Музыкаль уйындарҙа клавес ҡулланыу
методическая разработка

Муниципаль бюджет мәктәпкәсә белем биреү учреждениеһы

муниципаль район Илеш районы

Үрге Йәркәй ауылының 2-се балалар баҡсаһы

                       Уҡытыусылар өсөн темаға оҫталыҡ дәресе:

" Балалар менән эшләүҙә ритм тойғоһо үҫешенең һөҙөмтәле формаһы булараҡ музыкаль уйындарҙа клавес ҡулланыу"

Музыкаль етәксе:    

Гәриева Айгөл Әлдәм Ҡыҙы

Музыка уйындарында клавес ҡулланыу балалар менән эшләүҙә ритм тойғоһо үҫешенең һөҙөмтәле формаһы булараҡ

Маҡсат: ритм тойғоһон үҫтереүгә булышлыҡ иткән ағас таяҡтар менән күнегеүҙәр ҡулланыу буйынса педагогтарҙың профессиональ кимәлен Күтәреү

Ритмдар беҙҙе һәр ерҙә оҙатып йөрөй. Кеше ритм менән ҡайҙа ғына осрашмаһын, уны күҙ алдына килтереүе ҡыйын. Ғалимдар күптән инде әсә ҡарынында ла уның йөрәк ритмы баланы тынысландыра һәм йоҡлата икәнен иҫбатлаған. Ритм тойғоһоноң башҡа тойғоларҙан берҙән — бер айырмаһы-ритм туранан-тура ишетеү менән бәйле. Ритмик тойғолар, асылда, ишетеү тойғоларының бер өлөшө булып тора. Шуға күрә ритм тойғоһон үҫтереү өсөн һәр күнегеү ишетеү һәләтен үҫтереүгә лә йүнәлтелгән.

Ритм тойғоһон үҫтереү өсөн төрлө музыка ҡоралдарын ҡулланырға мөмкин. Бөгөн мин һеҙгә музыка ҡоралы менән танышырға тәҡдим итәм уның исемен берәйһе белә ала. Был клавес тип атала.

Клавестар (claves) йәки ритмик таяҡтар иң ябай тауыш инструменттары, ике шыма шымартылған ағас таяҡ. Был инструменттың мөмкинлектәрен Үҙенең "Schulwerk" автор методикаһында билдәле педагог Карл Орф киң ҡуллана, Клавестар Мария Монтессори методикаһы буйынса эшләгән үҙәктәрҙәге "түңәрәктәрҙә" яңғырай.

Ҡорамалдың конструкцияһы бик ябай, һәм уны ҡулланыу бер ниндәй ҙә ҡатмарлыҡ тыуҙырмай. Ике цилиндр формаһындағы таяҡ, ҡағиҙә булараҡ, ҡаты тоҡомло ағастан эшләнгән тап шундай тышҡы ҡиәфәткә эйә. Эшләнгән таяҡтарҙың оҙонлоғо 20-нән 25 см-ға тиклем, ә диаметры өс см-ҙан артмай.

Клавесҡа көйләү бейеклеге бирелмәй, әммә ул төрлө пландағы метроритмик өлгөләрҙе бик яҡшы сағылдыра ала.

Юғарыла телгә алынған инструмент ҡулланылған музыкаль стилдәрҙе исемлекһеҙ ҙә билдәләргә мөмкин. Әлбиттә, был ритмик, дәртле көйҙәр булырға тейеш. Шуға күрә клавесты латин америкаһы һәм куба музыкаһында ишетергә мөмкин.

Был инструментты ватандаштарыбыҙ ҙа иғтибарһыҙ ҡалдырмай, сағыу эмоциональ тулҡындар менән музыка ижад итә.

Был матур булмаған, тәү ҡарашҡа, инструментта нимә шундай мауыҡтырғыс? Беренсенән, тәбиғи ағас магияһы. Йылы, шыма, ул балалар ҡулдарында "йәнләнә". Икенсенән, клавестар төрлө ҙурлыҡта була. Һәм сабыйҙар өсөн уларға ярашлы үпкә таяҡтарын табыу мөһим, улар оҙонлоғо буйынса яраҡлы. Һәм шул саҡта уларҙы шул тиклем еңел генә һелкетеп, туҡмарға! Уларҙы уйнау еңел һәм ябай, был һәр сабыйға, хатта бер йәшлек балаға ла мөмкин.  Өсөнсөнән, клавесты бала саҡ фантазияһы көсө менән еңел генә үҙгәртергә мөмкин... теләһә нимә! Аяҡ, мөгөҙ, ҡолаҡ, ишек, тәгәрмәстәр... Уйын сабыйҙың төп эшмәкәрлек өлкәһе. Уйнау ҡыҙыҡлы, мауыҡтырғыс һәм бик белемле. Һәм беҙҙең дәрестәрҙәге таяҡтар еңел генә шыбырлауҙарға, брикалочкаларға, скакалочкаларға, уйынсыҡтарға, моталочкаларға әүерелә...

Клавеста уйнағанда баланың ритм тойғоһо, ишетеү һәләте, шулай уҡ музыкаль күнекмәләре үҫешә. Иғтибар үҙәгендә күнекмәләр бара, хәтер яҡшыра, арауыҡта һәм ваҡытта ориентирлашыу күнекмәләре формалаша, бала абстракт фекерләргә һәм төрлө эмоцияларҙы танырға, башҡа балалар менән аралашырға өйрәнә.

Клавесты магазиндарҙа һатып алырға мөмкин әммә уларҙы үҙ ҡулдарың менән эшләргә мөмкин

Уларҙы эшләргә өйрәнергә теләйһегеҙме?

1. Төҙөлөш магазинында швабра өсөн киҫәк һатып алабыҙ) D-22мм

2. 25 сантиметрҙы үлсәп, үҫентеләрҙе ҡырҡып алабыҙ

3. Шунан килеп сыҡҡан таяҡтарҙы төтөн менән ҡаплайбыҙ

4. Лак менән ҡаплайбыҙ һәм музыка ҡоралы әҙер

5. Теләһәгеҙ, уларҙы биҙәп була

Ә хәҙер мин сәхнәгә 4 ҡатнашыусыны саҡырам. Хөрмәтле коллегалар ваҡытты экономиялау өсөн мин ҡоралдар әҙерләнем, таяҡтар шымартылған, аквалак менән һуғарылған. Ә һеҙгә уларҙы үҙегеҙ теләгәнсә биҙәп ҡуйырға тәҡдим итәм.  Мин клавестарҙы декоратив таҫма менән биҙәйем. Йәшел төҫтәге таҫманы алып, бер аҙ биҙәйем.

Алдан әйтелгәнсә, клавестарҙы ҡулланыу бик еңел. Уйын барышында таяҡтарҙың береһен һул ҡулыбыҙҙа тотабыҙ, ул уйын ваҡытында хәрәкәт итмәһен һәм ҡулы кәмә формаһында булһын өсөн. Икенсе таяҡ беренсеһенә баҫым яһау өсөн тәғәйенләнгән. Күреүегеҙсә, бер ниндәй ҙә ҡатмарлы нәмә юҡ, (Һынап Ҡарағыҙ)

Ә хәҙер тәҙрә артында һалҡын һәм ҡышҡы һауа торошо Булыуға ҡарамаҫтан, Һеҙгә эҫе Африка атмосфераһына сумдырылырға тәҡдим итәм. Африка кейеменең элементтарын кейәбеҙ һәм музыка буйынса дәртле хәрәкәт итәбеҙ.

Яҡшы эшләгәндәр барығыҙға ла рәхмәт! Ә клавестарҙы мин һеҙгә иҫтәлеккә бүләк итәм.

Зинһар, әйтегеҙ әле, тағы ла ниндәй өлкәләрҙә был иҫ киткес таяҡтарҙы ҡулланырға мөмкин. Медицинала үҙ-үҙеңде массажлау, логопед дәрестәрендә, шулай уҡ физик һәм музыкаль үҫеш дәрестәрендә тәрбиәселәр файҙалана ала.

Әгәр һеҙгә минең оҫталыҡ дәресем оҡшаһа һәм һеҙ уны үҙ эшегеҙҙә ҡулланырһығыҙ ҡулдарығыҙҙы өҫкә күтәрегеҙ һәм һелкетегеҙ .

Иғтибар өсөн рәхмәт.