Шәхси иҗади үсеш планы. (2011 - 2015 еллар)
материал (средняя группа) на тему

Казан шәһәре Мәскәү районының “Татар телендә тәрбия һәм белем бирүче 126 нчы номерлы катнаш төрдәге балалар бакчасы” муниципаль бюджет мәктәпкәчә белем бирү учреждениесе.                                                                                                    

Тәрбияче Илалиева Фәния Вагыйз кызының 2011 – 2015 нче елларга

шәхси иҗади үсеш планы.

Иҗади үсеш темасы: “Халык педагогикасына таянып балаларга әхлак тәрбиясе бирү.”

Максат:

тәрбия процессында халык педагогикасына таянып, балаларда әдәп - әхлак нормалары булдыру, аларны инсафлы, әдәпле, мәрхәмәтле һәм конкурентлыкка сәләтле итеп тәрбияләү.

Бурычлар:

1. Гаиләдә, балалар бакчасында, иҗтимагый урыннарда балаларның үз - үзләрен тоту күнекмәләрен, әхлакый гадәтләр тәрбияләү.

2. Балаларның фикерләү сәләтен, хәтерен һәм сөйләм культурасын баету; коллективта эшләргә өйрәтү, хезмәт сөючәнлек тәрбияләү, физик яктан үсешен камилләштерү, конкурентлыкка сәләтләрен үстерү.

3. Үз халкың белән горурлану, туган илгә мәхәббәт хисләре тәрбияләү, аны сакларга өйрәтү.

4. Гомумкешелек кыйммәтләренә зыян китермичә, милли, региональ компонентларны исәпкә алып, балаларны рухи яктан бай шәхес итеп тәрбияләү.

“Тәрбиясе булмаган җирдә гүзәл ашлык җитешмәгән кебек, тиешле тәрбия бирелмәгәндә, гүзәл кеше дә җитешмәс. Шулай икән, тәрбия - иң кирәкле эш булачактыр”.

                                                             Р.Фәхретдин

Балага әхлак тәрбиясе бирү - тәрбиянең төп бурычы. Әхлак тәрбиясе бирүнең нигезендә баланы яхшылыкка өйрәтү, начар эшләрдән кисәтү, нәрсәнең яхшы, нәрсәнең начар икәнлеген белерлек итеп, тәрбияләп үстерү ята. Ата - ананың вазыфасы үз балаларының кече яштән принципларны үзләштереп үсүенә, аларның көндәлек күнекмәләренә әйләнүенә ирешүдән гыйбарәт.

Яшь буынга тәрбия бирүдә әлегә хәл ителмәгән мәсьәләләр күп. Балаларның, үсмерләрнең үзара аралашулары һәммәбезне уйланырга, эзләнергә мәҗбүр итә. Шушы максат мине халык педагогикасына мөрәҗәгать итәргә этәрә.

Халык педагогикасы - фәнни педагогиканың нигезе. Анда борынгы заманнардан ук халык акылы, аның зирәк фикерләре, киңәшләре тупланган. Аларны һич тә югалтырга ярамый. Халыкның үзенә генә хас булган тарихи үсешен, аның психологиясен чагылдырган, балаларга һәм яшьләргә белем һәм тәрбия бирү ысуллары, чаралары турындагы карашлар, буыннан - буынга күчеп үсәргә, камилләшергә тиеш. Традицияләрне, гореф - гадәтләрне кире кайтару гына түгел, аларны заманчалаштыру, яңарту, гомумкешелек кыйммәтләре юнәлешендә үстерү дә мөһим эш.

Халык педагогикасы - акыллылык, рухи сафлык чишмәсе. Халык педагогикасы дип кешеләрнең табигый шартларда, күзәтүләр нәтиҗәсендә тупланган тәҗрибәсен халыкны тәрбияләү һәм белем бирү максатларында куллану ысулларын атыйлар.

Әхлаклы бала тәрбияләүдә фольклар әсәрләре аеруча мөһим роль уйный. Шуңа күрә дә яшь буынны тәрбияләү процессында еш кына педагоглар халык авыз иҗатыннан уңышлы файдаланалар. Халык авыз иҗатында халыкның әхлакый идеаллары, хезмәт сөючәнлеге, өлкәннәргә ихтирам, әдәплелек, дуслык, туган илгә булган чиксез мәхәббәт, дөреслек, сафлык кебек сыйфатлары чагылыш таба.

Әхлак тәрбиясе процессында тәрбиячеләрнең роле зур. Алар тиешле шартларны тудыра, оештыра да - алар балаларнын хезмәте, ялы, уены һәм һәртөрле эшчәнлеге дәвамында әхлак мөнәсәбәтләрен тиешле якка юнәлтә. Шул ук вакытта әлеге тәрбия процессы тәрбиячеләр биргән юнәлеш буенча гына түгел, ә бәлки көтелмәгән хәлләр, көтелмәгән очраклар тәэсирендә дә дәвам итә. Ә болары әхлак тәрбиясе процессына уңай да, кире дә тәэсир итәргә мөмкин. Менә шушы хәл тәрбия эшендә катлаулылык тудыра һәм тәрбиячеләрдән зур осталык, күңел сизгерлеге сорый. Яхшыны яманнан, яманны яхшыдан аера белү тәҗрибәсе кешедә яшьтән үк тәрбияләнә. Ул аны көндәлек тормышы, эше, эшчәнлеге, башкаларга мөнәсәбәте белән ныгыта гына бара. Бала чакта барлыкка килгән әхлак нормалары кешене җитлеккән, олыгайган чорына кадәр озата бара. Җәмгыятькә әхлаклы мөнәсәбәт тәрбияләү исә - балаларда гражданлык хисләре, патриотизм, иҗтимагый һәм рухи активлык тәрбияләү. Кеше үзенең шәхси тормышында, гаиләдә үзен билгеле бер җәмгыятьнең тулы хокуклы һәм җәмгыять алдындагы бурычларын тоя белгән гражданы итеп хис итәргә тиеш.

Халык педагогикасы яшь буынга белем алу, фән һәм сәнгать өлкәсендә иҗади эшчәнлек белән шөгыльләнү, әхлакый камилләшү өчен җирлек тудыручы чараларның башлангыч нигезен тәшкил итә. Халкыбыз кешелек тормышында белемнең зур роль тотканын тирәнтен аңлый. Белем кешегә яхшы тормыш өчен көрәшне җиңеләйтүче зур көчкә ия. Халык фәнне, гыйлемне барлык байлыклардан да өстен куйган, әдәпсезлекне һәм наданлыкны өнәмәгән, кешенең акылын һәм зирәклеген югары бәяләгән. Моның шулай икәнлеге татар халык иҗаты әсәрләрендә дә киң чагылыш тапкан. Фольклор әсәрләре - хезмәт халкының тормыш һәм хезмәт тәҗрибәсе нәтиҗәсендә туган барлык белемнәрнең бергә җыелмасы ул. Фольклор халык һәм борынгы кешелек җәмгыяте культурасына нигез салучыларның аң - белемен, тапкырлыгын, зирәклеген чагылдыра һәм балаларга рухи - әхлакый тәрбия бирудә милли мәгарифнең төп таянычы булып тора. Фольклор әсәрләре, этнографик материаллар, халык традицияләре, уен һәм бәйрәмнәр, сәнгатьчә эшләнгән борынгы бизәнү әйберләре, традицион һөнәрләр, гаилә тәрбиясе тәҗрибәсе халык педагогикасы мирасының төп өлешен тәшкил итә. Шөгыльләрдә һәм өстәмә белем бирү эшчәнлекләрендә балада гуманлылык, гаделлек, хезмәт ярату, тәртиплелек, җаваплылык, тыйнаклык кебек сыйфатлар формалаштыруда, аң - белем һәм тәрбия бирүдә без халык педагогикасыннан киң файдаланабыз.

Минем шәхси үсеш темасының актуальлеге - матди  байлыкларның рухи байлыктан өстенрәк торуы - безнең җәмгыяьткә куркыныч яный торган күренеш. Балаларда яхшылык, шәфкатьлелек, киң күңеллелек, намуслылык, кешелеклелек хисләренең кими баруы.

Кулланылган  әдәбият.

1. Әдәплелек дәресләре. Көч һәм рух тамырлары. Казан. Мәгариф, 2000
2. Казыйханов В.С. Әхлак дәресләре. Яр Чаллы, 1998.
3. Мәхмүтов Х.  Ел тәүлеге-12 ай. Казан:  Тат.кит.,нәшр., 1991
4.  Мәшһүр мәгърифәтче-галим, педагог Ризаэттдин Фәхреддин мирасын укыту-тәрбия эшендә  файдалану. Казан, 2006.
5. Уразман Р. Татар халкының йолалары һәм бәйрәмнәре.- Казан: Тат.,кит. нәшр., 1992.