: Эр-хей, уруглар! Ам бир айтырыгга харыыланарам, уруглар.

А.С.Пушкиннин кайы тоолунда чуу деп амытан ыры ырлавышаан, тоорук казып турар ийик? Тооруктары артазында бодуун эвес, алдын карттыг. Иштинде чемижи унелиг даш изумруд, оларны хааннын чалчары кадарып турар ийик?

Уруглар: Диин

Башкы: Чуу деп тоол-дур, уруглар?

Уруглар: Салтан хаан дугайында тоол

-Эр-хейлер!

Оюн «Хуулгаазынныг аптаражыгаш»

Башкы: Ам болза оюндан ойнаптаалынар, уруглар. Бо болза хуулгаазын аптаражыгаш-тыр. (башкы уругларга бичии аптаражыгашты уштуп эккелгеш, коргузуп турар). Мында А.С.Пушкиннин тоолдарындан келген чуулдер бар. Чулер эвес тывар бис бе, уруглар?

(Башкы аптаражыгажын ужээш корунчук ушутуп эккээр)

Башкы: Бо чуу деп тоолдан келген чуул-дур, уруглар? Кымнын корунчуу-дур?

Уруглар: «Олуг дангына болгаш чеди маадыр» деп тоолда дангынанын корунчуу

(Башкы дараазында алдын балык муляжы уштуп экээр)

Башкы: Бо чуу деп тоолдан келген аалчы-дыр,уруглар?

Уруглар: «Алдын балык болгаш ашак» деп тоолдан келген илби-шидилиг алдын балык

Башкы: Эр-хейлер, уруглар! Сактып корунерем, алдын балыкты балыкчы кый дептерге чуу деп эштип кээр ийик?

Уруглар:- Ам чуу херек апаады,энем? (деп харыылап турарлар)

Шимченгир оюн «Балыкчы»

Оюннун сорулгазы: уругларнын дургенин, аваангырын, караанын коскузун сайзырадырынга дузалыг

Оюннун чорудуу: уруглар долгандыр туруп алырлар,уруг бурузунун белинде ангы-ангы оннерлиг хендирлер баглаттынган. Долгандыр турар уругларнын ортузунда «Балыкчы» туруп алыр. Кажан башкы «Эгеленер» деп унну бериптерге уруглар тарадыр халчыыр, а ортузунда «балыкчы» уругларнын хендирлерин ушта соп алырын кызыдар. Кым хендирин «балыкчыга» алзып алырыл, ол оюндан унер. Кажан «Ол-ла» деп унну бериптерге уруглар долгандыр туруптарлар, а «балыкчы» чыып алган хендирлерин санаар.

Оюн «Чуулдернин ылгавыр демдектерин илерет»

Башкы состер адаар, а уруглар башкынын адаан состеринге ылгавыр демдектерин чугаалаар

Состер:

Балык – алдын, буянныг, шынчы, угаанныг, чараш, хуулгазын

Далай – кок оннуг, чалгып чыдар, дувурээзинниг

Кырган-кадай – каржы, хоптак, хорадаачал

Кырган-ашак – буянныг, шынга ынак, оожум чанныг

Чадыр бажын – эрги, ирий берген, уттерлиг, эсперээри берген

Сула шимчээшкин

Шылай бердим, могай бердим

Аткаар, ишкээр шимчениили

Арыннарже корушкеш,

Ажылывыс уламчылаал

Башкы:

- Ам болза, уруглар силерни кижи бурузун А.С.Пушкиннин бир билир тоолунун узундузун чугаалап бээринерни кыйгырдым. (уруглар кузээни-биле билир тоолунун узундулерин чугаалаар, ийилеп, чангыстап, болуктеп дээш чугаалап болур. Бир эвес ийилеп чугаалаар дээр болза бирээзи эгелеп бээрге, оскези улаштырып база болур)

Туннел кезээ

Башкы:

- Александр Сергеевич Пушкиннин тоолдарынче аян-чорук солун болду бе, уруглар?

- Кым чуу деп тооолунга ынагыл?

А.С.Пушкиннин тоолдары бисти кандыг болурунга ооредип турар-дыр?

-Эр-хейлер, шупту! Кичээнгейлиг ажылдаанынар дээш четтирдим!