Уу свойствата
опыты и эксперименты по окружающему миру (старшая группа) на тему
Предварительный просмотр:
Баишева Снежана Ефимовна- дьокуускай куораттаа5ы 45 №-дээх «Земляничка» о5о уьуйаанын «кулумчээн» улахан беле5ун иитээччитэ.
(Аьа5ас дьайымал конспега)
Темата: Уу свойствота
Дьайымал ыытыллар беле5е: Улахан белех
Иитээччи: Баишева Снежана Ефимовна
Ыытыллар кунэ: Ахсынньы 17 кунэ
Дьайымал керунэ: Биллэрэр-кердерер, чинчийэр.
Дьайымал сыаллара: 1.О5олорго уу свойствотын билиьиннэрии:
(пар диэн уу, уу быьыыта суох, Уу предметтары суурайар)
2. Сорох эттиктэр ууга суураллан хааллалларын кэтээн керуу (туус,сахар).
3. Оонньууннан о5о толкуйдуур дьо5урун сайыннарыы.
4.О5о тылын сапааьын байытыы
Туттуллар материал: Прозрачнай иьиттэр, салфетка, туус, сахар, муус,уу.
Интеграцияланар хайысхалар:
- Билии-керуу сайдыыта,
- Тыл сайдыыта.
1 этап.
Иитээччи: Кинкиниир киэн халлаанна
Аламай кун курулэс кууьэ
Тырымныы тыган
Биьигини уруйдуу-айхаллыы керустэ.
Утуе кунунэн!
Уонна бугунну биьиги ыалдьыттарбытыгар эмиэ «Утуе кунунэн» диэххэйин.
- Чэрэ о5олор бугун биьиги УУ свойстватын чинчийиэхпит. Бастатан туран мин эьиэхэ таабырын таайтарыам: 1. ТаЬырдьа хайа буолар, дьиэ5э уу буолар баар уЬу. (Хаар)
- Уокка бырахтахха умайбат, ууга уктахха уу ылбат баар уЬу. (Муус)
- Быс да быс, быстыбат баар уЬу. (Уу)
Билигин бары харахпытын баайабыт.
(Иитээччи о5олор харахтарын шарфигынан саба баайар.
Салапааннаах мууьу биирдии о5о5о тунэтэр.)
Иитээччи: О5олор, мин тугу тунэппитим буолуой? Илиибитинэн учугэйдик тутан-хабан керуеххэйин эрэ.
О5олор: Муус, хаар.
Иитээччи: дьэ-эрэ, харахпытын арыйан керуе5ун эрэ, илиибитигэр тугу тутан турар эбиппитий.
О5олор: Муус. Уччуу…
Иитээччи: салапааннаах мууьу ытыспыт сылааьынан ириэриэ5ин эрэ.
(Муус уу буолар)
Иитээччи: Хайа, о5олоор мууспут хайдах буолан хаалла?
Иитээччи: Мууспут туохха кубулуйда?
О5олор: Муус ууга кубулуйда. Мууспут ууллубутугар уу та5ыста.
Иитээччи: муус ууга кубулуйарын схеманан уруьуйдаан кердеруеххэ эрэ.
Схема уруьуйдуур.
Схемабын онордум. Аны муус ууллан ууга кубулуйар дии. Ону бу схеманы керен хайдах билиэхпитин себуй?
О5олор: Стрелка уруьуйдуубут.
Иитээччи. Биьиги схемабытын уруьуйдаатыбыт. Муус ууга кубулуйарын ейдеетубут.
Иитээччи. Оттон о5олор муус хаьан ууллара буолуой? (халлаан сылыйда5ына). Мууьу хаьан керуехпутун себуй? (кыьын). Оттон кыьын ессее туох баар буоларый? (муус, тымныы, хаар). Оттон хаьан хаар уонна муус уулларый?(сайын). Сайын итии, кыьын…Сайын ардах туьэр,сетуелууру кенуллууллэр, оттон кыьын (тымныы). Оттон муус урэххэ хайдах баар буоларый (халлаа тымныйда5ына). Оттон мууспут хаьан уу буоларый (халлаан сылыйда5ына). Ол аата сылаас кэмнэ – уу, тымныы кэмнэ – муус буолар эбит.
Хартыына керуу.
Туох уруьуйдаммытый бастакы хартыына5а? Оттон иккискэ? Бастакы хартыына5а туох баарый?
Иитээччи: О5олор, ууну биьи ылаат да иьэбит дуу? Холобур куелтэн игин?
О5олор: Суох.
Иитээччи: Оччо5о хайаан баран иьэбитий? Оргутан баран иьэбит маладьыастар. Оргуттахпытына уубут хайыырый?
О5олор: Итии буолар.
Иитээччи: Уу итии буолла5ына ууттан туох тахсарый?
О5олор: Буруо. пар
Иитээччи: билигин ол парбытын биьиги кэтээн керуехпут. Ол иннинэ эьигиттэн ыйытабын. Итии ууттан хайыыбытый? (СЭРЭНЭБИТ) Итии уу кутталлаах. Ол да буоллар итии ууну аргыыйдык туьаныахпыт.
Иитээччи итии уу урдунэн сиэркилэ тутар. О5олорго кердерер.
Иитээччи: сиэркилэбит туох буолла? Тарбахпынан сотон керебун.
О5олор: уу буолла.
Иитээччи: Ол аата паарбыт эмиэ уу эбит. Уу куускэ сылыйда5ына паар буолан кетер эбит. Паар диэн куускэ сылыйбыт уу диэн тумуктуубут
- Билигин биьиги иннибитигэр салфетканан буруллубут иьиттэргэ туох эрэ баар. Ол туьунан мин билигин эьиэхэ таабырын таайтарыам.
А. Ууга теруур эрээри ууттан куттанар баар уьу.(туус).
Б. Урун таас ууга ууллар уьу (сахар).
Иитээччи. О5олор, то5о туус уонна сахар ууттан куттаналлара буолуой? Билигин керуехпут.
Ууну тууьу, сахары кытта булкуйаллар.
Саахарбыт ханна баран хаалла? Хайаата, о5олор? Оттон тууспут?
О5олор: ууга буккуллан хаалла.
Иитээччи: саамай сеп. Сахар уонна туус ууга суураллан хааллылар. Мантан эьиги тугу биллигитий, о5олор?
О5олор: сорох эттиктэр ууга суураллан хаалаллар эбит.
- Оонньуу. Билигин «муус – уу – паар» диэн оонньуу оонньуохпут. Паар диэтэхпинэ «ФФФФФ» дии-дии илиигитинэн улахан круг оноро5ут. Уу диэтэхпинэ ууга уста5ыт. Оттон муус диэтэхпинэ хомулла туьэ5ит.
- Оонньуу «Теттеру»
Кыра-улахан
Улахан -кыра
Уьун - кылгас
Кене - туора
Ыарахан – чэпчэки
Тымныы – сылаас
Кыьын – сайын
Муус – уу
Тумук
О5олор, бугунну дьайымалга биьиги тугу биллибитий? маладьыастар наьаа учугэйдик кытынныгыт. Бугунну билбиккитин балтыгытыгар, бырааттаргытыгар кэпсээрин. Муус Сылааска сыыйа ирэр. Оҕолор айылҕаҕа көрбүттэрин кытта сибээстээн кэпсэтии тахсар. Күөл, өрүс уута кыьын тоҥор, саас сылыйдаҕына ууллар, Саахар уонна туус ууга суураллан хаалаллар. Паар итии ууттан тахсар, ол аата паарбыт эмиэ уу эбит.