Если хочешь быть здоров...
материал (старшая группа) по теме

Если хочешь быть здоров…

Развлечение для старших дошкольников на марийском языке

«Таза лийнет гын»

(КУГУРАК ИЙГОТАН ГРУППЫШ КОШТШО ЙОЧА-ВЛАКЛАН)

Вÿдышö:   Йоча-влак! Таче тазалык кечым эртарена. А таза лияшлан кажне эрдене мом ыштыман?

Йоча-влак: Зарядкым.

1-ше йоча:  Кажне эрдене кынелын,

                    Ме зарядкым ыштена.

                    Кече дек киднам шуялын,

                    Веселан ме тöрштылна.

2-шо йоча: Куржына, ошкедена,

                    Лап лийын кынелына.

                    Физзарядкым ме ыштен

                    Таза лийын кушкына.

Вÿдышö: А кö пала, таза лияш мо эше полша?

Йоча-влак: Кече, вÿд да яндар юж!  

Муро «Физзарядка» мутшо В.Крыловын, семже Ю.Евдокимовын. «Кечыйол» 1-ше выпуск (йоча-влаклан муро да куштымаш-влак. Й-Ола 1989 ий). 

Омса шеҥгелне шортмо йук шокта.

Вÿдышö: Мо тугай? Кö шортеш? Мо лийын?

Лювык йоча пура.Упшö товаҥше, шÿргыжö, кидше лавыран.Тувыржо ик полдышлан кÿшкырак полдыштарыме.

Лювык йоча: Куржын колтыш одеял,

                        Простынь кайыш чоҥештен

                         Ужавала тöрштыл кайыш

                         Кÿпчык мый дечем утлен.

                         Сортам кидышке налнем,

                         Коҥга кöргыш чымалте.

                          Налнем ыле мый книгам,

                          Койко йымак шикшалте.

                          Шокшо чайым мый йÿнем.

                          Самовар деке мием,

                         Тудо тул деч лÿдшыла,

                         Куржын утлыш мый дечем.

Вÿдышö:         Ик гана арнялан шÿргым

                         Кö мончаште вел мушкеш,

                         Лавыран кид ден кочкаш

                         ÿстелтöрышке шинчеш,

                         Йоча-влак, тендам йодам,

                         Кузе маныт  ты йочам?

Йоча-влак:    Лювык, лори, лавыран йоча.

Вÿдышö: Лювык йоча дек савырнен

                         Ах тый, шакше лавыравузык,

                         Ялтак сöснаиге гай.

                         Туньык эрыктыше дечат

                         Ончал, шемырак улат.

                         А  кидетше гын тугае:

                         Йолташет эсогыл кайыш.

                         Шем йолаш, йолаш эсогыл

                         Куржын утлыш, кодын огыл.

Лювык йоча: (шкенжым ончыштын) Ну мо вара, мый эре тыгай улам.

Вÿдышö:       Кушто илет , тыгай лавыран?

Лювык йоча: Мый? Мый  илем Чукчук  лÿман ялыште.

Вÿдышö:       Оҥай ыле  ончалаш, кöмыт тушто илат? Йоча-влак, айста тушко миен толына.   Автобусышто верым налза, тарванена. (пуйто автобусыш шинчыт . Шофёр сигналым пуа: би-биб. «Автобус» пьеса Е.Тиличеевын шокта. Йоча-влак пуйто кудалыт. Изиш лиймек, вÿдышö картонеш возымо, сöрастарыме плакатым луктын шында. Тушто шöрын кайыше, лавыран пöрт-влак койыт, ст. «Чукчук» манын возымо).   

Вÿдышö:     Толын шуынна. Тыште лювык, лавыран коштшо еҥ-влак илат. Нуно ару лияш огыт   тырше: шÿргым, пÿйым огыт муш, лавыран вургем денак коштыт. Сандене чÿчкыдын черланат.

Муро «Митя» («Азбука» кн. автор С.Д.Дмитриев).

Вÿдышö:    Кö арулыкым йöрата, кочмо деч ончыч кидым шовын дене мушкеш, эрдене, кастене шÿргым, пÿйым мушкеш, жапыштыже кÿчым пÿчкын эрыктен шога, тудын организмыш черым шарыше микроб ок логал, тыгай йоча шуэн черлана. Эн чот пÿйым аралыман.  Шке жапыштыже эрыктен шогыман, кочмо деч вара леве вÿд дене шÿялтыман. Тиде ялыште илыше-влак пÿйым огыт эрыкте, сандене нунын пÿйышт коршта.

Йоча:         Пÿем коршта- Эчан шортеш.

                   Пÿйым гын ок муш йöршеш.

                   Пуйто чыла пÿй коршта-

                   Пеҥыжеш, нюсла ньога.

                   Пÿйым доктор лечитла,

                   Буритла да буритла.

                  «Пÿетым мушкат  ыле,

                   Тышке от логал ыле…»

                   Мане доктор пытармек.

Вÿдышö:   Йоча-влак, тышеч вашкерак каяш кÿлеш. (тиде вер гыч кораҥ каят). Ончалза  умбалнырак эше ала-могай ял коеш.

О-о, тыште йолагай-влак илат.

Йоча:        Эрден эрак  кынелаш

                  Ом йöрате изишат.

                  Тöшакыште почаҥаш

                   Кертам мый кечыгутат.

Вÿдышö: Тидыже йолагай рвезетыс! Лювык ден йолагай йолташ улыт, садлан ялыштат йыгыреак верланен. Йолагай чыла ышташ öркана. Тудо арвержым ик вере да вес вере кышкен коштеш, сандене кÿлеш годым муын ок керт.

Йоча:        Валюшын йомеш чыла.

                  Йомын таче у ката.

                  Кушко лийын, куш пыштен?

                  Шкеже гын йöршеш монден.

                  Кычалеш катам коча,

                  Кычалеш тыгак кова.

                  Йöршын муын огыт керт,

                  Кушко йомын, керемет.

                  Чу, шоналтыш акаже:

                 -Ончалшаш кровать йымак!

                 -Уна, тевыс катаже!

                -Перчаткат  тыштак, окмак.

                 Кö вургемым сай ок опто

                 Нигöат тудым ок мокто.

Вÿдышö: Вот могай йолагай-влак илат! Кажне вургемын, йолчиемын, арверын шке верже лийшаш, тунам  жапым йомдарен, кычалаш огеш кÿл. Паледа, йоча-влак, його-влак  ондакат лийыныт.Теве Його Япык.

Кок йоча модын ончыктат. «Його Япык» М. Емельянов.

 -Айда, Япык, ревым,ревым ÿдена.

 -Огым, огым,  мÿшкырем коршта.  

 -Айда, Япык,  вÿдым, вÿдымым шавена.

 - Огым, огым,  ботинкем нöра.                                                                                                                                                                                                                                                        

 -Айда, Япык,   шÿкым, шÿкым кÿрына.

- Огым,огым,   кидем шуркала.                                                                                           - Айда, Япык,  ревым, ревым луктына.  

 -Огым, огым,   шылыжем коршта.  

 -Айда, Япык,  ревым, ревым кочкына

-Ынде мый паремынам,   кугуракым пу мылам!

-Шого, шого, його рвезе! Тыланет ок перне реве:

Тый шыч кошт пашаш ушнен, тыланетше кочушмен.

ÿчашен модмаш «Кö теле вургемым писынрак чия?»

Вÿдышö: Йоча-влак, мемнам Арулык олаште вучат, но тушто Лювык да Йолагай ден пырля огыт пурто. Моло йоча коклаште тыгай рвезе- ÿдыр уке улыт? Тидым палаш Мойдодыр полшен кертеш. Омсам тÿкалтыме йÿк шокта.

Вÿдышö: Кö тушто?

Печкин: Тиде мый, Почтальон Печкин, Мойдодыр деч посылкым конденам.

Вÿдышö: Сейчас ончалына, мом колтен. Теве письма (лудеш).

«Пагалыме йоча-влак. Мый тендам Арулыкын йолташыже лияш йодам. Кö шовын, зубной щётка, мушкыш (мочыла)  дене кылым куча да туштым пален кертеш, тудо веле Арулыкын йолташыже лийын кертеш.  А Лювык ден Йолагайым лавыра деч эрыкташ йодам. Туштын вашмутшо посылкыште кия». (Кок йоча шовын да мушкыш дене куржын мият да мушкаш тÿҥалыт:

-Эрыктена трубочистым

Ару, ару, ару лийже.

Лювык ден Йолагай куржын каят, муштшо-влак почешышт).

Вÿдышö: Теве тушто-влак, палыза.

1. Яклака, яндар мушкеш,

Тамле пушет шижалтеш.(шовын)

2. Пÿйжо шуко моткоч,

Но нимом огеш коч. (шерге)

3. Кидыш налын ончалам-

Шке тÿсемым вик ужам. (воштончыш)

4. Эрат касат пÿйым

Мушкыт тудын ден. (щётка)

Пеш молодец улыда. Ынде Арулыкын йолташыже улыда.

(Лювык ден Йолагай  почеламутым  ойлат : «Воштончыш» В.Сапаевын).

Кеча воштончыш, кенета

Мичу чурийжым ужылда:

–Тыгай мый омыл соптыра,

Теҥгече ыльым йытыра!..

Воштончыш тудым мыскыла:

–Коят вынем гыч лекше маскала

Лавыра- тыштат, лавыра- туштат,

Тыгайым ужын вожылат.

Мушкеш эрдене кайыкат,

Нула чапажым пырысат.

Вот шовын, порошок уна!

…Мушкаш тÿҥале Мичуна.

Уэш чурийжым ончалеш.

Тудлан воштончыш шыргыжеш:

-Улат тый ынде йытыра,

Уке нигушто лавыра.

(Нуно моло дене пырля пÿкеныш шинчыт).

Вÿдышö: Йоча-влак, тыште эше ик тушто кодын.

                 Кö мемнам чер деч утара? (врач).

Теве тудо толеш, лечитлаш тÿҥалеш.

(Врач- кугыеҥ пура, кидыштыже доктор чемодан. «Песенка и танец доктора Пипеткина»  семже   Е. Птичкинан,  мутшо М. Пляцковскийын мурыжым мура. Вара «Утята» муро почеш кушташ ÿжеш чылам. Мучашлан зубной щёткым пуэда йоча-влаклан).

Йоча-влак: ( черет дене)

                     Эре лийже тамле пушан шовынжо,

                     Да шÿргышовычын мамыкше.

                     ÿпым шераш- шергеже,

                     Пÿйым мушкаш порошок!

                     Давай мушкылташ, чывылташ,

                     Йÿштылаш, пöрдалаш да пураш

                     Волакышке, тазыш, лаканыш,

                     Эҥерыш, ерлаш, океаныш,

                     Мончаште да ванныште

                     Лийже эре, кеч-кунам

                     Вÿдлан чап курымлан!

(Йоча-влак зал гыч лектыт).