Улуг болуктун уругларынга оюн-кичээл "Мерген угаанныг Угунун даалгалары"
план-конспект занятия (старшая группа)

МБДОУ детский сад "Челээш" комбинированного вида с.Самагалтай Тес-Хемского кожууна РТ

Улуг болуктун уругларынга

ОЮН- КИЧЭЭЛ

"Мерген угаанныг Угунун даалгалары"

                               Белеткээн башкы:

                                                                   Арапчор Антонина Дадар-ооловна

Самагалтай, 2020 чыл.

Ооредиглиг сорулгазы: Ооренген чуулдерин оюн дузазы- биле быжыглаары: 1-10-га чедир чыскаай болгаш дедир санаары; чылдын уелерин, саннар кирген тоолдарны быжыглаар, тывызыктар тыварынга ооредирин уламчылаар, чувенин узун, чолдаан болгаш калбак, чингезин ылгап билиринге уламчылап ооредир.

Сайзырадыр сорулгазы: Уругларнын угаан-бодалын, дыл- домаан,  тывынгыр – идепкейлиг чоруун, салаалар баштарынын миниишкинин сайзырадыр.

Кижизидер сорулгазы: Уругларны ойнап-хоглээринге, улуг улусту болгаш эштерин хундулеп билиринге база сан кичээлинге ынак болурунга ооредип кижизидер.

Херек чуулдер: Мольберт, проектор, столдар, саннар болгаш хевирлер чуруктары, магниттер, столга оюн «Саннын эжин тып», калбак, чинге ленталар, оннуг ручкалар.

Улелге материалы: саннар, чуруктар, калбак, чинге ленталар.

Ажыглаар арга – методтар: состуг арга, оюн аргазы, деннелге аргазы.

Словарлыг ажыл: мерген-угаанныг, моорей, чечен- мерген.        

Баш бурунгаар чорудар ажылдар: уругларга оюннун дурумун тайылбырлап бээр, уруглар биле болуктернин баштанчызын болгаш адын чогаадып алыр.

Оюн- кичээлдин чорудуу:

Организастыг кезээ:

Башкы: Экии, уруглар мен саннар  оранындан силерге аалчы болуп чедип келдим. Саннар оранында янзы-буру куштар бар, а оларнын эн-не мерген-угааныг мээн башкым Угу, менээ даалга  бергеш чорудупкан, моорейнин тончузунде силерже чагаа чорудар мен деп аазаан чуве, ойнап эгелээр бис бе?

Оюн: « Бодунну тып».

Башкы: Уруглар, бо стол кырында  чуруктарны корээлинер, оларнын аразында силерге тааржыр чуруктарны шилип алынар. Саннар шилип алган уруглар "Хоглуг саннар" командазы болур, а хевирлер шилип алган уруглар "Хуулгазын хевирлер" деп аттыг команда болур.  

 «Таныштырылга».

Башкы: Уруглар, «Хоглуг саннар» деп команданын кыйгызы-биле силерни таныштырыптайн. Кичээнгейлиг дыннанар.

«Сан чокта-бажынывыс дугаары чок,

Сан чокта  ак-кок дээрже ракета-даа ужуп унмес.

Сан чокта-солун, чагаа ээзин тыппас

Сан чокта чаштар бистер чаштып ойнап шыдавас бис».

            Башкы: Ам «Хуулгаазын хевирлер» деп команданын кыйгызын дыннанар, уруглар.

«Хуулгаазын хевирлер хооредиг чок солун

Долгандыр кор доозазы хевирлерлиг

Крышаны кор уш-булунчук

Столувус дорт-булунчук, тогерик-даа

Тогерик дег бомбук чокта

Толдер биске чалгааранчыг

Ынчангаштын  ылап солун, хуулгаазын хевирлер бо».

        Башкы: Ам моорейивис эгелээлинер.

1-ги моорей: «Чурукчу  куштун  частырыы».

(проекторга чурук – биле ажыл)

Башкы: Санап, чуруурунга ынак Ала-Сааскан деп куштун чураан чуруктарын коруп корээлинер. Мерген – угаанныг Угу чурукту коргеш, частырыглыг диген. Чурукчу куш Ала-Саасканнын частырыын тываалынар, уруглар.

2-ги моорей: «Тывызыкты тываалынар».

Башкы: Тывызыктарга маргыжыптаалынар уруглар, мурнай эки бодамчалыг тыварын бодаар силер.

Мээн оолдарым беш

Бежелдирзи атташ (салаалар).

Дорт алышкы

Дорт чузуннуг (чылдын уелери).

Чер дедээрде шаштыкан

Чеди оннуг кожаа (челээш).

Дорт буттуг хирезинде

Кылаштай албас (стол).

Башкы: Тывызыктарны дыка шын тыптынар. Эр-хейлер!

3-ку моорей: Улелге  материалдары – биле  ажыл. Дидактиктиг оюн "Саннын эжин тып".

Башкы:  Ам дараазында мурнунарда чуруктарнын санын болгаш чураан чуруктарын шын кылдыр тудуштуруп, чуруур силер. Кайы болуктун уруглары мурнай шын кылыптар болдур, олар мурнаан болур.

Башкы: Эр-хейлер! Дыштаныптар бис бе, уруглар.

Бистин бичии холдарывыс

Бичии – бичии салааларлыг

1-2-3-4-5-6-7-8-9-10

Билиривис саннар бо 1,2,3

Догерезин таныжаал 4,5,6.

Четтинчипкеш санаалы 7,8,9

10-деп саны кор, оларнын эн улуу-дур.

Олар шупту он деп, оолдар, кыстар саннаан

4- ку моорей: «Тоолдарда саннар».

Башкы: Уруглар, 4-ку моорейивисте  тоолдардан  узундулер чугаалаарымга, чуу деп тоол дээрзин  тывар силер, уруглар.

- Мээн орунумга кым чыдып  турганы ол?……(Маша болгаш уш адыг).

- Бору келгеш: – «эжиинер ажыдынар аванар дыр мен»….. (бору болгаш чеди анайлыг ошку).

- "Ниф-Ниф, Наф-Наф, Нуф-Нуф" тоолда каш хаван барыл?(3 хаван бар).

- Шокар дагаа  каш алдын чуургат орупкенил? (чангыс чуурга).

5-ки моорей: «Шокарчылан»

Башкы:  Уруглар, столдарывыста оннуг ленталар бар. Ленталарны корунер даан. Узун, чинге, калбак дээш ангы-ангы оннерлиг. Ам ол ленталарны шупту командалар  денге  узадыр салып, чаржыптаалынар. Эн-не узун ленталыг команда тилээн болур

(Моорейнин туннелин «Уругларнын найыралы тиилээн» деп башкы туннээр).

Башкы: Эр-хейлер,  мерген угаанныг Угунун даалгаларын шуптузун ажып эрткен бис уруглар, ам шимченип ойнаптаалынар.

Шимченгир оюн: «Молекула»

Башкы молекула  деп адаптурда уруглар аай –дедир маннажыр, а кажан сан адаарга ол санга дууштур эштери биле тутунчуп ойнаар.

Башкы: Эр-хейлер! Моорейлежип ойнаарга солун болду бе? Тывызыктар берге болду бе? Саннар кирген чуу деп тоолдар бар болду, уруглар?

Башкы: Эр-хейлер, уруглар! Шупту идепкейлиг кириштинер. Ам менде мерген угаанныг Угуден бичии белекчигеш бар. Корунер даан!

Башкы уругларга белекчигешти коргузуп, улеп бээр.