Җырлы-биюле уеннар
материал по музыке

Җырлы-биюле уеннар

                                                Ак калач

Балалар түгәрәкләнеп тезеләләр. Уртада уенны алып баручы була. Балалар түгәрәк буенча җырлап әйләнәләр:

Әминә апа туган көнне
Пешердем мин ак калач.
Ул калачны, мин сиңа әйтим,
Менә шулай кабарган.

(Балалар кулларын югары күтәрәләр.)

Ул калачны, мин сиңа әйтим,
Менә шулай җәелгән.

(Балалар кулларын як-якка җәяләр.)

Ул калачны, мин сиңа әйтим,
Менә шулай ябышкан.

(Балалар чүгәлиләр.)

Ахырда уртага икенче бала чыгып, уен яңадан башлана.

        Яулык салыш

Уйнаучылар кулга-кул тотынып бер түгәрәк ясыйлар. Алар хор белән берәр җыр җырлый. Түгәрәк тышында бер кыз кала. Ул җыр җырлаган арада түгәрәктәгеләргә сиздермичә кулында яшереп тоткан яулыгын берәрсенең артына ташлап китә. Әгәр артына яулык ташланган уенчы моны сизмәсә, яулык салучы түгәрәкне бер әйләнеп килгәч яулыгын алып шуның белән аңа суга башлый. Бу вакытта туктап тора. Сугылган уенчы түгәрәкнең тышыннан бер кат йөгереп әйләнә. Тегесе исә аны куып җитеп яулык белән сугарга тырыша. Йөгерүче үзенә бер дә суктырмыйча, үз урынына килеп баса алса, уен искечә кабатлана. Әгәр суктырса, ул яулык салучы булып кала. Аның урынын суккан кеше ала.

                                                       Кәрия-Зәкәрия

Балалар кулга-кул тотынышып түгәрәкләнеп басалар. Уртага бер бала чыга. Түгәрәктәгеләр бер якка хәрәкәт итеп җырлыйлар. Җырларда уртадагы баланың укуда, хезмәттә, җыр-биюдә булган сәләте, уңганлыгы мактала:

Бу бик яхшы укучы,

Бу бик яхшы укучы,

Аның укуы яхшы,

Аннан үрнәк алыгыз.

Бу бик яхшы җырлаучы,

Бу бик яхшы җырлаучы,

Аның җырлавы яхшы —

Аннан үрнәк алыгыз.

Бу бик яхшы биюче... һ. б.

Шундый һәр җырдан соң түгәрәктәгеләр кул чабып, такмак әйтәләр:

Кәрия, Зәкәрия коммая,

Кәрия, Зәкәрия коммая:

Кәри комма, Зәкәр комма,

Зәкәрия коммая...

Бу вакытта уртадагы бала бер иптәшен алып әйләнеп тора. Әйләнеп туктагач, чакырган иптәшен калдырып, түгәрәккә баса. Тагын җыр башлана. Уен шулай дәвам итә.

                                                  Миңлебай

Балалар түгәрәк уртасына бер баланы сайлап чыгаралар да, үзләре кул тотышып, җырлап әйләнәләр. Уртадагы бала берәр кыланыш эшләргә әйтеп, кыланып күрсәтә, тирәсендәге балалар да күмәк җыр астында шуны ук кабатлыйлар. Хор:
Без йөрибез әйләнеп,
Син уртада, Миңлебай,
Син нишләсәң, ни кылансаң,
Без кыланырбыз шулай.

Уртадагы бала (кыланып):

Бер болай, бер болай,
Я, кыланыгыз шулай.

Хор:
Бер болай, бер болай,
Моны эшләү бик уңай.

Уртадагы бала түгәрәктән берәүне тартып чыгара да үзе аның урынына кереп әйләнә. Уртага кыз бала чыгарылса, түбәндәгечә әйтәләр:

Без йөрибез әйләнеп,
Син уртада, матуркай,
Син нишләсәң, ни кылансаң,
Без кыланырбыз шулай.

Уртадагы бала (кыланып):

Бер болай, бер болай,
Я, кыланыгыз шулай.

Хор:
Бер болай, бер болай,
Моны эшләү бик уңай.

Уен шулай дәвам итә.