Туган тел - очар канат
план-конспект занятия по развитию речи (старшая группа) на тему

            Кояшкай балалар бакчасы

   Туган тел  -очар канат

                  Тәрбияче

                                             Юнусова Людция

                                                  Фаатовна

Зәй шәһәре

                  Тема : Туган   тел - очар канат.

Максат :

1. Балаларның татар халкының милли мәдәнияте белән таныштыруны дәвам итү.
2. Балаларда халкы, туган ил,милли гореф -гадәтләре, бәйрәмнәре белән горурлану хисләре тәрбияләү.
3. Балаларның сөйләм телен, фикерләүен үстерә, эстетик зәвыкларын баету.

Җиһазлар :

Көнкүреш кирәк-яраклары, бизәнү әйберләре, китаплар,  рәсем өчен кирәкле шаблоннар,магнитафон,икурчак, уен өчен йөзек.

Алдан эшләнгән эшләр:

“Туган тел” турында шигырьләр өйрәнү,мәкальләр, тизәйткечләр, такмаклар кабатлау, әкиятләр сөйләү.

     Балалар түгәрәкләнеп утыралар “Мәликә” уены уйныйлар. Шулчак кулына тишек капчык һәм карта тоткан Шомбай килеп керә. Картасыннан нидер эзли.

• Тәк - тәк, Болгар дәүләтенең кечкенә оныклары кайдадыр шушы тирәдә яши иде. Сорашырга кирәк. (Тамак кыра.)
• Исәнмесез , хәерле көн, балалар. Мин кайсы җиргә килеп чыктым соң, миңа бөек Болгар дәүләте , татар балаларын табарга кирәк иде.
• Тәрбияче . Хәерле көн. Сез дөрес килгәнсез , тик безнең дәүләт хәзер Татастан дип атала. Балалар , без сезнең белән нинди Республикада яшибез?
• Татарстан республикасында.
• Ә нинди шәһәрдә?
• Зәй шәһәрендә.
• Шомбай .  Ә ник  Татарстан дип атала соң ул?  Анда гел татарлар гына яшимени?
• Юк , безнең Татарстанда башкортлар,руслар,марилар,керәшеннәр һ.б бик күп төр халык яши. Ләкин төп халык татарлар. Шуңа Татарстан татарлар иле дип атала. Без татар балалары.
• Шомбай . Сезнең татар балалары икәнлегезгә ышанып җитмим әле.
• Тәрбияче . Ничек   инде? Без бит татарча сөйләшәбез, татарча шигырләр сөйлибез, җырлыйбыз, биибез. Әйдәгез әле , балалар, кемнең шигырь сөйлисе килә?
• “Туган җирем Татарстан”
• Идел ярларына нурлар сибеп

Матур булып ата бездә таң

Таң шикелле якты туган илем

Бәхет биргән җирем - Татарстан

“Туган ягы кирәек кешегә”

Яшәр өчен бетмәс көч алырга

Олысына һәм дә кечегә

Мәхәббәтле , ямьле, мәрхәмәтле

Туган ягы кирәк кешегә.

• Шомбай. Бигрәк матур шигырьләр беләсез сез.
• Тәрбияче. Без әле шигырләр генә түгел мәкальләр, такмаклар, тизәйткечләр дә  сөйли беләбез. Син безнең кебек булдыра алырсың микән. Тыңлап кит әле. Әйдәгез әле, балалар, тизәйткечләр әйтеп телләребезне шомартып алыйк әле.
• Тукый - тукый тукыган

Тугыз талны чукыган

• Җәйнең ямле көннәрендә

Җиләк җыя Җәмилә

• Кара карга кардан бара

Канатларын кага-кага.

• Тәрбияче . ә хәзер барыбыз бергә”Биш мәче” тизәйткечен әйтеп китик.
• Мич башында биш мәче

Биш мәченең биш башы

Биш мәченең биш башына

Ишелмәсен мич ташы

• Шомбай. Бигрәк күп беләсез икән, сез балалар. Әйдәгез әле минем белән бер уен уйнап алыйк. (Мәкалләр әйтешү)
• Иң татлы тел - туган тел.
• Аз сөйлә - күп тыңла.
• Теле барның иле бар.
• Бит күрке - күз, тел күрке-сүз.
• Сөйли белсәң- тыңлый да бел.
• Үз илем - алтын бишек.
• Туган илем - туган өем.
• Эш беткәч - уйнарга ярый.
• Калган эшкә - кар ява.
• Кем эшләми - шул ашамый.
• Китап -белем чишмәсе.
• Шомбай. Сез бигрәк тапкыр балалар икәнсез. Ә менә кеше кечкенәдән ишеткәнне бер дә онытмый диләр. Сезне әниләрегез назлап, моңлы бишек җырлары җырлап йоклаткандыр. Берәр бишек җыры җырлап күрсәтсәгез, ышаныр идем инде.
• Тәрбияче. Безнең балалар бишек җырлары тыңлап үскән , ягез кайсыгыз җырлап китәр?
• Әлли бәлли итәрсең

Тыныч йоклап китәрсең

Шулай тыныч йокласаң

Бик тиз үсеп җитәрсең

Әлли бәлли чәчәгем

Бәллүр мәллә бишегең

Йоклачы эреп кенә

Матур төш күреп кенә.

• Шомбай. Чынлап та ышандыра башладыгыз. Ә шулай да(уйлый). Безнең халкыбызның гореф - гаабнтуйдәтләрен, бәйрәм йолаларын беләсезме?
• Тәрбияче. Балалар , без сезнең белән нинди татар бәйрәмнәрен беләбез?
• Карга боткасы, Сабантуй, Нәүрүз, Каз өмәсе.
• Шомбай. Ә ул бәйрәмнәрнең ничек узганын сез беләсезме?
• Карга боткасы - язын каргалар килгәч үткәрелә.
• Сабантуй - кыр эшләре беткәч уздырыла.
• Тәрбияче. Дөрес, балалар. Һәр бәйрәмнең үз тәртибе бар, барлык бәйрәмнәр дә уен-көлке , җыр белән үтә. Такмаклар әйтелә. Әйдәгез без дә искә төшереп үтик әле.
• Ике песи суга бара

Көянтә чиләк асып

Ике тычкан карап кала

Капка төбенә басып.

• Көзгегә карыйм әле

Чәчемне тарыйм әле

Әбиләргә бер атнага

Кунакка барыйм әле.

• Җырларга да мин оста

Биергә дә мин оста

Әти - әни эшкә кушса

Мин авыру, мин хаста.

• Чуар тавык суга бара

Аягында чабата.

Шул вакытта оялмыйча

Ата каз йоклап ята.

• Шомбай. Ай-яй, бигрәк күп беләсез икән. Ышандырасыз болай булгач.
• Тәрбияче. Балалар без сезнең белән нинди татар уеннарын беләбез?
• Түбәтәй. Мәликә. Чума үрдәк, чума каз. Без без без идек.
• Тәрбияче. Әйдәгез әле үзегез теләгән уенны уйнап күрсәтегез әле. Кунакны да үзегез белән алыгыз.
• Шомбай. Уеныгыз бигрәк матур икән. Сез балалар бигрәк уңгансыз.
• Тәрбияче. Сез безнең татарлыкны тикшерәсең, сыныйсың, син үзең кем буласың соң?
• Шомбай. Менә , менә татар балалары булсагыз мине белми калмас идегез.
• Тәрбияче. Без чамалыйбыз инде чамалавын, Шомбайга ошагансың. Тик әкият капчыгың буш бит.
• Шомбай. Таныдыгыз , рәхмәт. Минем сезне эзләп килүемнең дә сәбәбе дә шул. Капчыгым тузып тишелгән, әкиятләре коелып беткән. Шуны тутырырга

булышмассызмы? Татар халкы бик әкиятче булган. Сез миңа үзегез уйлаган өр-яңа әкиятләр сөйләмәссезме?

• Тәрбияче. Ярар . тик бу тишек капчыкта әкиятләр тормас бит. Менә без сиңа татар бизәкләре белән бизәлгән янчык бүләк итәбез, әкиятләрне шунда тутырырсың.
• Шомбай. Ай-яй, рәхмәт, сезгә. Сөендердегез ,  бигрәк матур бизәлгән. Я , әйдәгез, янчык авызын ачтым.
• Тәрбияче. Әйдәгез әле, балалар, үзебезнең әкиятләрне сөйләп Шомбайны шаккатырыйк. Кемнең әкият сөйлисе килә.
• Балалар үзләре уйлап чыгарган әкиятләрне сөйләп китәләр. Бер 3-4 баладан сорау.

• Шомбай. Булды,балалар, җитеп торсын. Зур рәхмәт сезгә. Менә нинди зирәк балалар икәнсез. Әкиятләрегез бик ошады, мин аларны башка балаларга да җиткерермен.
• Тәрбияче. Шомбай без сөйләгән әкиятләрне син онытырсың бит, башка балалар ишетмәс, әйдә без аларны матур китап итеп ясап сиңа бирик.китаптан укып барсын да белергә була, ул буыннан- буынга күчә. Безнең биредә ясалган китапчыкларыбыз бар. Без аның тышын матурлап сиңа бүләк итәрбез. Ә син ул китапларга әкиятләр тупларсың. Еракта яшәүче татар балаларына җиткерерсең.
• Шомбай. Нигә , татарлар тагын башка җирдә дә яши мени?
• Тәрбияче. Татарлар яшәмәгән җир юк ул. Алар Америкада да, Кытайда да һәм башка бик күп җирләрдә яшиләр, эшлиләр.
• Шомбай. Аңладым. Я , китапларыгызны ясагыз инде алайса.
• Тәрбияче. Балалар , әйдәгез өстәл янына килдек, утырдык. Сезнең алда китапчыклар, безгә шуларга татар орнаменты беркетеп, матурлап бизәргә кирәк. Эшне башлагыз. Кайчы белән эшләү кагыйдәсен искә төшерү. (Шомбай балалар эшен карап , аларны мактап йөри.
• Шомбай. Бик зур рәхмәтсезгә балалар. Киләчәктә дә шундый уңган, сабыр , зирәк балалар булып калыгыз. Үзегезнең туган җирегез, туган телегез белән горурланыгыз. Мин китәм инде. Сау булыгыз. Мин сезгә тагын кунакка килермен әле.
• Сау бул, Шомбай.