Йомаҡтар
материал (старшая группа)

                    ТРАНСПОРТ ТӨРҘӘРЕ ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Ат түгел, кешнәмәй, 
Йөҙ аттан кәм эшләмәй. /трактор/ 

Һыу эсә, бесән ашамай, 
Үҙе дүрт аяҡлы. /автомобиль/ 

Балыҡ түгел, ҡош түгел, 
Һыуҙа йөрөй үҙе гел. /пароход/ 

Ҡамыты юҡ, дуғаһы юҡ 
Ҡара атым егеүле. /паровоз/ 

Эй ат саба, ат саба, 
Һығыла билгенәһе, 
Тояҡтары резина, 
Тимерҙән дилбегәһе. /автомобиль/ 

Йә тәрән соҡор ҡаҙый ул, 
Йә бейек өйөм өйә. 
Төҙөүсөләр уны һөйә, 
"Тимер бәһлеүән!” — тиә. /экскаватор/ 

Тимер сысҡан, 
Сүс ҡойроҡ. /самолет/ 

Ҡанаты бар — елпемәй, 
Эсе йылы — ел теймәй. /самолет/ 

Ҡанаты бар, йөнө юҡ, 
Үҙе бара, юлы юҡ. /самолет/ 

Юҡ, мин поезд түгел, 
Ләкин уға оҡшаған. 
Сөнки йөрөйбөҙ беҙ 
Тимер юлдарҙан. /трамвай/ 

Үҙе ура, үҙе һуға, 
Үҙе ҡапсыҡҡа һала. 
Шаулап, гөрләп эшләгәнгә 
Ҡыр матурланып ҡала. /комбайн/ 

Тимер жираф, башы күктә, 
Күп күтәрә көсө күпкә, 
Тонна-тонна йөктәрҙе 
Эләктереп ала ул, 
Балкондарын балҡытып, 
Бейек өйҙәр һала ул. /кран/ 

Ул үҙе шундай көслө, 
Тешле-тешле сүмесле. 
Бер үҙе эшләй ала 
Йөз кешелек эште. /экскаватор/ 

Эйәремә менәләр, 
Өҙәңгемә тибәләр. 
Йөгөртәләр, саптыралар, 
Кәрәк ергә китәләр. /мотоцикл/ 

Арымай, талмай, 
Ат артынан ҡалмай. /арба/ 

Ике күсәр дөнъя кисер. /арба/ 

Ике аяҡлы үгеҙ, 
Маңлайында ҡуш мөгөҙ. /велосипед/ 

Үҙе атта бара, 
Үҙе атлап бара. /велосипед/ 

Үҙе бара, эҙе юҡ, 
Маңлайында күҙе юҡ. /кәмә/ 

Ел өрә - үҙе бара. /елкәнле кәмә/ 

Хайран уның йөрөүе, 
Бик йыраҡтан килүе, 
Ай-һай, уның кешнәүе. 
Аяғында тимере, 
Тамағында күмере, 
Ерҙе ярып килүе. /паровоз, поезд/ 

Уф-уф һулар, 
Уфтанһа ла алып китер, 
Барыр еренә етер. /паровоз, поезд/ 

Ҡылға аҫылына, 
Тимергә таяна. 
Ултыртып саба 
Теләһәң ҡайҙа. /трамвай/

                          ЙОРТ ХАЙУАНДАРЫ ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Йомаҡ әйтәм, йомаҡ әйтәм, 
Уны сискән сос булыр, 
Сисәлмәгән тик торор. 

Һаҡалы бар - бабай түгел, 
Бер кемгә лә ағай түгел. 
Тәү ҡарашҡа меҫкен, өтөк, 
Үсектерһәң - китә төкөп. /кәзә/ 

Ишек алдына хужа, 
Сит малдарҙы ул ҡыуа, 
Ләү-ләү итеп ул өрә, 
Барса ерҙә өлгөрә. /көсөк/ 

Һаҡаллы ул, мөгөҙлө, 
Һанға һуҡмай һис кемде. 
Баҡсаға бик йыш инә, 
Кәбеҫтәне кимерә. /кәзә/ 

Мендәр өҫтөндә ятыр, 
Йә мейескә ул ҡасыр. 
Көндөҙ әҙерәк серем итеп, 
Төнөн сысҡан ул тотор. /бесәй/ 

Йүгерекләп йөрөр ул, 
Ләү-ләү итеп өрөр ул, 
Мал-тыуарҙы ҡыуыр ул, 
Өйгә һаҡсы булыр ул. /көсөк/ 

Шып-шым баҫып йөрөй ул, 
Сысҡандарҙы тота ул. 
Һөт эсә лә рәхәтләнеп, 
Мейес башында ята ул. /бесәй/ 

Йылыта, кейендерә, 
Әҙәмде һөйөндөрә. /һарыҡ/ 

Дүртәүҙер аяғы, 
Ҡайсылай ҡолағы, 
Таштан ҡаты тояғы. /ат/ 

Хайран уның йөрөүе, 
Бик йыраҡтан килеүе, 
Ай-һай уның кешнәүе. 
Аяғында тимере, 
Тамағында күмере, 
Ерғе ярып килеүе. /ат/ 

Ишек алдында сүмәлә, 
Аҫтында дүрт бағана, 
Алдында ике һәнәк, 
Артында һепертке. /һыйыр/ 

Ҡойроғо уралған, теле һалынған. /эт/ 

Һабан да түгелмен – һөрөргә яратам. /сусҡа/ 

Ҡуян ҡолаҡлы, ат тояҡлы. /ишәк/ 

Муйыны – дуға, арҡаһы – эйәр. /дөйә/ 

Туны бар – сапаны юҡ, 
Мыйығы бар – һаҡалы юҡ. /бесәй/ 

Арҡаһынан һыпырһаң, 
Күҙҙәре ялт-йолт итә. 
Гел яратып, иркәләп, 
Һөйөп торғанды көтә. /бесәй/ 

Ауыҙы бар – көйшәмәҫ, 
Теше бар – тешләмәҫ, 
Ултырһаң – күтәрер, 
Етәкләһәң – эйәрер. /ат/ 

Ары ла йүгерә Зәпзәки, 
Бире лә йүгерә Зәпзәки. 
Тамаҡ ҡыра Зәпзәки, 
Һаҡал һелкә Зәпзәки. /кәзә/ 

Һәр кистә яландан ҡайта 
Мөңрәй-мөңрәй көтөүҙән. 
Май, ҡаймаҡ яһайҙар уның 
Тәмле ап-аҡ һөтөнән. /һыйыр/ 

Бысраҡ һыуҙа аунай, 
Мырҡ-мырҡ, мырҡылдай. /сусҡа/ 

Йәйен дә, ҡышын да, 
Йылы тунда. /һарыҡ/ 

Бик оҙон мыйыҡтары, 
Күҙҙәре янып тора. 
Сысҡандарҙы аулар өсөн 
Туҡтауһыҙ хәйлә ҡора. /бесәй/

                        ҠЫРАҒАЙ ХАЙУАНДАР ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Эй тырыша – кәрәк уға 
Сәтләүектең орлоғо. 
Өйө ағас ҡыуышында, 
Көлтә ҙурлыҡ ҡойроғо. /тейен/ 

Йөрөмәй ул буранда, 
Ҡышын йоҡлай урманда, 
Йәйен солоҡ "таҙарта", 
Еләкте лә ярата. /айыу/ 

Ҡылый күҙ, оҙон ҡолаҡ, 
Баҡсаны үтмәй урап, 
Һайлап, кишер кимерә, 
Бигерәк шәп йүгерә. /ҡуян/ 

Уңайлы ултыра ағаста, 
Сәтләүекте ярата, 
Көлтә ҡойроҡ, бик етеҙ ул, 
Һикерергә ярата. /тейен/ 

Энәләрен үҙендә 
Текмәһә лә йөрөтөр. 
Яҡын килһәң - йомарлана, 
Киткәнеңде көтәлер. /терпе/ 

Ул тегеүсе булмаһа ла 
Энәләр күп йөрөтә, 
Яҡын килһәң - йомарлана, 
Китһәң - йүгереп китә. /терпе/ 

Урманда йыш тап булар, 
Мөгөҙҙәре бигерәк ҙур, 
Ат ҡәҙәре кәүҙәһе, 
Һис еткермәй берәүҙе. /мышы/ 

Йәйгә сыҡһа һөйөнә, 
Һоро тунын кейенә, 
Ҡышын ҡарҙа күренмәй ул - 
Кейенә аҡ кейемгә. /ҡуян/ 

Ҡара морон, һарғылт йөн, 
Көлтә ҡойроҡ, хәйләкәр, 
Тауыҡ итен бик ярата, 
Ялан, урманда йәшәр. /төлкө/ 

Бәләкәй генә, бик етеҙ, 
Йөнтәҫ ҡойроҡ, ялтыр күҙ, 
Сәтләүекте бик ярата,- 
Кем ағаста? Әйтегеҙ. /тейен/ 

Ҡомда мәҙәк юл ҡалдыра, 
Һыуҙа йөҙә ҡай саҡта, 
Үҙе менән һөйрәп йөрөй 
Үҙенең өйөн йыраҡҡа. /гөбөргәйел/ 

Ағас башында туп һымаҡ 
Ул һикереп шаяра, 
Йә тубырсыҡ эҙләп йыя, 
Йә ул сәтләүек яра. 
Имәнгә ҡора өйөн, 
Ниндәй кейек ул? /тейен/ 

Ҡойроғо көлтә кеүек, 
Яратҡаны сәтләүек, 
Ҡыуышҡа яһай өйөн, 
Был ни, әлбиттә,… . /тейен/ 

Энәләре күп булһа ла, 
Кейем текмәй был кейек. 
Сәнскеле балаһын да 
Һөйә: ”Йомшағым!”- тиеп. /терпе/ 

Энәһе күп: йөҙләп-меңләп, 
Бер ни тегә алмай йүнләп. /терпе/ 

Борсаҡтай ғына күҙҙәре, 
Морон осо ҡап-ҡара. 
Яҡын килһәң, йоморлана, 
Энәле - тотоп ҡара! 
Кем белә, кем белә, 
Йә әйтегеҙ тиҙ генә. /терпе/ 

Йәйен - урманда батша, 
Ҡышын - ҡарҙан да аҫта. /айыу/ 

Йәйен - һоро, ҡышын - аҡ, 
Ҡыҫҡа ҡойороҡ, шеш ҡолаҡ. /ҡуян/ 

Баҙҙа йәшәй, дошманы – бесәй. /сысҡан/ 

Ерҙе тиштем – йәшәнем, 
Ер өҫтөнә сыҡтым – үлдем. /һуҡыр сысҡан/ 

                                 ЙОРТ ҠОШТАРЫ ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Бәпкәләрен үләндә 
Эйәртеп йөрөтә ул, 
Оҙон муйын,ҡыҙыл тәпәй, 
Ыҫылдап суҡымаҡсы ул. /ҡаҙ/ 

Һыуҙа йыуынып алды, 
Өҫтө ҡоро ҡалды. /ҡаҙ/ 

Таң атмаҫ борон уяна, 
Ҡанат ҡаға, талпына, 
- Килтере-е-е-п би-и-и-р!- тиеп һөрән һала, 
Баҫып кәртә башына. /әтәс/ 

Ҡыт-ҡыт-ҡыт-ҡыт-ҡыт итә, 
Килгәнебеҙҙе көтә, 
Йомортҡаны алығыҙ! – тип, 
Ул беҙгә хәбәр итә. /тауыҡ/ 

Әсәй көтә был ҡоштарҙы, 
Улар тоя һөйөү, наҙ. 
Бәпкәләрен сығарғанда, 
Шатлығынан бейей ... . /ҡаҙ/ 

-Ҡыт-ҡытыҡ,-ти,-ҡытыҡ,-ти,- 
Тибенеүе ҡыҙыҡ,-ти, 
Әйтеп ҡуймағыҙ яҙыҡ, 
Әлеге ҡош ул-… . /тауыҡ/ 

-Мин барыһын уятам,- тип 
Ҡысҡыра,-кикирикүүүк! 
Бара торған ерегеҙгә 
Һуңлап ҡуймағыҙ берүк! 
Һис кәрәк түгел бәхәс, 
Был булыр инде … . /әтәс/ 

-Ҡаҡ-ҡаҡ,-тиер,-ҡаҡ,-тиер, 
Ниҙер ҡағырға ҡушыр. 
Үҙе ҡанат ҡағып ҡына 
Һыу буйында булашыр. 
Күл, йылғала табыр наҙ 
Ҡыҙыл ситек кейгән … . /ҡаҙ/ 

Башы тараҡ, ҡойроғо ураҡ, 
Ҡысҡыртып борғоһон, уята барыһын. /әтәс/ 

Оса лап-лап, төшә лап-лап, 
Йөҙә шәп-шәп, йөрөй саҡ-саҡ, 
Әкрен атлап, кейеҙен ҡаплап. /өйрәк/ 

Күбеп китһә, көймә кеүек, 
Күпереп бешкән икмәк кеүек, 
Губернский ҡыҙҙар кеүек, 
Ултырыуы мулла кеүек, 
Ҡысҡырыуы торна кеүек?! /күркә/ 

Гөбөр-гөбөр гөбөрә, ҡыҙыл күрһә, ҡабара. /күркә/ 

Тарағы бар - сәсен тарамай, 
Урағы бар – иген урмай. /әтәс/ 

Бәләкәй генә һары йомғаҡ 
Йүгереп йөрөй сиҙәмдә. /себеш/

                                        ҠОШТАР ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Тау-ҡаяны төйәк итә, 
Бер ниҙән тормай өркөп. 
Кемдең уны күргәне бар? 
Ҡош батшаһы ул ... . /бөркөт/ 

Ҡыйыҡ башына йорт ҡуйҙым, 
Ишек-тәҙрәһе асыҡ. 
Яҙҙар еткәс, ҡайтып керҙе 
Ошо йортҡа ... . /сыйырсыҡ/ 

Хужанан да, эттән дә 
Һис тә ҡурҡып тормайҙар. 
Ем һипкәйнем ҡаҙҙарға, 
Килеп ҡунды ... . /турғайҙар/ 

Тәҙрәләремә ҡарап, 
Ҡойма башына баҫҡан. 
- Бөгөн ҡунаҡ көтөгөҙ, - тип 
Шыҡырланы ... . /һайыҫҡан/ 

Ниңә ҡаҙҙар ҡаңғылдашып 
Бәпкәләрен өйөргән? 
Күктә ҡанаттарын йәйеп, 
Бәпкә күҙләй ... . /төйлөгән/ 

Ниңә әле был балалар 
Күккә ҡарап торалар? 
Йылы яҡҡа үтеп китте, 
Ҡаңғылдашып ... . /торналар/ 

Үҙе йомортҡа баҫмай, 
Балаһын да баҡмай. /кәкүк/ 

Ҡулы юҡ, балсыҡ ташый, 
Балтаһы юҡ, өй яһай. /ҡарлуғас/ 

Ҡыҙыл ситектәрен кейгән 
Күк күлдәкле ҡыҙ килгән. 
Күк күлдәк, ҡыҙыл ситекле 
Әйтегеҙсе, кем икән? /күгәрсен/ 

Көндөҙ ул насар күрә. 
Тап бына шуға күрә, 
Үҙ ҡорбанын һағалап, 
Төндә тора самалап. /ябалаҡ/ 

Айырып булмай был ҡоштоң 
Исемен есеменән. 
Һоҡландыра бөтәһен дә 
Аҡтан-аҡ төҫө менән. /аҡҡош/ 
Осоп киләм, осоп киләм, 
Күҙгә эләккәнде тибеп киләм. /бөркөт/ 

Ағас башында бер Ҡолой, 
Көндөҙ йоҡлай, кис олой. /өкө/ 

Торған булһалар ҙа ҡысҡыралар 
Торайыҡ та торайыҡ. /торна/ 

Баҫтырығы оҙон, көлтәһе ҡыҫҡа. /һайыҫҡан/ 

Сирыҡ-сирыҡ сирҡылдай, 
Бәҫле ботаҡҡа ҡунып. 
Сирыҡ-сирыҡ,үҙ телендә 
Ниҙер һөйләй ҡыуанып. 
Ниҙәр генә һөйләһә лә, 
Аңламайым шул телен. 
Шуны беләм: йылы эҙләп, 
Ташлап китмәй үҙ илен. 
Кисерһә лә күп этлек, 
Иленән китмәй … . /сәпсек/ 

Көндөҙ йоҡлай, төнөн илай. /өкө/ 

Яңғыратып һыу буйҙарын 
Һарай, алһыу таң тыуғас, 
Моңло, дәртле … . /һандуғас/ 

Йылы яҡтан 
Беҙгә килә, 
Ул йылдарҙы 
Һанай белә. 
Был ниндәй ҡош? 
Бирсе әйтеп! /кәкүк/ 

Бар белгәне ҡар ҙа ҡар, 
Бер туҡтауһыҙ ҡар даулар. 
Ниндәй ҡош мохтаж ҡарға? 
Ни булһын инде … . /ҡарға/

Көнө буйы туҡ та туҡ, 
Ағастан ҡорт табып туҡ. 
Ағасты йырған ҡортҡа 
Иң ҙур дошман … . /тумыртҡа/ 

Һайлап алып ҡыу ағасты 
Көнө буйы туҡылдар, 
Ҡорттан һаҡлай ағастарҙы,- 
Ә исеме кем булыр? /тумыртҡа/ 

"Шыҡырыҡ-шыҡырыҡ!" - һөрән һала,- 
Нимә икән ул тапҡан? 
Аҡлы-ҡаралы кәүҙәле,- 
Ул ҡош була - ... . /һайыҫҡан/ 

Ҡатыҡты ла ул эсмәйҙер, 
Эсмәйҙер ул һис тә һөт, 
- Һөҙ һ-ө-ө-өт! - тип оҙаҡ өндәй 
Тажлы башлы ҡош ... . /һөҙһөт/ 

Ауыр йөк һөйрәгән һымаҡ, 
- Тар-р-р-т!- та, - Тар-р-р-т!- ярҙам һорай, 
Тыныс төбәкте ярата, 
Был ҡош булалыр ... . /тартай/ 

Көндөҙ яратҡан урыны 
Ҡоро ағаста - аулаҡ, 
Төн етте ниһә һунар итә 
Бесәй башлы ... . /ябалаҡ/ 

Иң моңло йырҙы тыңлата 
Беҙгә, йәмле яҙ булғас, 
Барса кеше бирелеп тыңлай, 
Ул ҡош була ... . /һандуғас/ 

Моңло итеп ул саҡыра, 
Күренеп бармай бик үк, 
Кә-күк, кә-күк,- тигән һүҙен 
Ҡабатлай оҙаҡ ... . /кәкүк/ 

Йәй көнөндә бер ҡош күрәң 
Туҡтап, ҡанат елпегән, 
Сысҡан аулай, йә сиңерткә, 
Ул ҡош була ... . /төйлөгән/ 

Һауала ул батша инде, 
Саңҡып бирә ул тауыш, 
Бөрйән башҡортоноң ҡошо, 
Ул булалыр ... . /ҡарағош/ 

Ағас башында ояһы, 
Йәйен-ҡышын ҡар даулай, 
Ҡарауһыҙ ҡалдырһаң әгәр, 
Себештәрҙән күҙ алмай. /ҡарға/ 

Ҡанатлы ла ҡолаҡлы, 
Төнөн генә оса ул, 
Ҡош тип әйтеп булмай уны,- 
Ниндәй хайуан була ул? /ярғанат/ 

«Ҡыж-ҡыж » тиеп тауыш бирә, 
Мороно, гүйә, көрәк. 
Йылы яҡтан яҙын ҡайта, 
Ниндәй ҡош, тиһең? ... . /өйрәк/ 

Аяҡтары уның оҙон, 
Әйт, ниндәй ҡош, уйлап торма. 
Яҙын ҡайта көҙөн китә, 
“Тор-райыҡ” тиһә лә … . /торна/ 

Өй артындағы тирәккә 
Ҡайсаҡ ҡунып китә ул. 
Ҡасан ҡунаҡтар килерен 
Беҙгә хәбәр итә ул. /һайыҫҡан/ 

Талға ҡунып, йөҙ төрлө
Йыр йырланы маҡтансыҡ.
Булһа булһын маҡтансыҡ,
Үҙебеҙгә бик танһыҡ. /сыйырсыҡ/

Оҡшанымы йомаҡтар? - 
Әйтегеҙ,һеҙ,балалар.

                                БӨЖӘКТӘР ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Йоҡонан тора иртә, 
Үҙен-үҙе һикертә. 
Йәйен уйнап үткәрә 
Сырылдауыҡ ... . /сиңерткә/ 

Матур итеп селтәр үрҙе 
Кешеләрҙән күрмәксе. 
Аҫҡа табан төштө китте 
Селтәр буйлап ... . /үрмәксе/ 

Бейек кенә бейек ҡаялар, 
Ул ҡаяға ҡыйғыр оялар. 
Һурпаһы хәләл, ите хәрәм, 
Ул ни булыр икән?! /бал ҡорто/ 

Бесәнлектә бер көршәкте 
Ҡарап торғас бик оҙаҡ 
Салғым менән тейеү булды – 
Һырып алды ... . /һағыҙаҡ/ 

Ҡап-ҡаранғы бүлмәлә 
Селтәр бәйләй ҡыҙ бала. /бал ҡорто/ 

Бейек тауға менәләр, 
Тоҡтар йөкмәп киләләр. /ҡырмыҫҡа/ 

Деү-деү, деү итә – дуғаға ҡуна, 
Сей-сей, сей итә – ситәнгә ҡуна. /күгәүен/ 

Беҙелдәп оса ла семетеп ала, 
Ул семеткән ерҙә ҡан ҡала. /серәкәй/ 

Бал ҡортона бик оҡшаған, 
Тик саҡһа, саға елле! 
Шул бөжәктекеләй, тиҙәр, 
Ҡыҙҙарҙың нәҙек биле. /һағыҙаҡ/ 

Гөжләп тора өй-йорттары, 
Ҡупҡан һуң ниндәй ғауға? 
Хәүеф килһә, күмәкләшеп, 
Дәррәү сығалар яуға. /ҡырмыҫҡалар/ 

Нисек итеп биҙмәйҙәр, 
Бер туҡтауһыҙ безләйҙәр. 
Безләшеп, улар беҙгә 
Сәскәнән бал эҙләйҙәр. /бал ҡорто/ 

«Тоттом» тигәндә, тороп китте, 
«Баҫтым» тигәндә, тороп ҡасты. /сиңерткә/ 

Шем шекерә-мекерә, 
Тотам тиһәң, һикерә. /сиңерткә/ 

Ат башлы, 
Болан мөгөҙлө, 
Бүре кәүҙә, 
Бүкән һын, 
Ҡош ҡанатлы, 
Ҡырмыҫҡа аяҡлы. /сиңерткә/ 

Эт башлы, 
Ырғаҡ муйынлы, 
Бүре кәүҙәле, 
Бүкән һынлы, 
Ҡуш ҡанатлы, 
Тиктормаҫ йәнле. /сиңерткә/ 

Аяғы ҡулдан юғары, 
Һикерә талдан юғары. 
Ни ҡош түгел, ни ҡорт түгел, 
Теҙе билдән юғары. /сиңерткә/

                      ТӘБИҒӘТ КҮРЕНЕШТӘРЕ ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Әй, малайҙар! Әй, ҡыҙҙар! 
Ҡойҙоғоҙмо ҡоймаҡтар? 
Килегеҙ, әйҙә, ултырығыҙ, 
Табышайыҡ йомаҡтар. 

Ап-аҡ ҡына, шәкәр түгел, 
Йылыға иреп бара. 
Ҡышын ерҙе ҡаплап ала, 
Йомшаҡ ҡына, тотоп ҡара. /ҡар/ 

Ҡышын яуа аҡ булып, 
Бигерәк тә йомшаҡ булып, 
Атлағанда - шығыр-шығыр, 
Эҙҙәрҙе ала уйып. /ҡар/ 

Йәйен томра эҫелә 
Күгәреп болоттар килһә, 
Тамсылар булып тамыр, 
Был ни була? Был ... . /ямғыр/ 

Күктән яуа ынйылай, 
Үҙе ап-аҡ, мамыҡтай, 
Аяҡ баҫһаң - шығырҙай, 
Ул ҡыштың йырын йырлай. /ҡар/ 

Ағастарға ул ҡунған, 
Ап-аҡ ҡар һымаҡ булған, 
Анау урман әкиәттәге 
Көмөш аҡ урман булған. /бәҫ/ 

Эй, ыжғыра, асыулана, 
Үкерә, ярһый, өрә. 
Кеше йөрөй алмаһын, тип, 
Ҡарҙарҙы юлға өйә. /буран/ 

Өшөттөрә, туңдыра – 
Үҙе күренмәй күҙгә. 
Ҡайсаҡ ул йүгерттерә, 
Йылы тунды кейҙерә. /һыуыҡ/ 

Ҡыш көнө генә яуа, 
Сафланып ҡала һауа, 
Атлағанда шығыр-шығыр 
Эҙҙәрҙе уйып ала. /ҡар/ 

Аҡ мунсаҡ төшөп ҡалды, 
Ай күрҙе, ҡояш алды. /ысыҡ/ 

Осоп китә, йөҙөп китә, 
Ваҡыт еткәс, иреп бөтә. /ҡар/ 

Йондоҙ булып ҡойола, 
Мамыҡ булып йыйыла. 
Ел булһа, оса, 
Яҙ булһа, ҡаса. /ҡар/ 

Үкерә лә ҡотора, 
бөтә ерҙе тултыра. /буран/ 

Күктән килде, ергә китте. /ямғыр/ 

Ялт-йолт ялтырай, 
Ерҙең өҫтө ҡалтырай. /йәшен/ 

Тау арҡылы уҡ аттым, 
Атҡан уғым юғалттым. /йондоҙ атылыу/ 

Аяҡһыҙ-ҡулһыҙ тәҙрә ҡаға. /ел/ 

Аяғы юҡ, ҡулы юҡ, 
Һөйләшергә теле юҡ, 
Ҡояш кеүек нуры юҡ, 
Күрергә күҙе юҡ, 
Һис етмәгән ере юҡ. /ел/ 

Уты юҡ, төтөнө бар. /томан/ 

Таҫмаларым йыуам да, 
Киптерәмен дуғамда. /йәйғор/ 

Ишек алды таш була, 
Өйгә инһә, һыу була. /боҙ/ 

Ишектән керер, түргә уҙыр. /һыуыҡ/ 

Аҡ булһа ла, һөт түгел, 
Күп булһа ла, йөк түгел. 
Һыу буйында ярала, 
Ҡояш сыҡһа, тарала. /томан/

Йәшенегеҙ, ти, тиҙерәк, 
Ҡурҡыныс минең утым. 
Ҡаялағы бөркөттөң дә 
Алам да ҡуям ҡотон. /йәшен/ 

Иретһәң, һыу була, 
Ҡайнатһаң, быу була. /ҡар/ 

Мин дә эй күшегеп бөттөм, 
Урман-ҡырҙар күшекте. 
Күк күкрәүен ер аҫтында 
Һуҡыр сысҡан ишетте. /ямғыр/ 

Ямғыр тынды, ҡояш сыҡты, 
Ҡалҡты күктә ҙур күпер. 
Шул күперҙең бөтә төҫөн 
Айыра ала тик өлгөр. /йәйғор/ 

Көндөҙ йоҡлай, төндә илай. /ысыҡ/ 

Ҡыш буйы ятты - ятты ла, 
яҙын тороп сапты. /ҡар/ 

Аҡ бабай, аҡ бабай, 
Аҡ туныңды ҡаҡ, бабай. /ҡар/ 

Утта янмай, һыуҙа батмай. /боҙ/ 

Сәстәремде тағатып 
Йөрөй нисек иренмәй? 
Әллә уйнай йәшенмәк, 
Үҙе ҡайҙа? Күренмәй. /ел/

                                ЙӘШЕЛСӘЛӘР ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Йәшелсә - витаминдар, 
Ашайым да ҡуямым. 
Йәшелсәләр хаҡында мин 
Һеҙгә йомаҡ ҡоямын. 

Бер-береһенән уҙышып 
Үҫәләр гел бер өйҙә. 
Өйҙәрен төп тип атайым, 
Сығалар өйҙән көҙгә. /картуф/ 

Ҡыяҡтары йәм-йәшел дә, 
Һап-һары уның башы. 
Ашнаҡсыны илатһа ла, 
Их, тәмләй ул һәр ашты. /һуған/ 

Ҡып-ҡыҙыл ғына күлдәкте 
Ҡайҙан ала ... ? 
Күлдәге матур булғас ни, 
Уға хатта ер аҫтында 
Һис күңелһеҙ түгелдер. /сөгөлдөр/ 

Ерҙән ҡаҙып алалар, 
Аш, бәлешкә һалалар. 
Көлгә күмә малайҙар, 
Иҙеп ашай бабайҙар. /картуф/ 

Миңә оҡшай ҡурғаны, 
Кетерләп үк торғаны, 
Маҡтап бөтөргөһөҙ, уф! 
Нимә ашайым? … . /картуф/ 

Әбей түгел, бабай түгел, 
Үҙе ҡат-ҡат тун кейә, 
Һыуҙар һибеп үҫтерәбеҙ- 
Ул дымлы ерҙе һөйә. 
Йәшкелтем һәм аҡ төҫтә, 
Шытырлап тора тештә, 
Ә исеме - ... . /кәбеҫтә/ 

Йәшкелт аҡһыл төҫтә ул, 
Ҡатлы-ҡатлы күлдәкле, 
Әсәй турап ашҡа һала, 
Ашағанда бик тәмле. /кәбеҫтә/ 

Ҡуян бик ярата икән 
Ул ҡыҙыл йәшелсәне, 
Ҡыш көнөндә Ҡар-бабайҙың 
Танауы ул - беләһеңме? /кишер/ 

Әрсей ҡалһаң, йәһәт кенә 
Күҙ йәштәрен ағыҙа. 
Уны ашаһаң сирләмәйһең,- 
Кәрәк түгел дарыу ҙа. /һуған/ 

Йоморо уның кәүҙәһе, 
Унан аштар бик тәмле, 
Әйт әле, һин, әйт әле,- 
Был нимә ул? /бәрәңге/ 

Тәҙрәһе юҡ, ишеге юҡ, 
Эсе тулы халыҡ. /ҡыяр/ 

Ер аҫтында алтын ҡаҙыҡ. /кишер/ 

Ҡат-ҡат тунлы, 
Ҡарыш буйлы. /кәбеҫтә/ 

Бабай ҡат-ҡат тун кейгән, 
Сисендерһәң – иларһың. /һуған/ 

Үҙе генә ашалмай, 
Унан башҡа аш бармай. /һуған/ 

Келәте бар, малы юҡ, 
Балаһының һаны юҡ. /ҡыяр/ 

Үҙе һимеҙ – майы юҡ, 
Тиреһе ҡалын – йөнө юҡ. /шалҡан/ 

Әй,малайҙар,әй,ҡыҙҙар! 
Оҡшанымы йомаҡтар?

                              ЭШ ҠОРАЛДАРЫ ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Түтәлдерҙе ҡаҙып бөткәс, 
Мыштырлап оҙаҡ торма. 
Эшкә тотон йәһәт кенә 
Ҡулыңа алып… . /тырма/ 

Бесән ҡалай ныҡ кипкән, 
Йыйырға ваҡыт еткән. 
Ҡарап торма,тик торма, 
Йә,ҡулыңа тот … . /тырма/ 

Был ҡоралды сабый саҡтан 
Ҡулда тоторға кәрәк. 
Ғүмер буйы бары файҙа 
Бирә кешегә… . /көрәк/ 

Ҡар көрәргә 
Булһа кәрәк, 
Нимә кәрәк? 
Дөрөҫ! ... . /көрәк/ 

“Т” хәрефенә оҡшаш был 
Оҫтаға кәрәк ҡорал. 
Һыры бар урау-урау, 
Был нимә? Был бит ... . /бырау/ 

Әй, күп тә һуң тештәре! 
Әй, күп тә һуң эштәре! 
Ағасты «ашай-ашай», 
Төрлө әйберҙәр яһай. /бысҡы/ 

Нисек кенә бәйләп тотма, 
Ятҡырып булмай тоҡта. 
Барыбер сыға тишеп, 
Уның исеме нисек? /беҙ/ 

Был ҡорал менән 
Шымартып алғас, 
Ял итеп ҡала 
Ҡытыршы ағас. 
Түңәрәкләнеп 
Оса юнысҡы, 
Оҫта ҡулында 
Нимә ул? /йышҡы/

                             ЙЫЛ МИҘГЕЛДӘРЕ ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Ҡар иреп,ер күренер, 
Һайрар ҡоштар ҙа килер, 
Йәшел үләндәр үҫер,- 
Был ниндәй ваҡыт етер? /яҙ/ 

Көндәр бигерәк эҫелер, 
Еләктәр ҙә бешәлер. 
Көн дә беҙ һыу инәбеҙ,- 
Ниндәй ваҡыт? Әйт әле. /йәй/ 

Ағастарҙан, һарғайып, 
Япраҡтар ергә төшә. 
Баландар ҡыҙарып бешә,- 
Был ниндәй ваҡыт етә? /көҙ/ 

Көндәре һыуыҡ булыр, 
Ерҙең өҫтө аҡ булыр, 
Балалар санала шыуыр,- 
Был ниндәй ваҡыт булыр? /ҡыш/ 

Ҡара ерҙең өҫтөнә 
Ҡаҙ мамығын кем һипкән? 
Аҡ юрғанды кем теккән, 
Ап-аҡ ондо кем һипкән? /ҡыш/ 

Бабайым килә һағынып, 
Аҡ толобон ябынып. /ҡыш/ 

Аҡ бабай, аҡ бабай, 
Аҡ туныңды ҡаҡ бабай. /ҡыш/ 

Битеңде алландырыр, 
Өҫтөңдө ҡарландырыр. /ҡыш/ 

Ҡурыштыра, бөрөштөрә, 
Ике ҡулды һуғыштыра. /ҡыш/ 

Аҡ юрғанын ташлай, 
Һыртын аса башлай. /яҙ/ 

Ҡара мыйыҡлы еҙнәм 
Һағынып-һағынып килгән. /яҙ/ 

Аҡ юрғаным алып ҡуйҙым, 
Йәшел юрғаным йәйеп ҡуйҙым. /яҙ/ 

Йәшел елән йәйепҡуйҙы, 
Бар ҡайғыны алып ҡуйҙы. /йәй/ 

Кейгән кейеменең биҙәге 
Бар донъяны биҙәне. /йәй/ 

Үҙе илай, үҙе һыйлай. /көҙ/ 

Ашай ҙа ашай, 
Илай ҙа илай, 
Бала-сағаны 
Өйгә ҡыуалай. /көҙ/ 

Үҙе туҡ кеүек, 
Ҡайғыһы юҡ кеүек, 
Илай башлаһа – 
Туҡтамай. /көҙ/ 

Ҡарҙар ирене, 
Һыуҙар йүгерҙе, 
Илап йылғалар, 
Йәштәр түгелде. 
Көндәр оҙая, 
Төндәр ҡыҫҡара, 
Был ҡайһы ваҡыт, 
Йә, әйтеп ҡара? /яҙ/ 
(Ғ.Туҡай) 

Ашлыҡтар үҫте, 
Башаҡтар беште, 
Ҡояш бешерә, 
Тиргә төшөрә. 
Халыҡ ашыға, 
Китә баҫыуға, 
Игенен ура - 
Был ҡай саҡ була? /йәй/ 
(Ғ.Туҡай) 

Ҡырҙар буш ҡала, 
Ямғырҙар яуа, 
Ерҙәр дымлана - 
Был ҡай саҡ була? /көҙ/ 
(Ғ.Туҡай) 

Һәр ер ҡарланған , 
Һыуҙар боҙланған , 
Уйнай ел-буран - 
Был ҡай саҡ, туған? /ҡыш/ 
(Ғ.Туҡай)

                                  АҒАСТАР ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Йәм-йәшел йәйен,ҡышын да, 
Энәһе күп ботаҡта. 
Ул төҙәнә беҙгә килеп 
Яңы йылда ҡунаҡҡа. /шыршы/ 

Йәшел төҫлө кейемдәрен 
Кейеп тора ағайҙар. 
Йәйҙәр үтә, көҙҙәр үтә - 
Һис бер уны һалмайҙар. /шыршы/ 

Бер ағаста мең ҡара. /муйыл/ 

Уңмай көндә - ҡояшта, 
Йәшел була ул ҡыш та. 
Оҙон буйлы бер ағай – 
Күпте күргән ... . /ҡарағай/ 

Ул хас бойҙай орлоғо – 
Шундай ғына ҙурлығы. 
Етһен әле йәй генә - 
Ул япраҡҡа әүерелә. /бөрө/ 

Суҡ толомло, аҡ һынлы, 
Гел һөйкөмлө, яғымлы. 
Сағылда табып яйын 
Сәләмләй килгән һайын. /ҡайын/ 

Йәй ҙә йәшел, ҡыш та йәшел 
Тауҙа ла, урманда ла. 
Ултыра уртала илап 
Ҡыш байрам ҡорғанда ла. /шыршы/ 

Майҙа ап-аҡ күлдәкле, 
Унан йәшеллек кейә. 
Ҡарайғас шул күлдәге, 
Башҡайын түбән эйә. /муйыл/ 

Гел бейеккә, гел киңлеккә әйҙәр, 
Йәмле булыр унан өйҙәр-өйҙәр, 
Өй аҫтына һалһаң, йөҙ йыл түҙәр, 
Ныҡ кешене уның кеүек тиҙәр. /имән/ 

Күлдәктәре аҡ ҡына, 
Бөҙрә уның сәстәре. 
Бысаҡ тейҙеме яҙын, 
Сәсрәп сыға йәштәре. 
Тик яраламаһын һис кем 
Матур йәшел дуҫҡайын. 
Урман булып шаулаһын 
Беҙҙең ерҙә аҡ. /ҡайын/ 

Аҡ кейемен кейгән 
Йәшел суғын элгән. /ҡайын/ 

Ирендәрҙе күгәртә, 
Ҡан баҫымын үҙгәртә. 
Яҙын, әйтерһең, кәләш, 
Көҙөн – көп-көрән ... . /миләш/ 

Урамдарҙа йәй бураны, 
Ап-аҡ иткән йорт-ҡураны. /тирәктәр/

                              ЕМЕШ-ЕЛӘКТӘР ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР

Алма тиһәң, алма түгел, 
Ҡыяр тиһәң - түңәрәк. /киви/ 

Сәскәһе ап-аҡ, емеше ҡыҙыл, 
Ҡыҙарып беште, ергә төштө. /алма/ 

Эсе ҡыҙыл, тышы ҡара, 
Ышанмаһаң, ашап ҡара. /ҡарағат/ 

Кәкре ҡайын аҫтында, 
Ҡан тамсылап ултыра. /ҡурай еләге/ 

Үләндәрҙә ҡыҙарып бешер, 
Һабағын бөгөп, ергә төшөр. /ер еләге/ 

Лампочкаға бик оҡшаған 
Татлы был емеш. 
Исемен әйтһәң, һиңә лә 
Сығарам өлөш! /груша/ 

"Бал”лы ижеге булһа ла, 
Һис тә түгел ул татлы. 
Миләшкә оҡшаш емештең, 
Йә, исемен кем тапты? /балан/ 

“Алма” тиһәң, алалар. 
Нимә һуң ул, балалар? /алма/ 

Ҡыҙыл төймә таптым, 
Ауыҙыма ҡаптым. /ер еләге/ 

Үҙе ҡып-ҡыҙыл, 
Күлдәге йәм-йәшел. /ер еләге/ 

Оҙон ҡурай үләндәр, 
Ҡыҙыл алҡа элгәндәр. /ҡурай еләге/ 

Түңәрәк-түңәрәк шар кеүек, 
Ҡыҙыл-ҡыҙыл ҡан кеүек, 
Әсе лә, татлы ла, 
Йотайым тиһәң, ташлы ла. /сейә/

                                    ҺӨНӘРҘӘР ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Шым йөрөй еңел баҫып, 
Мылтығын алған аҫып, 
Шулай һунар итә ул, 
Ул кеше кем була ул? /һунарсы/ 

Ҡармаҡ алып ҡулына 
Китә йылға буйына, 
Көн оҙон тик ултыра, 
Сабаҡ,суртандар тота. /балыҡсы/ 

Атҡа атланып һыбай 
Һыҙғыра йә ул йырлай, 
Үҙе төшмәй эйәрҙән, 
Эте уға эйәргән. /көтөүсе/ 

Иртүк тороп фермаға 
Йүгерә атлай бара, 
Аҡ халатын кейеп алып 
Кем әле һыйыр һауа? /һауынсы/ 

Тыпыр-тыпыр, тыпыр-тыпыр... 
Һикереп йөрөй туптай. 
Ҡош ҡанатылай ҡулдары, 
Күҙҙәре яна уттай. /бейеүсе/ 

Эшем күп шул - хат ташыйым 
Өйҙәрҙән өйгә кереп. 
Ҡаршы сығып алалар, 
Минең килгәнде күреп. /хат ташыусы/ 

Хат , газета-журналдарҙы 
Ул бар өйгә тарата. 
Пенсия биргәнгә күрә, 
Бар өлкәндәр ярата. /хат ташыусы/ 

Тәмле аштар бешерә, 
Аш-һыуы төшкә керә. 
Әйтегеҙсе, кем һуң шулай 
Барыбыҙҙы ла һыйлай? /ашнаҡсы/ 

Ут менән көрәшәбеҙ беҙ, 
Шуға көслө, ҡыйыубыҙ. 
Бар кешегә кәрәк һөнәр – 
Әйтегеҙсе, беҙ кемдәр? /янғын һүндереүселәр/ 

Беҙ бик иртә торабыҙ, 
Алдыбыҙҙа - юлыбыҙ. 
Барығыҙҙы ла йыйып, 
Кәрәк ергә илтербеҙ. /автобус йөрөтөүсе/ 

Уҡырға ла өйрәтә, 
Яҙырға ла өйрәтә. 
Уны белә һәр кеше, 
Ул була … . /уҡытыусы/ 

Ул ҡалалар төҙөй 
Ҡағыҙҙа йылдар буйы. 
Хыялы һәм оҫта ҡулы 
Бүләк итә өй туйы. /архитектор/ 

Быяла күҙен көйләй ҙә 
Бер генә йомоп ала – 
Һеҙҙе иҫтә ҡалдыра. 
Аңлатығыҙ, был эште 
Кем бик оҫта башҡара? /фотограф/ 

Сәскә араһында үтә 
Уның бөтә көндәре. 
Матурлыҡ биҙәй дөнъяны - 
Гөлдәр оҡшай һәр кемгә. /баҡсасы/

АҢ-БЕЛЕМ, УҠЫУ-ЯҘЫУ, УҠЫУ ӘСБАПТАРЫ ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Бер байлыҡ бар − янмай, 
Ҡараҡ та урлай алмай, 
Төшөп тә юғалмай. /белем/ 

Аҡыллы сәсә барыр, 
Аҡылһыҙ йыя барыр. /белем/ 

Әйтермен − минән китер, 
Тыңламаһаң − һинән китер./һүҙ/ 

Аҡсаһыҙ инәһең, 
Хазина алып сығаһың. /мәктәп/ 

Ҡат-ҡат ҡатлама, 
Аҡылың булһа, ташлама. /китап/ 

Ағас түгел - япраҡлы, 
Тун түгел – тегелгән. /китап/ 

Өнһөҙ, йәнһеҙ − иң яҡын дуҫ. /китап/ 

Шишмә түгел, әммә үҙен 
"Белем шишмәһе” тиҙәр. 
Бик белемле булғың килһә, 
Ҡулдан төшмәһен, тиҙәр. /китап/ 

Орлоғо ҡара,ере аҡ, 
Ҡул менән сәсәләр, 
Күҙ менән йыялар. /яҙыу, уҡыу/ 

Бишәү сәсә, берәү йыя. /яҙыу, уҡыу/ 

Иген сәсте биш малай, 
Урҙылар ике ағай. /яҙыу, уҡыу/ 

Ҡул менән сәсәһең, 
Күҙ менән йыяһың. /яҙыу, уҡыу/ 

Аҡ ерҙә эҙ һалған, 
Эҙ ҡалмаған, һүҙ ҡалған. /яҙыу/ 

Ҡалаһы бар, халҡы юҡ, 
Дингеҙе бар, һыуы юҡ. /карта/ 

Ямауы бар, йөйө юҡ. /карта/ 

Бабай бүреге йөҙ ямау. /глобус/ 

Тимер ҡоҙоҡ, оҙон ҡойроҡ, бирә бойороҡ. /ручка/ 

Үҙе уҡый белмәһә лә, 
Ғүмер буйы яҙыша. /ручка/ 

Ҡулланған һайын, 
Ҡыҫҡара бара. 
Ҡыҫҡарған һайын, 
Оҫтара бара. /ҡәләм/ 

Оҙон, йоҡа, төп-төҙ ул, 
Билдәләй ул иң төҙ юл. 
Юлдарҙың оҙонлоғон 
Беләм һанап һыҙығын. /линейка/ 

Ишекле, тәҙрәһеҙ 
Тап-тар өйҙә йәшәйҙәр. 
Әҙерләгәндә дәрес 
Сиратлашып эшләйҙәр. /пенал, ручка-ҡәләмдәр/ 

Торалар бергә бер йортта, 
Төрлөһө төрлө төҫтә. 
Аҡ ҡығыҙҙа бер ҡул йөрөтә 
Төрлөһөн төрлө эшкә. /төҫлө ҡәләмдәр/

                       МУЗЫКА ҠОРАЛДАРЫ ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Таҡыя башын тубайтып, 
Үҙе урманда үҫә. 
Елкендереп күңелде, 
Йәшен-ҡартын бейетә. 
Наҙлы моңло был ҡорал 
Ниндәй исем йөрөтә? /ҡурай/ 

Ҡырҙа үҫкән бер бала 
Өйгә килеп моң һала. /ҡурай/ 

Бәләкәй генә көпшәлә 
Уйылғандар тишектәр. 
Моңло тауыш сығарһа, 
Бейеп китә ситектәр. /ҡурай/ 

Үҙе үҫемлек, 
Унан да моңло нәмә юҡ. /ҡурай/ 

Ҡарар күҙгә ҙур түгел, 
Киләсәге ҙур уның. /ҡумыҙ/ 

Кире кәпәс кире һикерә. /ҡумыҙ/ 

Туҡмағанды ярата, 
Бик дәртле көй тарата: 
Тра-та-та-та! Тра-та-та! /барабан/ 

Эсе ҡыуыш, 
Даңғылдарға уны ҡуш./барабан/ 

Йәнле йәнһеҙҙе ҡыйнай, 
Йәнһеҙ ҡысҡырып илай. /барабан/ 

Сирткән һайын терт итә, 
Шунда уҡ йырлап китә. /мандолина/ 

Телдәре күп булғанғалыр, 
Көй һуҙа моңло итеп. 
Яратам уны шуға мин, 
Тыңлайым иҫем китеп. /гармун/ 

Тартыла ла һуҙыла, 
Бар донъяға моң һала. /гармун/ 

Ауыҙы юҡ, күп телле, 
Дәртләндермәй һуң кемде? /гармун/ 

Бармаҡ менән баҫалар, 
Уйнап күңел асалар. /пианино/ 

Тейһәң, илаған, 
Тауышы халыҡҡа уйнаған. 
Эсендә эсәге бар, 
Тышында түшәге бар. /думбыра/ 

Ҡолағы – ҡойроҡ осонда, 
Эсәге – кендек өҫтөндә, 
Тейһәң, илай. /думбыра/ 

Ебенә тейһәң, илаған, 
Тауышы матур сыңлаған. 
Өҫтөндә эсәге бар, 
Аҫтында түшәге бар. /скрипка/

ИКМӘК ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР

Әсәй әйтә бер йомаҡ: 
Ап-аҡ ҡына тумалаҡ, 
Аҡ мейескә инеп ята 
Йомро-йомро йомарлаҡ. /икмәк/ 

Әсәйем мейескә һалһа, 
Табала ул ҡабара. 
Бешкәс телеп кенә алһаң, 
Тәмле еҫтәр тарала. 
Нимә һуң ул? Кем белә? 
Йә әйтегеҙ тиҙ генә. /икмәк/ 

Бик ҡәҙерләп кенә телеп 
Ашъяулыҡҡа һалалар, 
Ул өҫтәлдә иң бөйөк аш,- 
Был ни була,балалар? /икмәк/

                                     ҠЫШ ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР 

Көндәре һыуыҡ булыр, 
Ерҙең өҫтө аҡ булыр, 
Балалар санала шыуыр,- 
Был ниндәй ваҡыт булыр? /ҡыш/ 

Ҡара ерҙең өҫтөнә 
Ҡаҙ мамығын кем һипкән? 
Аҡ юрғанды кем теккән, 
Ап-аҡ ондо кем һипкән? /ҡыш/ 

Бабайым килә һағынып, 
Аҡ толобон ябынып. /ҡыш/ 

Аҡ бабай, аҡ бабай, 
Аҡ туныңды ҡаҡ бабай. /ҡыш/ 

Битеңде алландырыр, 
Өҫтөңдө ҡарландырыр. /ҡыш/ 

Ҡурыштыра, бөрөштөрә, 
Ике ҡулды һуғыштыра. /ҡыш/ 

Ап-аҡ ҡына, шәкәр түгел, 
Йылыға иреп бара. 
Ҡышын ерҙе ҡаплап ала, 
Йомшаҡ ҡына, тотоп ҡара. /ҡар/ 

Ҡышын яуа аҡ булып, 
Бигерәк тә йомшаҡ булып, 
Атлағанда - шығыр-шығыр, 
Эҙҙәрҙе ала уйып. /ҡар/ 

Күктән яуа ынйылай, 
Үҙе ап-аҡ, мамыҡтай, 
Аяҡ баҫһаң - шығырҙай, 
Ул ҡыштың йырын йырлай. /ҡар/ 

Ағастарға ул ҡунған, 
Ап-аҡ ҡар һымаҡ булған, 
Анау урман әкиәттәге 
Көмөш аҡ урман булған. /бәҫ/ 

Эй, ыжғыра, асыулана, 
Үкерә, ярһый, өрә. 
Кеше йөрөй алмаһын, тип, 
Ҡарҙарҙы юлға өйә. /буран/ 

Өшөттөрә, туңдыра – 
Үҙе күренмәй күҙгә. 
Ҡайсаҡ ул йүгерттерә, 
Йылы тунды кейҙерә. /һыуыҡ/ 

Ҡыш көнө генә яуа, 
Сафланып ҡала һауа, 
Атлағанда шығыр-шығыр 
Эҙҙәрҙе уйып ала. /ҡар/ 

Осоп китә, йөҙөп китә, 
Ваҡыт еткәс, иреп бөтә. /ҡар/ 

Йондоҙ булып ҡойола, 
Мамыҡ булып йыйыла. 
Ел булһа, оса, 
Яҙ булһа, ҡаса. /ҡар/ 

Үкерә лә ҡотора, 
Бөтә ерҙе тултыра. /буран/ 

Ишек алды таш була, 
Өйгә инһә, һыу була. /боҙ/ 

Ишектән керер, түргә уҙыр. /һыуыҡ/ 

Иретһәң, һыу була, 
Ҡайнатһаң, быу була. /ҡар/ 

Ҡыш буйы ятты - ятты ла, 
Яҙын тороп сапты. /ҡар/ 

Аҡ бабай, аҡ бабай, 
Аҡ туныңды ҡаҡ, бабай. /ҡар/ 

Утта янмай, һыуҙа батмай. /боҙ/

ҒАИЛӘ ТУРАҺЫНДА ЙОМАҠТАР

Тәмле аштар бешерә, 
Матур гөлдәр үҫтерә. 
Өйөбөҙҙөң нуры ул, 
Барыбыҙҙан оло ул. /өләсәй/ 

Уның сәскәйҙәре аҡтан-аҡ, 
Һырлы-һырлы маңлайы. 
Минең атай ҙур булһа ла, 
Уның кесе малайы. /олатай/ 

Беҙҙең арала ул бигерәк көслө, 
Белмәгән эше юҡтыр ҙа төҫлө. 
Уның кеүек иртүк торормон, 
Төрлө һөнәргә эйә булырмын. /атай/ 

Ул булмаһа, өй ҡараңғы, 
Ул булмаһа, аш тәмһеҙ. 
Ул –иң ҡәҙерле кеше, 
Йәшәй алмайбыҙ унһыҙ. /әсәй/ 

Татлынан татлы, 
Әсәйҙәргә кем татлы?/бала/ 

Әсәйемдең өлкән ҡыҙы ул, 
Ә миңә кем булыр һуң?/апай/ 

Эй һөйләшә бер үҙе, 
Аңлашылмай һис һүҙе. 
Тәү аҙымдарын атлай, 
Йығылһа, илап ятмай. /ҡусты/

 Мине бында яраталар, 
Мине бында көтәләр, 
Оҙаҡ-оҙаҡ уйнап китһәм, 
Борсолошоп бөтәләр. 
Беҙ бөтәбеҙ бергә - "беҙ", 
Шуға күрә бергәбеҙ. 
Шатлыҡ, бәхет менән үҫеп, 
Бергә-бергә берегәбеҙ. (ғаилә)

РӘСИМӘ УРАҠСИНА

Өс йөҙ алтмыш биш бала турғай, 
Ҡырҡ һигеҙ инә турғай, 
Ун икеһе аҡҡош. 
Шуны белмәгән – йолҡош. /йыл хисабы/ 

Ун ике батыр егет 
Өс йөҙ алтмыш биш өйрәк 
Алып ҡайттылар. /йыл хисабы/ 

Ун ике туған теҙелешеп торған. 
Йөрөр, йөрөр ҙә тағы әйләнеп урынына ҡайтыр. /йыл эсендәге айҙар/ 

Ҡыйҡым, ҡыйҡым, ҡыйҡым ҡош 
Ҡыйҡылдашып бара, имеш. 
Утыҙлаған йомортҡа 
Ояһында ҡала, имеш. /ай эсендә көн иҫәбе/ 

Ете туған юлға сыҡты, 
Етеһе лә бер йәштә, 
Исемдәре башҡа. /аҙна/ 

Бер ояла ете йомортҡа. /аҙна/ 

Ике туған, 
Береһе аҡ булған, 
Береһе ҡара булған. /көн менән төн/

Донъяла бар бер йәнлек,
Уның бер яғы аҡ,
Икенсе яғы ҡара. /көн менән төн/

Кисен үлә, иртән терлә. /көн/

Көндөҙ үлә, кис терелә. /төн/

Ҡара һыйыр килде,
Бар донъяны еңде. /төн/

Ауыҙы юҡ, теле юҡ, 
Һөйләмәгән көнө юҡ. 
Бер ҙә тынып тормай ул, 
Һөйләп туйғас, йырлай ул. /радио/ 

Яҡын итә йыраҡты, 
Күп тапҡырға ҙурайтып. 
Астроном ағайҙар 
Шуның аша ҡарайҙар. /телескоп/ 


Теле юҡ-һүҙе бар. 
Күҙе юҡ-күрһәтә, 
Бар нәмәне өйрәтә. /телевизор/ 

Күҙгә күренмәй, 
Бик шәп йүгерә, 
Һүндерһәң-һүнә, 
Яндырһаң-яна, 
Тотонһаң-үлтерә. /электр тогы/ 

Ҡумта эсендә кеше, 
Йырлау, һөйләүҙә эше. /радио/ 

Кер кипкәнде тора көтөп, 
Яңылыш тейһәң – ала өтөп. /үтек/