Ажык кичээл "Алдын кус аалдап келген"
план-конспект занятия по развитию речи (средняя группа)

№

Кичээлдин этаптары:

Ооредиглиг кичээлдин чорудуу:

Башкынын ажыл чорудуу:

Уругларнын ажылы:

Уези

1.

Организастыг кезээ:

Башкы: Экии, уруглар.

- Богун бистерде аалчылар келген, аалчылар биле мендилежир бис бе?

Башкы:

Эр-хейлер, ам шупту тогерик кылдыр турупкаш, бот-боттарывыс – биле мендилежип корээлинер!  

Четтинчипкеш долгандыр

Чергелештир туруптаал,

Кайгамчыктыг демниг бис

Мен сээн оннуун, сен мээн оннуум

Холдарывыс дынзыг туткаш,

Куспакташкаш, хулумзуруул.

Уруглар кирип келгеш, долгандыр туруп алырлар.

Уруглар холдарындан тутутчупкаш, бот -боттарынче хулумзуруур.

1,5 мин.

2.

Проблемнныг ситуация

Тывызык:

-Эр-хейлер!  Шындыр чылдын куску уези

Шулук: «Кус»   Ч.Кара-Куске

Сап-ла сарыг,кып-ла кызыл

Сара-ла он кустун ону

Ыяштарнын бурулери

Ындыг чараш корунер-даан

-Ыяштарнын бурулеринин ону кандыг-дыр уруглар?

- Силернин аваларынар куску уеде огородтан  чулерни ажаап алганыл?

Тывызык:
Эм-даа болур, чем-даа болур

Эки чаагай чуу-дур чээ?    (чыжыргана)

-Арга-арыгдан  чуну  чыып алганыл?

Башкы: Бо ногаа  аймаа, кат-чимис биске ажыктыг бе  уруглар?        

-Чуге?                

Уруглар: сарыг, кызыл-сарыг, хурен

Уруглар: огурец, помидор, согуна, морковь

Уруглар: кок-кат, чодураа, инек-караа, ыт-кады,кызыл-кат, моогулер, тоорук.

Уруглар: ажыктыг,чемге ажыглаар.

Уруглар: хой  хоолулуг чуулдер бар

2 мин.

3.

Ортаакы кезээ:

Башкы: Хову шолдерден чуну ажаап алырыл уруглар?  

Башкы:  тараа дугайында кым тывызык билирил

уруглар?

Тывызык: 
Буян талдын будуу чус .

Башкы: Тараанын хевирлери  ангы-ангы болур

Башкы: Тараадан чуну кылып алырыл уруглар?

Далган – хлеб     (чиг коргузер аякка уруп алыр)

Далган – тыва далган    (аякта далганы коргузер )

Улегер домак:  Тараалыг кижи – тодуг

                             Дагаалыг кижи – эртежи

Башкы: Тарааны тарааш,остургеш,дырткаш далган – биле хлебти быжыргаш садып турар.

Башкы: Хлебти канчаар ужурлуг бис уруглар?

- Долган азы хлеб болгуже ону кымнар кылып турар дыр?

Башкы: Улуг улустун ажылын качаар ужурлуг бис?

Башкы: Бисти чуу азырап турарыл?

Башкы: Чуу деп азырал дириг амыттанар тараа чииринге ынакгыл уруглар? ( инек, хаван, аът, дагаа)

Башкы:  Эр-хейлер дагаа –  эртежи. Ээзи эрте тургаш ажыл иш кылыр. Дагаа эрес ,эртежи болгаш чыл санаашкынынга кирген.Бо чыл чуу деп чыл ийик уруглар? (дагаа чылы)

Башкы: Дагаа дугайында оюндан ойнаптар бис бе, уруглар?

- Тараа

- тарааны коргузер.

- арбай, ак-тараа, чинге-тараа

Уруглар: камнаар,

хундулээр, октавас.

- улуг улус

- хундулээр, камнаар.

- бойдус азырап турар, ынчангаш бойдустан алырын бодавайын, ону камгалаар.

1,5 мин.

4.

«Кадыкшылдын минутазы»

Оюн: «Дагаажыгаш»

Дагаажыгаш,дагаажыгаш

Дангаар эртен алгырарбай 

Тараа каап бээрге бажын чайып

Дайнап чиптер чаптанчыгбай

1 мин.

Башкы: Дагаа чуну чиирдир уруглар? Оон оске чуу деп дириг амытаннар тараага ынагыл?

Башкы: Тараанын сывын канчаарыл? (

- Азырал дириг амытаннарга бээр инек,хаван,ошку,хой.

Башкы: Эр-хейлер! Ынчангаш тараа бойдустун чайгаар буткен халас берген дужудун унелеп камгалаар ужурлуг бис уруглар.Силер база амдыгааштан эгелеп куш- амыдыралдын унер дозу.Ону будуреринге хой-хой кижилер уйгу- чыдын чок куш-ажылын ундурер

Улуг улустун ажыл ижин унелеп,база бойдустун чайгаар буткен халас берген дужудун унелеп камгалаар ужурлуг бис уруглар.Силер база амдыгааштан эгелеп куш- амыдыралдын унер дозу.Ону будуреринге хой-хой кижилер уйгу- чыдын чок куш-ажылын ундурер.

Ынчангаш силер куш-ажылга ынак болур ужурлуг силер.

Уруглар:куске,инек,хаван,
кушкаштар

5.

Практиктиг кезээ:

Башкы: Дагаага сарыг оннуг пластилин дузаза-биле бичии-бичии тараалардан кылып бээр бис бе уруглар?.

Кижи бурузунун мурнунда дожекте дагаа оолдары-биле  агаарлап чоруур оларга бичии борбак, шойбек тараалардан  кылып бээлинер уруглар
(борбактааш чыпшырар)

6.

Дидактиктиг оюн

Дидактиктиг оюн «Хойнун саны»

Ыяш - ыяштар

Кат  -каттар

Буру-бурулер

Могу-моогулер 

мнемокуб-биле ажыл

5 мин.

7.

Туннел кезээ:

Башкы: Чылдын куску уези кандыг-дыр уруглар?  (эки,тодуг-тогаа,чараш)

- Тараалар кандыг оннуг болду? – сарыг, хоор сарыг,

- Бойдусту канчаар бис уруглар ? – камнаар , хумагалыг болур

- Эр-хейлер! Дыка-ла чараш ажылды  кылдынар уруглар. Дагаа оолдары-биле амырап турар-дыр.

- Кус дугайында чараш ырывысты ырлажыптаалынар уруглар

Ыры: «Берингир кус»

 Башкы: Кичээлге шупту кызымак ажылдаан  эр – хейлер, четтирдим!
Дыштаныыр.

Уруглар харыылаар.

1 мин