Телдең мажаралары
план-конспект занятия по развитию речи (подготовительная группа)

                         Тема: Телдең мажаралары

Маҡсат:

1. [Л] өнөнөң артикуляцияһы һәм үҙенсәлектәре  ҡағиҙәләре туруһында төшөнсәләрҙе нығытыу;
2. Дөйөм һәм ваҡ моториканы, мимик мускулдарҙы үҫтереү.
3. Артикуляцион моториканы үҫтереү.
4. Тауыш көсөн үҫтереү.
5. Көслө һауа ағымын формалаштырыу.
6. Фонематик ишетеү һәләтен үҫтереү.
7. [Л]өнөн ижектәрҙә, һүҙҙәрҙә, һөйләмдәрҙә, текста автоматлаштырыу.Йорт һәм ҡыр хайуандарының исемдәрен нығытыу.
8. Зат алмаштарын исемдәр менән яраҡлаштырыу.
9. Хайуандарға һөйөү, һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү.

Йыһазландырыу: көҙгө, артикуляция профиле; өндө айырым әйтеү өсөн һәм тауыш көсөн үҫтереү өсөн карточка; йорт һәм ҡыр хайуандарының һүрәттәре; уйынсыҡ – төлкө, ваҡ уйынсыҡтар: фил, ҡурсаҡ, өҫтәл, машина,ҡалаҡ, паирамида,лейка, телефон; компьютер.

Методик алымдар: нәфис әҙәбиәт, модельдәр ҡулланыу, техник саралар.

Һүҙлек эше: юлбарыҫ, ҡолға, атлас

                                                            Дәрес барышы

1. – Һаумы, Алтынай! Бөгөн мин һине тел менән бергә уйнарға саҡырам. Ҡара әле, бөгөн беҙгә бик күп ҡунаҡтар килгән. Улар менән һаулыҡ һорашайыҡ. Алтынай, хәҙер тышта ниндәй миҙгел? ( Көҙ миҙгеле) Ә көҙ көнө тышта көн һыуыҡ буламы әллә йылымы? Һин балалар баҡсаһына килгәндә өшөмәнеңме? Күрһәт әле, һин нисек өшөнөң?– ( сытырайырға, бөршәйергә). Балалар баҡсаһына килгәс беҙ йылындыҡ, эйеме?
2. - Ә хәҙер беҙгә тағы ла  йылыраҡ булһын өсөн  массаж эшләп алайыҡ.

Ҡулдарҙы ыуабыҙ ( устарҙы ыуыу)

Һәм йылытабыҙ ( сәпәкәй итеү). Ҡулдарың нимә эшләне?

Һәм ошо йылы менән битте йыуабыҙ ( устар менән өҫтән аҫҡа биттәрҙе һыйпайбыҙ).

Бармаҡтар бөтә насар уйҙарҙы алып ташлайҙар ( бармаҡтарҙы “тырма” һымаҡ итеп маңлайҙың уртаһынан сикәләргә ҡарай тарайбыҙ).

Ҡолаҡтарҙы беҙ бик тиҙ ыуабыҙ,

Уларҙы беҙ бөкләйбеҙ, аҫҡа тартабыҙ,

Ә шунан яңаҡҡа ҡулдар менән тейәбеҙ.

( Көҙгө алдына ултыралар).

3. Артикуляция күнегеүҙәре

- Алтынай, мин һиңә бер йомаҡ әҙерләнем, тыңла ла яуабын әйтеп ҡара:

Берәү һөйләй, икәү ҡарай, икәү тыңлай. ( Тел, күҙҙәр, ҡолаҡтар). Эйе, тел беҙгә нимәгә кәрәк? Бөтә кешеләрҙең дә теле бар. Хәҙер  әйҙә тел менән уйнарға сығайыҡ.

Йәшәгән ти, күңелле тел ( ирендәр йылмайған)

Элмәккә бикләнгән гел ( телде өҫкә бөкләү).

Бер үҙе йәшәгән ул,

Быға һис бошмаған был.

Иртән иртүк уянған,

Кирелергә тотонған:

Өҫкә менгән, аҫҡа төшкән ( “Әүһәләк”)

Тағы шулай эшләгән.

Арҡаһын ул ҡабартҡан ( өҫкө иренгә тейеү),

Шунан йүгерә башлаған,

Тегеләй – былай ҡараған ( аңҡау буйлап телде алға – артҡа йөрөтөү),

Бара торғас арыған ( “Көрәк”)

Ял итергә уйлаған.

Йыуынырға теләгән,

Теш щеткаһын эҙләгән,

Тешен яҡшы таҙартҡан ( “Теш таҙалау”),

Ирендәрен ялаған ( ирендәрҙе бер яҡтан икенсе яҡҡа ялау)

Ауыҙын да сайҡаған ( имитация)

Бына шулай тел – наҙлы!

4. Тын алыуға һәм дөйөм моториканы үҫтереүгә күнегеүҙәр.

• Бер ваҡыт тел урамға сыҡҡан, ә унда ел булған. Зинһар, урыныңдан тор әле. Бергәләп елдең нисек иҫкәнен күрһәтәйек.

Ел иҫә беҙҙең биткә ( өрөргә, ҡулдар менә биткә елпелдәтеү – көслө ағым),

Ағастарҙы һелкетә ( кәүҙәне уңға – һулға эйелдереү).

Ел тыма, тыма, тыма ( өрөргә - тыныс ағым),

Ағастар бейек үҫә. ( күтәрелергә, ҡулдар өҫтә)

5. [Л] өнөн айырым әйтеү. Тауыш көсөн үҫтереүгә күнегеү ( карточка буйынса).

• Тел артабан киткән Ул һауала самолетты күреп ҡалған. Самолет бер болоттан икенсе болотҡа осҡан.  Әйҙә иҫләйек әле, нисек геүелдәргә кәрәк:

Телдең осо өҫтә, тештәргә тейеп тора, ирендәр йылмайған. Телдең сит яҡтрынан һауа сыға. [Л] өнө көйлө, талғын, наҙлы һәм асыҡ килеп сығасаҡ.

( Бала таҡта алдына сыға, самолетты бер болоттан икенсе болотҡа йөрөтә).

• Самолет яҡынлаша – ( тәүҙә тыныс ҡына геүелдәйбеҙ, һуңынан көслөрәк) л – л – л -  Л – Л – Л.
• Самолет алыҫлаша – ( тәүҙә көслө геүелдәйбеҙ, һуңынан тыныс) Л – Л – Л – л – л – л ( һуҡ бармаҡ менән болоттар буйлап йөрөтәбеҙ).

6. – Беҙ ниндәй өндө әйттек ?  Әйт әле, ул ниндәй:

• Тартынҡымы әллә һуҙынҡымы ( тартынҡы, сөнки һауа ҡаршылыҡҡа осрай – тештәр һәм тел),
• Яңғыраумы әллә һаңғыраумы ( яңғырау, сөнкә беҙ тауыш менә әйтәбеҙ).

7. [Л] өнөн ижектәрҙә автоматлаштырыу.

• Тел артабан киткән. Уға күңелле булып киткән һәм йырлап ебәргән:

Ла – ла – ла – ла

Ло – ло – ло – ло

Лу – лу – лу – лу

Ал – ал – ал – ал

Ул – ул – ул – ул

Ала – ала – ала –ала

Оло – оло –оло – оло

8. Мимиканы үҫтереү.

• Тел китеп бара, ул ҡаршыһына нимәләрҙе осратҡан? (логопед һүрәттәр һала).
•  Айыуҙы, атты осратҡан.
• Уларҙы күргәс, тел аптыраған . Һин нисек аптырайһың, күрһәт әле( мимика – аптырау).
• Тағы ла нимәләрҙе осратҡан?
•  Юлбарыҫты, бүрене осратҡан
• Тел ҡурҡып киткән ( мимика – ҡурҡыу).
• Һуңынан нимәләрҙе осратҡан?
•  Бесәйҙе, төлкөнө осратҡан
• Тел ҡыуанып киткән ( мимика – ҡыуаныу).

9. Йорт һәм ҡыр хайуандарының исемдәрен нығытыу.

• Тел нимәләрҙе осратҡан, бер һүҙ  менән әйт әле ( хайуандар), ниндәй хайуандар була ( йорт һәм ҡыр хайуандары).  Был һүрәттәрҙә нимә артыҡ?

( компьютерҙа “ 4 – се артыҡ” уйынын уйнау)

10.  [Л] өнөн һүҙҙәрҙә һәм һөйләмдәрҙә  автоматлаштырыу ( зат алмаштарын исемдәр менә яраҡлаштырыуға күнегеүҙәр).

• Телгә бигерәк тә төлкө оҡшап ҡалды. Төлкө үҙе лә беҙгә килеп еткән. ( Логопед төлкө уйынсығын сығара)  Төлкө һиңә үҙенең уйынсыҡтарын табып биреүҙе һорай. Уйынсыҡтар араһынан тик [л] өнө булғандарын ғына табырға кәрәк ( Пирамида, өҫтәл, ҡалаҡ,машина, лейка, телефон, ҡурсаҡ,фил).Әгәр ҙә тапһаң былай тип әйтергә кәрәк:

Мин һинең телефоныңды таптым.

Мин һинең лейкаңды таптым.

Мин һинең ҡалағыңды таптым.һ.б.

11. Өн – ижек анализы яһау.

      - Төлкө һинән ярҙам һорай. Фил һүҙендә бөтә өндәрҙе әйтеп сыҡ, ти. ( Бала түңәрәктәр ярҙамында фил һүҙенең моделен һала) Л өнө һүҙҙең ҡайһы урынында ишетелә?

-  Әйҙә төлкө менән тағы ла уйнап алайыҡ. Мин һеҙгә һорауҙар бирәм, һеҙ төлкө менән бергәләп яуап бирегеҙ.

Логопед - Төлкө-төлкө төләмән,

                  Төндә ҡайҙа бараһың?

       Бала  -  Һыу буйына барамын.

                  - Һыу буйында ниең бар?

                  - Кәкре башлы талым бар.

                  - Тал төбөндә ниең бар?

                  - Атлас тышлы туным бар.

                  - Туның янһа нишләрһең?

                  - Ағым һыуға һалырмын.

                  - Ағып китһә, нишләрһең?

                  - Ҡолға менән алырмын.

                  - Ҡолға аҡһа, нишләрһең?

                  - Һыуға төшөп алырмын.

                  - Ағып китһәң, нишләрһең?

                  - Талға йәбешеп сығырмын.

                  - Өҫтөң һыуланһа, нишләрһең?

                  - Көнгә йәйеп һалырмын.

12. Ваҡ моториканы үҫтереү.

Төлкө ҡыуанып китте. Ул һиңә үҙенең фотоһүрәтен бүләк итә.Өйгә ҡайтҡас, буярһың, ти.

13. Йомғаҡлау.

Шулай и теп, тел күп ерҙәрҙә булып, төрлө мажараларға тарып ҡайтҡан.

• Тел менән урамда йөрөүьһиңә оҡшанымы?
• Һиңә ниндәй уйындар оҡшаны?
• Рәхмәт, Алтынай.Һау булып тор!

Муниципаль мәктәпкәсә белем биреү бюджет учреждениеһы

Бала үҫтереү үҙәге – “ Аҡбуҙат” балалар баҡсаһы

“ Телдең мажаралары”

( [л] өнөн автоматлаштырыу буйынса

индивидуаль дәрес конспекты)

                                                                                                               Уҡытыусы-логопед

                                                                                               Ураҙбаева Айгөл Фәтих ҡыҙы

Сибай, 2013