"Солонынын ондори" -"Цвета радуги"
план-конспект занятия по развитию речи (старшая группа)

Школго jетире ÿредÿниҥ Муниципал бюджет тöзöми

«Кан-Оозы jурттыҥ огош болчомдордыҥ турачагы»

Ӧмӧ- jӧмӧ иш

«Солонынын ӧндӧри»

Тургузаачы: Селишева А.А.,

таскадаачы

Кан-Оозы jурт

2020 jыл.

Тема: «Солонынын öндöри»

Балдардыҥ jажы: 5-6 jашту.

Балдарла öмö-jöмö öткÿрер иштиҥ уламjызы: тил темиктирер иш öткÿрери.

Бÿдÿретен амадулары: 1.Балдарла кожо  алтайлап ӧндӧрди эске алары,јурукты кӧрӱп куучындаарына ӱредери.

2.Балдарды кижинин кӱӱн-санаазын ондоорына,ого јараш кӱлумји сыйлаарына ла кӱунин кӧдӱрерге албаданарына кӱӱнзедер.

3.Алтай кожондор ло ӱлгерлер ажыра балдардын тилин темиктирери.

Таскамал уулантылар:

1. Ӱредÿ – темиктирÿ билгирлерин чокумдары;

2. Эрмек-куучынныҥ, тилин темиктирери;

3. Су-кадыгына темигÿ берери.

Тузаланар jазалдар: видео, кÿÿлик ойноткы, солоны ла булуттар, öндÿ учуктар, санысканнын jуругы.

Öйи: 25 мин.

Балдарла öмö-jöмö иштиҥ öдöр аайы:

Балдарла ӧмӧ-јӧмӧ иштин ӧдӧр аайы.

1.Организационный бӧлӱк.

-Јакшлар ба балдар!

Бӱгун биске кӱн чалыйт,

Бӱгӱн биске јылдыстар имдежет.

Бой-бойыска кӱлӱмзиренип ийели.

Ончогор, балдар ,отургыштарарга отурып алыгар.

2.Солун,сакыбаган учурал.

Таскадаачы: Кӧрзӧрдӧ, балдар, саныскан учуп келди. Саныскан  слерге солун экелди.”Аралда ургун јааш токтоп калган,кӱн чалып чыккан,је солоны јок.Оны кара булуттар божотпойт.”

-Балдар,эмди солоныны канайдарыс ?(доскодо кара булуттардын кийнинде солоны јажынып калган.)

Балдар: -Солонынын булуттарын јоголтор керек.

-Чын,биске бу булуттарды арчыр керек.Булуттар тегин эмес,олордо јакылталар бар,кажызында ла.Слер олорды бӱдӱрзер,олор солонынан ыраар.

(таскадаачы баштапкы булутты алып јакылтазын кычырат.)

-Ӧ табыш айдып ийектер(ӧрӧмӧ,ӧлӧн).

-Ӱ табыш айдып ийектер(Ӱкӱ,ӱч).

-Н табыш(ан,ӧН.)

-Ј табыш (јааш,јаан,) бу табыштар кандый сӧстӧрдӧ туштап јат?

Таскадаачы: Чын, балдар. Булут јогылып калды.

-Экинчи булут слерге сурактар белетеп алтыр. Сурактарга каруу берели.

1. Сенин адын кем?

 2. Сенин ӧбӧкӧн кем?

3. Сенин сӧӧгин не?

4.  Сен канча јашту?  

5.Сен кажы јердин?

Таскадаачы: Булут слерле таныжып алды. Айдарда,балдар, кажы ла алтай бала бойынын сӧӧгин,ӧбӧкӧзин,чыккан-ӧскӧн јерин,тилин ундыбай билип ,оморкоп јӱрер керек.

-Ӱчинчи булут јуранарга сӱӱп јат. Кӧрӧр балдар кандый будуктар бар. Ого јажыл ӧн јетпей турган. Балдар, јажыл ӧнди канай чыгарарга јарар. Кандый 2 ӧнди бириктирер керек? Чын сары ла кӧк ӧнди бириктирип ийзе, јажыл ӧн чыгып келер.

(бойлоры столго јууктап, будуктарды талдап, эки будукты бириктирип кӧргулейт.)

-Булут слерге быйан айтты јажыл ӧн учун.Јажыл ӧн болзын деп кандый ӧндӧр бириктирдис?(сары ла кӧк.) Тӧртинчи булут ойынзак, ол слерле ойноорго туру. Бери  ончогор туруп ийер.

3.Амыраар ӧй.(Физминутка)

   Јааш, јааш, јаазын

   Меним сыным јааназын.

   Менин колым сууланзын,

   Јажыл ӧлӧн јажарзын.

   Јааш, јааш, јаазын

    Меним будым суланзын.

   Јааш агаш јажарып.

   Јаны Алтай јаранзын.

-Уредÿчи: Ойынзак булут уча берди.

-Бежинчи булуттын јакылтазы. Ӧндӧрди билерер бе , јок по деп кӧрӧрго туру. Эрмектерди јетире айдыгар.

4.Билгирди эске алып,чокымдаары.

Таскадаачы:1. Алама, јиленет ле помидор

Ӧндӧри олордын кып-...(кызыл)

2. Тан эртеде кӱн чалыйт

Ӧни онын сап-... (сары)

3. Чиби , чиби,чибичек

Јаныс ӧндӱ јап -...(јажыл)

4.Јунунарын сӱӱбес балдардын
Колдоры олордын кап-...(кара)

5. Кыш келип тӱшкенде јердин ӱсти ап ла ...(ак)

6. Эјемге ле меге
Энем шоколад берди
Ӧни онын кӱп ...(кӱрен.)

7. Кан-Оозында талай јок

Је билерим мен , онын ӧни...( кӧк.)

8. Кырды ӧрӧ мантатты адым боп-...(боро.)

Таскадаачы: Балдар, суреен jакшы ӧндӧрди билер эмтирер. Булут јуре берди.

-Алтынчы булутта јӱзӱн ӧндӱ суучактар бар. Ол суучактарды биске кечер керек. Кажызын ла кечип јатсас, ӧнин онын адаарыс.

(балдар колдорынан јединижип ӧндӱ суучактарды кечкилеп, олордын ӧндӧрин адагылайт).j

Таскадаачы:Кӧрӧр дӧ , балдар. Бисте калганчы булут артты. Ол булутта јурук  бар. Јазап ширтеп кӧрӧли . Кандый јастыра бар эмтир? Чын. Сан башка ӧндӧрлӧ будылып калган. Кӱн кӧк ӧндӱ, ӧлӧн оошкы, кузук кӧк.

-Бу та кандый да куулгазынду чӧрчӧктӧн ошкош. Слер билерер, бистин тайгаларда база кузук бар.

5.Јетирӱ

Таскадаачы: Ол кандый агашта ӧзӱп јат? (Мӧш.) Мӧш -ол алтай эл – jоннын база бир байлу агажы. Мӧш агашты кудайдын агажы деп айдып јат. Ол јымжак јӱректӱ, јылу тонду, арбын курсакту агаш. Озодон бери албатызын азыраган, јылулап,быжулап кондырган. Оны кезерге, јыгаргај арабас .Бу агашты кичеер керек,ого ӧзӧргӧ кӧп јылдар керек. Агаш-аразында јӱрзер адарынкай болор,серенке чагарга јарабас,онон улам ӧрт болордон айабас. Ӧрттӧн улам бу агаш јоголып  та калардан айабас .Мӧш биске кузук берет.

-Ӧни кандый кузуктын?-(бышкалак тушта јажыл, бышкалза кӱрен.)

-А слер кандый ӧндӧрлӧ будыр эдер бу јурукты?(балдардын каруулары.)

-Ӱзе булуттар јайылып , таркап, јӱре бердилер. Јаражай солоны санысканнын аралынын ӱстиле , чакпынду сууны кечире јараш кӱрдин јанында турат.

Ол слерге сӱӱнчилу кожон сыйлайт.

(сӧстӧри С.Белешеванын , кӱӱзи А.Темеевтин кожоны ''Солоны'.')

-Балдар, кол-колыстан тудужып ,бу кожонды кожондоп ийели.

6.Рефлексия.

Таскадаачы:Суреен јакшы! Кӧрӧр балдар бистин солоныда бир де булут јок.Кайда барган булуттар?(балдар јакылталарды бӱдӱрип ырааткан). База солун нени билип алдыгар?(ӧндӧр бириктирип,мӧш агаш керегинде.)

Ӧрӧ туруп, кол-колыстан тудужып,бой-бойыска кӱлӱмзиренип ийели.

-Слер ончогор албаданып јакшы иштендигер, јаан быйан, слерге болчомдор. Јакшы болзын!

-Солоны сӱӱнчилу каткырып, јакшы болзын деп айдат.

-Јакшы болзын!