Раздел 1. Результаты освоения обучающимися образовательных программ: динамика индивидуальных образовательных результатов
материал (старшая группа) на тему

Кырган –авам  кажыктары

Сорулгазы:  Уругларнын  билиинге  даянып  алгаш,тыва  улустун база бир  байырлалы, чараш  чанчылы,шагаанын  езу  чанчылдары – биле  таныштырар.

Улустун  аас  чогаалынын  ангы-ангы  хевирлерин  билиндирип  ,оларнын  дузазы-биле  чоннун  сагып  чоруур  ужурлары –биле таныштырып,  ээлдек-эвилен  чорукка  уругларны  кижизидер.Шагаанын  езу –чанчылдары –биле таныштырар.Шагаа  байырлалын  хоглуг  солун  кылдыр  эртирип  уругларнын    сонуургалын   чаалап  алыр.

Дерилгези :огну тип, иштин  дерип  белеткеп  алыр. Кырган–ава  уругларын   манап  олурар.

Башкы :Ам   байырлалывысче  силерни   чалап тур бис, хундулуг  алчылар болгаш уруглар.Силерни  Шагаа  байырлалынче  чалавышаан, кан –кадык,кежик  чолду  йорээвишаан  , аас-кижиктиг болурунарны  кузээр–дир бис.

Эрги  Хой  чылын   удеп,Мечи чылын  уткуур-дур бис.

Чорукхерээмшаам–биле будурген ,

Эргим  чонум!

Чылдын  чаазы ,айнын   чаазы ,

Чылыг часты оштап   келдим,

Чыылганнар  амыр–менди!

Шагаа  найыр   будуузу   боор

Шак  бо  ойнун   магаданчыын

Аалдар   одээн    аштап

Шалып –ишчи  арат чонум

Шагда   белеткенген

Ак  чемнин  дээжизин

Ам   бо  хунде  делгеп   салган

Харлыг   кыштын   адак   айы    тогелекте,

Хамык  чоннун   чыглып   келгеш    байырлаары

Шагаа   келди ,амыр –менди!

Амыр–менди ,  чыылган  чонум!

Чаа  чыл-биле!

Чаа   чыл-биле !

Чаа   хун-биле!

Чаа – чаа   чедиишкиннер- биле !-

Уруглар  залче    кирип   келир.Кырган –аванын   оонче   кирип  мендилежип   чолукшур.

Кырган–ава:-Шагаа – биле  уругларым.   Мендээ

Башкы:

Когудуг :

Теп- теп ,тевенек

Теве  саар   идиктиг

Хап-хап    хаванак

Кара-сааридиктиг

Ыры  :  БопуктарсозуЕ.Танованыымузыказы.АТановтуу

Бопуктарым  ,теп-теп-теп,

Кайдабарды,   теп-теп-теп?

Бодум   кедейн,теп-теп-теп

Каям,   каям ,теп-,теп,теп.

Кырган-ава:

Арбай-тараам    хооруп

Каржаным    соктап   берейн

Ыры: Арбай-хоор

Адынынар

Коргузунер ,

Арбай-хоорлап

Ойнаалынар.

Арбай-хоор,   арбай –хоор

Арбай-хоор,арбай-хоор.

Улуг–эргек

Уруктазын

Башкы сала

Балыктазын

Арбай-хоор,арбай –хоор

Арбай-хоор,арбай-хоор.

Орта сала

Одунсалзын

Кемчок сала

Кедээр   орзун.

Арбай-хоор,   арбай –хоор

Арбай-хоор,   арбай-хоор.

Хеймер сала

Кежээ   болзун,

Олут    орбас ,

Орлан    болзун.

Арбай-хоор,   арбай –хоор

Арбай-хоор,   арбай-хоор.

Башкы:Кырган-авай    кажыктарын    бар бе?

Кырган–ава:Аптарамнын     караанда суп алган мен. (ужулгаш   башкыга    бээр)

Шулук «Кажыктарым»

Шивит биле будупкаан

Шилги–шилги     кажыктарым

Тун ак     кажыктарым

Башкы  уруглардан   кажыктарнын    чузунун   айтырар    (уругларнын   харыылары).

Оюн : »Аьт   чарыштырар »

Шулуктер:

Теве

Теве малым

Тергиин  малым

Чаажы  аажок

Чараш   малым

Хой

Хой  дег  чаагай  сеткилдиг   мал

Ховар  дээрзин   боданарам

Хону биче чаны кортук

Хоокуйну   кээргенерем

Шанактаптар,    тергелептер

Шаап   мунар ,чортуп   мунар,

Артка-сынга  тура  душпес

Аьт малым эрес-ле    ийин.

Ошку

Куржаг  хээлиг   мыйыстарлыг

Дендии   чараш   ошкулерим

Чамдыктары   чассаанышкаш

Чанымга  кээп    турупалыр.

Мечи

Уруглар  ийи   аалдын  уруглары   кылдыр уступ алгаш   моорейлежип   ойнаарлар.

Башкы :Тывызыктажып   корээлинерем, кайы   талакы   уруглар  хой     тывызык

Билир  эвес.

Чинге  сыпта   дизиг-дизиг

Чинчилерсиг    борбак-борбак

Дашты    чемниг,ишти   сооктуг

Дазыр кара кылан кара(чодураа)

Дугде   кызаш

Мында   кызаш

Дугу     кызыл

Боду   кызыл  (дилги)

Ак ширтек   хову   шыпты

Кышкы тону  -харга    оннеш,

Чайгы тону-черге  оннеш  (кодан)

Дылы  чок-  дыка   улуду

Окпези   чок-ортур    урду   (хат)

Баткаштонмес,

Маннааш,турбас(суг)

Коорге   ковей

Кодуреге   чиик   (ховен)

Улегер  домакка  кандыг  эвес  силер?

Эштигде  -  хоглуг

Эптигде - куштуг

Малга  манаг   херек

Кижээ   эш   херек

Ие  корбээнин  кызы  коор,

Ада корбээнин  оглу   коор.

Аьт  болуру  кулунундан

Кижи  болуру   чажындан

Ада-иелер  биле моорей

Ынчангаш  бистин  байырлалывыс моон –биле доозулду холчок эки хоглеп байырладывыс  уруглар.Шуптунарга  шагаа хунун таварыштыр эки кузедим.