Тема: Йорт һәм кыргый хайваннар (уртанчылар торкеме)
план-конспект занятия по окружающему миру (средняя группа)

                         Тема:   Йорт һәм кыргый хайваннар (уртанчылар төркеме)

Җиһазлар: йорт һәм кыргый хайваннар (йомшак уенчыклар), йорт хайван рәсемнәре, аю ярым маскасы, күчтәнәчләр.

Кулланылган әдәбият:                                                                             1. “Туганнан алып мәктәпкәчә” белем бирү программасы.                      2. “Туган телдә сөйләшәбез” Хәзрәтова Ф.В, Хәбибуллина И.Җ, Шәрәфетдинова З. Җ.

 Уен эшчәнлегенең структурасы:

Оештыру өлеше.

1. Йорт хайваннарын тавышларыннан тану: песи, сыер, эт

 2.“Парын тап” дидактик уен уйнау

3. Табышмаклар чишү, куян, тиен ,аю турында сөйләшү, уйнау

4.“Аю-бүре” хәрәкәтле уены уйнау

6. “Нәрсә артык” дидактик уен уйнау.

 Максат:

1. Балаларның йорт һәм кыргый җәнлекләр турында белемнәрен ныгыту,аларның кайда яшәүләре, тышкы билгеләре, үзенчәлекләре, һәм файдалары турында белем бирү .                                             2. Йорт һәм кыргый җәнлекләрне дөрес итеп атауларына ирешү.                              3. Игътибарлылыкны, күзәтүчәнлекне, сөйләм телен үстерү.                                    4. Мөстәкыйль фикерләү сәләте тәрбияләү; кыргый һәм йорт хайваннарына карата кызыксыну һәм сакчыл караш тәрбияләү.

Эшчәнлек барышы:

Коврикка утыру:                                                                                                                           -Без зур гаиләдә яшибез. Монда безгә рәхәт, монда безне яраталар. Сезне җылы куллар җылытып тора. Бу өйдә сезнең дусларыгыз күп. Сез бакчада бер-берегезне яратырга, хөрмәт итәргә, дус уйнарга, ачуланышмаска өйрәнәсез. Әйдәгез кулларыгызга тотынышыгыз һәм беренче уң ягыбыздагы күршегезгә елмаегыз, ә аннан сул ягыгыздагы курегезгә елмаегыз. Мин бик шат сезнең өчен                                                                                                                  - Нигәдер безнең кояшыбыз күренми. Әйдәгез әле кояшны чакырыйк:                         Кояш чык, чык! Майлы ботка бирермен,                                                                              Майлы ботка казанда, тәти кашык базарда,                                                                                Тәти кашык мең алтын, кирәкми безгә салкын.                                                  Менә кояш чыкты. Балалар карагыз әле, кояшның нәрсәләре юк? (нурлары) Әйдәгез кояшка нурлар бүләк итәбез (кояшка кыстыргычлар кыстыру)                         Менә кояш нурларын сипте, бүлмәбез яктырып киттте.

Балалар без сезнең белән сәяхәткә барырбыз. Менә сезне алырга автобус та килеп җиткән. Әйдәгез автобуска утырышыйк.  (Утыру, музыка уйный)

Менә без авылга килеп тә җиттек. Бу авылда кемнәр яши икән? Әйдәгез әле тыңлап карыйк. (Магнитофон тавышында песи тавышы).                                                                          -Нәрсә тавышы бу балалар? (Песи)                                                                                                -Әйдәгез, песигә иркәләп эндәшик: песием, пескәем.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     - Песи нәрсәләр эшли? (тычкан тота, сөт эчә, мияулый, тырный, уйный)  

-Бик дөрес, балалар.

-Әйдәгез әле балалар тагын тыңлыйк. (Сыер тавышы)

-Ә бусы нәрсә тавышы?(Сыер)

Җәй көнне сыерны иртән көтүгә куалар, ул кич белән генә кайта. Сыер нәрсә бирә? (Сөт)

-Әйе сыер кешеләргә сөте, ите белән файдалы.

-Балалар, тыңлыйк әле тагын тавыш ишетелерме икән (Эт тавышы)

-Бусы нәрсә тавышы? (эт)

-Этнең кешегә нинди файдасы бар?

(йортны саклый,чит кешеләр йортка керсә өрә)

Тәрбияче: Эт нәрсә эшли белә?

(Өрэ, өйне саклый, сөяк кимерә, ырылдый, йөгерә, койрыгын селкетә)

Биек дөрес балалар. Алар барысы да авылда яшиләр. Кешеләргә файда китерәләр. Песи, эт, сыер бер сүз белән ничек атала (Йорт хайваннары). (Активлаштыру)

 Әйдәгез әле бергәләп “Парын тап”уенын уйныйк.

 -Мин сезгә йорт хайваннарының рәсемнәре төшерелгән карточкалар таратам. Берегездә әниләре, ә берегездә балалары. Сезгә парланып басарга кирәк була.

 (Сыер-бозау, сарык-бәрән, эт, песи, кәҗә)

- Балалар каяндыр болыт килеп чыкты (утыру)Яҗгыр тама башлады.(Балалар бармаклары белән идәнгә кагалар). Яшен яшнәде. (Кул чабалар). Күк күкрәде. (Кулларының йодрыкларын бер- берсенә бәреп алалар). Менә яңгыр әкренәйде һәм бетенләй туктады

-Ә хәзер юлыбызны дәвам итик

Менә безнең икенче тукталышыбыз. Балалар, карагыз әле тирә-юньгә, бар җирдә дә агачлар. Кая җиттек икән без. (Урманга)

Әйе, дөрес, балалар без урманга килеп чыктык. Карагыз нинди матур алан. Аланлыкта нәрсәләр үсә? (Чәчәкләр). Монда чәчәкләр азмы, күпме? (Күп) Чәчәкләрнең хуш исен иснәп карагыз әле. (Балалар белән сулыш гимнастикасы үткәрелә). Борын белән тирән сулыш алыгыз һәм сулышны тыныч кына чыгарыгыз. Сулыш чыгарганда “Ә-әх!”- дип әйтегез. Әйе чәчәкләр чынлап та бик хуш исле. (Гимнастика өч тапкыр кабатлана)

– Балалар, ә хәзер аланлыкка утырыйк әле, әйтегез әле урманда нәрсәләр яши? (Куян, аю, төлке, тиен, бүре, керпе һәм башкалар).  Мин сезгә табышмаклар әйтәм, ә сез җавапларын әйтергә тиеш буласыз.

  -Алгы тәпие кыска,

Чабарга ул бик оста,

Соры тунын салада,

Ак тунын кия кышка.

– Нәрсә булыр бу? (Куян) Балалар, карагыз әле, куянның колагы нинди озын, койрыгы кыска,үзе йомшак, үзе куркак. Куян нәрсә ярата? (Кишер, кәбестә) Дөрес, балалар, тагын агач кайрысын да бик ярата. Куян кайда яши? (Урманда) Әйдәгез куянга шигырь сөйләп күрсәтәбез.                                                                                   Әй куян, куян, кечкенә генә                                                                                                   Бик йомшак кына, бик куркак кына.                                                                           Ике колагы озынкай гына                                                                                                                Аягы җиңел, мамыктай гына.                                                                                          – Рәхмәт, балалар, бик матур сөйләдегез.                                                       – Әйдәгез утырышыйк. Тыңлагызчы, ә менә бу табышмак нәрсә турында булыр икән?                                                                                                                                                                                                                                                                                                       Кош түгел оча, ябалактан курка.                                                                    Чикләвекне ярата, сызгырса урманны яңгырата. (Тиен)                                                                    – Бик дөрес. Тиен бик җитез,кечкенә, бер агачтан икенче агачка сикереп йөри, ул агач куышлыгында яши, аның койрыгы бик матур, йомшак, кызгылт сары төстә. Тиен нәрсә ярата? (Чикләвек, гөмбә, күркә) Тиен кайда яши? (Урманда)                                                                                                             Тыңлагыз әле, янә табышмак әйтәм:                                                                          Асрамый ул умарта, балны бик-бик ярата.                                                        Кышын йокы ярата, язга хатле тормый ята.                                                                 – Кайсы кунагыбыз икән бу? (Аю) Аю урманда иң зур җәнлек.Аю авыр йөри,аяклары белән лап-лоп итеп, ләкин ул тиз йөгерә. Кыш көне аю йоклый, ә яз көне уяна, менә ул йокысыннан уянып безгә килгән. Аңа комачауларга ярамый. Балалар, аю нәрсә ярата? (Бал, җиләк ярата) Әйе, ә тагын куянны да ярата.                                                                                                                             – Ә хәзер әйдәгез “Аю ,бүре” уенын уйнап алабыз.                                                – Дуслар, кая барасыз?                                                                                                                        – Кара урманга барабыз.                                                                                                                             – Кара урманда нишлисез?                                                                                                                    – Кура җиләк җыябыз.                                                                                                                         – Җиләк белән нишлисез?                                                                                                                    – Җиләктән как коябыз.                                                                                                                         – Аю килсә нишлисез?                                                                                                                         – Урман буйлап чабабыз.                                                                                                                   Аннан соң барысы бергә күмәкләшеп җырлыйлар:                                                                     Җиләк җыям, как коям                                                                                                                      Дәү әнигә бүләккә.                                                                                                                                Монда җиләк күп икән,                                                                                                                      Аю-бүре юк икән.                                                                                                                                       Аю яшеренгән җиреннән чыга да, аларны куа башлый.                                                                      – Сезне нинди хайван куркытты?                                                                                                              – Аю, бүре.                                                                                                              Балалар, әйтегез әле без сезнең белән нинди җәнлекләр турында сөйләштек? (Аю, куян, төлке, тиен). Алар кайда яши? (Урманда) Без аларны ничек атыйбыз? (Кыргый җәнлекләр) Бик дөрес, афәрин. Кыргый җәнлекләр үзләре турында үзләре кайгырта. Алар ашарга үзләре таба.                                                                                   – Ә хәзер уен уйнап алабыз. Ул уен “Нәрсә артык” дип атала.                    Кыргый җәнлекләр янына бер йорт хайваны рәсеме куела, бала артык хайванны әйтергә тиеш. Рәсем берничә тапкыр үзгәртелә.                                                            – Балалар, безнең китәр вакытыбыз да  җитте, кыргый хайваннарга күчтәнәчләребезне бирик.  Кишерне нәрсәгә бирик (Куянга). Яле, Азалия куянга бир. Балны нәрсәгә бирик? (Аюга). Адел, аюга китереп бирче? Тиенгә нәрсә бирик? (Чикләвек). Камилә, тиенгә бирче?  

Инде, әйдәгез җәнлекләр белән саубуллашыйк (Саубуллашу)

Автобуска утырып кайтып китү                        

Балалар әйдәгез әниләребезгә бүләккә  рәсем ясыйбыз “Кәрзиндә җиләкләр”                                              

сезгә дә ял итәргә вакыт, бүген миңа бик ошадыгыз, рәхмәт сезгә.

Хәр. уен “Йорт һәм кыргый хайваннар”                                            Максаты: хайван, җәнлек маскалары кигән балалар музыка астында төрле хәрәкәтләре ясап йөриләр, йөгерәләр. Музыка туктауга билгеләнгән урынга качалар.

Йорт хайваннары -өй макеты янына, кыргый хайваннар -агач макеты артына.